Sử quân tử là cây gì? (1)

sử quân tử

Sử quân tử hay còn gọi dây giun là một loài thực vật có hoa trong họ Trâm bầu.

Tổng quan về sử quân tử

Mô tả

Là một loại dây leo hay nói cho đúng loại cây mọc tựa vào cây khác, hoặc hàng rào. Lá mọc đối, đơn, nguyên, hình trứng đầu nhọn, phía cuống hơi tròn hình tim, dài 7-9cm, rộng 4-5cm, cuống ngắn.

Hoa hình ống, lúc đầu màu trắng, sau chuyển hồng và đỏ, mọc thành chùm ở kẽ lá hoặc đầu cành, dài 4 -10cm.

Quả khô, hình trứng nhọn, dài 35mm, dầy 20mm, có 5 cạnh dọc hình 3 cạnh, có chứa một hạt dài phía dưới rộng, phía đầu hơi mỏng, có 5 đường sống chạy dọc.

 

sử quân tử

 

Phân bố, thu hái

Cây sử quân mọc hoang ở hầu hết các tỉnh miền Bắc và Trung nước ta. Tại các tỉnh, nhất là thành phố, một số gia đình trồng làm cảnh vì cây xanh tốt quanh năm, hoa đỏ đẹp.

Nhưng người ta nhận thấy cây trồng ở thành phố thường không có hay ít có quả. Cũng chưa có ai đi sâu nghiên cứu nguyên nhân. Hoa nở từ tháng 4-7 tháng 8 quả chín, hái về phơi hay sấy khô là được.

Thường quả nguyên dễ bảo quản hơn. Khi dùng người ta đập lấy nhân, có khi ngay từ nơi thu hái người ta đập lấy nhân phơi khô.

Một số nơi người ta hái hoa hoặc đào rễ về làm thuốc. Trồng cây sử quân tử không yêu cầu diện tích rộng lớn, chỉ cần có chỗ dựa là phát triển được. Sau 2-3 năm, thu hoạch. Một nhóm sử quân tử hàng năm cho từ 5-15kg quả trị giá 5-20kg gạo.

Trồng bằng hạt: chọn các quả đẫy và chắc, gieo vào mùa xuân (tháng 2-3) hoặc mùa thu, sau khi thu hoạch quả.

Trước khi gieo, ngâm qua vào nước nóng 45° trong một ngày. Mỗi hốc gieo hai hay ba quả. Sau 35 -40 ngày quả nẩy mầm. Cây con cao độ 15-20cm, đem đánh trồng vào nơi cố định.

Trồng một lần sẽ thu hoạch mãi. Càng những năm sau, thu hoạch càng lớn.

Có thể trồng bằng cành: chọn những cành to khỏe, cắt thành từng khúc dài 25-30cm. Cắm nghiêng, đầu ngọn nhô khỏi mặt đất độ 3-5cm. Sau độ 10 ngày mầm đã mọc dài. Nên trồng vào mùa xuân.

Trồng bằng cành, sau 2 năm đã thu hoạch được.

Thành phần hóa học

Trong nhân sử quân tử có chứa từ 21-22% chất béo màu xanh lục nhạt, sền sệt, mùi nhựa, vị nhạt không có tác dụng tẩy giun.

Ngoài ra còn chất gôm, các chất hữu cơ, chất đường 19-20% axit hữu cơ axit xitric, kali sunfat. Hoạt chất hiện nay chưa xác định.

Năm 1952, Trần tử Nghĩa và Lý Chính Hoa (1952, Trung hoa y học tạp chí 38,4,319-321) đã báo cáo chiết từ nhân sử quân tử muối kali của axit quisqualic C10H16O10N6K3 có tác dụng diệt giun.

Axit quisqualic có phản ứng axit mạnh, nhưng muối natri của axit quisqualic (dùng cacbonat axit để trung hòa) thì không có tác dụng mạnh trên giun.

Năm 1958, Hoàng Trung Nghi (Giang tây Trung y dược, 2,52-56) đã báo cáo dựa trên độ kiềm của tro sử quân tử để định lượng tác dụng mạnh yếu trừ giun của sử quân tử.

Đã đi tới kết luận là dung môi tốt nhất để chiết hoạt chất của sử quân tử là nước, cồn 45° kém hơn, cồn 95° hầu như không chiết được chút nào.

Tác dụng của sử quân tử

Sử quân tử là một vị thuốc dân gian đã được dùng từ lâu đời. Sách địa chí có chép: Quách sứ quân ở Phiên châu sử dụng nó để chữa cho trẻ em phần nhiều chỉ dùng một vị này, từ đó về sau các thầy thuốc mới gọi là sử quân tử.

Tính chất của vị thuốc sử quân tử theo các sách cổ như sau:

Thuốc có vị ngọt, tính ôn, không có độc và đi vào hai kinh tỳ và vị.

Thuốc dùng chữa các chứng cam của trẻ em như tiểu tiện đục, sát trùng và chữa tả lỵ. Sử quân tử còn có tác dụng kiện tỳ vị chữa hết thảy các bệnh lở, ngứa của trẻ em.

Trên thực tế, sử quân tử thường được dùng trong điều trị giun đũa với liều 3-5 nhân cho trẻ em, 10 nhân cho người lớn, tối đa 20g. Có thể dùng riêng vị sử quân tử hoặc phối hợp với những vị thuốc tẩy giun khác như binh lang (hạt cau) và đại hoàng.

Vị thuốc sử quân tử còn được sử dụng dưới dạng thuốc sắc ngậm chữa đau nhức răng, ngậm nhiều lần trong ngày, không kể liều lượng.

 

sử quân tử

 

Một số bài thuốc từ sử quân tử

Trị giun kim, giun đũa: Dùng 6 – 12g hạt sử quân tử bỏ vỏ rang ăn hoặc đun lấy nước uống trước khi đi ngủ.

Điều trị trẻ tiêu hóa kém do giun: Dùng 40g sử quân tử bỏ vỏ, 10g thóc ngâm nảy mầm. Đem cả hai vị trên sao vàng rồi tán thành bột mịn, trộn với mật ong cho trẻ ăn 1-2 thìa sau khi ăn no.

Chữa đau nhức răng: Dùng 10 quả sử quân sử, đập dập, đun với 200ml nước trong khoảng 15 phút, dùng nước này để ngậm nhiều lần trong ngày.

Điều trị chứng cam tích, đầy bụng, đi ngoài phân lỏng ở trẻ em: Dùng 12g sử quân tử, 8g hậu phác, 12g kha tử, 6g trần bì và 4g cảm thảo, đem sắc lấy nước uống.

Chữa chứng lở ngứa ở đầu, mặt: Dùng nhân hạt sử quân tử ngâm với dầu thơm trong 3 – 5 ngày, sau đó uống dầu thơm trước khi đi ngủ.

Điều trị giun kim, giun sán, táo bón: Dùng 8g sử quân tử, 8g đại hoàng, 16g tân lang, 8g hoàng cầm,16g thạch lựu và 4g cam thảo. Đem tán tất cả thành bột mịn, mỗi lần uống 12g với nước đun sôi để nguội.

Điều trị giun chui ống mật gây đau quặn bụng: Dùng 12g sử quân tử, 12g tân lang, 12g chỉ xác, 12g khổ luyện bì, 8g quảng mộc hương cùng với 4g ô mai, đem sắc lấy nước uống trong ngày.

Điều trị trẻ em hư thũng, mặt phù nề: Dùng 40g sử quân tử, bỏ vỏ, lấy phần nhân tẩm mật sao thơm, sau đó tán thành một, mỗi lần cho trẻ uống 4g bột hòa với nước cơm hoặc nước cháo.

Điều trị suy dinh dưỡng, tiêu chảy do giun ở trẻ nhỏ: Dùng 80g sử quân tử, 80 hoài sơn, 80g thần khúc, 8g đậu ván trắng, 4g hoàng liên, 40g bạch đậu khấu, 40g sơn tra, 20g binh lang, 6g sài hồ, 6g mạch nha cùng 5g lô hội. Đem tán tất cả các vị trên thành bột, vê thành viên, mỗi lần cho uống từ 4-8g.

Điều trị trùng roi ở đường ruột: Dùng sử quân tử sao vàng, tán bột, uống liên tục trong 3 – 5 ngày..

Trẻ dưới 1 tuổi uống 3g/ngày chia thành 1 – 2 lần.

Trẻ từ 1 – 3 tuổi uống 5g/ngày.

Người lớn uống 15g/ngày

Chữa chứng cam tích ở trẻ nhỏ do tỳ hư gây ra: Dùng 20g sử quân tử, 20g mạch nha, 20g nhục đậu khấu, 40g hoàng liên, 40g thần khúc, 80g mộc hương, 20 quả tân lang đem tán thành bột, vê thành viên. Mỗi lần uống 4g cùng với nước ấm, ngày uống 2 lần.

Những lưu ý khi dùng sử quân tử

Tham khảo ý kiến bác sĩ, dược sĩ, nếu:

Bạn có thai hoặc cho con bú, bạn chỉ nên dùng thuốc theo khuyến cáo của bác sĩ

Bạn đang dùng bất kỳ loại thuốc nào khác

Bạn có dị ứng với bất kỳ chất nào của cây sử quân tử hoặc các loại thuốc khác hoặc các loại thảo mộc khác

Bạn có bất kỳ bệnh tật, rối loạn hoặc tình trạng bệnh nào khác

Bạn có bất kỳ loại dị ứng nào khác, như thực phẩm, thuốc nhuộm, chất bảo quản, hay động vật.

Bạn cần cân nhắc giữa lợi ích của việc sử dụng sử quân từ với nguy cơ có thể xảy ra trước khi dùng. Tham khảo ý kiến tư vấn của thầy thuốc hay bác sĩ trước khi sử dụng vị thuốc này.

Tương tác

Sử quân tử có thể tương tác với những gì?

Thảo dược này có thể tương tác với những thuốc bạn đang dùng hay tình trạng sức khỏe hiện tại của bạn. Tham khảo ý kiến tư vấn của thầy thuốc hay bác sĩ trước khi sử dụng sử

Cách trồng sử quân tử

Cách trồng hoa sử quân tử khá đơn giản và dễ thực hiện, bạn có thể trồng sử quân tử ở ban công, sân thượng, hiên nhà, hàng rào… đều đẹp. Thông thường, sử quân tử trồng bằng cành, hạt giống hay cây giống.

Phương pháp trồng cây sử quân tử bằng cành sẽ giúp bạn rút ngắn được thời gian chăm sóc, cây con giữ được các đặc tính tốt của cây bố mẹ và cây con sẽ nhanh ra hoa hơn.

Cây sử quân tử giống bạn chọn cây khỏe mạnh, tươi tốt và ít sâu bệnh. Cành giâm bạn chọn cành bánh tẻ, to, khỏe. Sau đó bạn cắt một đoạn dài 10cm – 20cm, tỉa bỏ lá, nụ hoa và hoa có trên cành, chỉ để lại 2 – 3 lá.

Bạn ngâm gốc cành giâm vào dung dịch phân bón kích rễ trong 15 – 20 phút, vớt ra để ráo rồi cắm nghiêng vào giá thể giâm cành. Đặt cành giâm ở nơi thoáng mát, ánh sáng gián tiếp hoặc trong bóng râm một phần.

Hàng ngày bạn phun nước giữ ẩm, đồng thời kiểm tra cành giâm đảm bảo lá không rụng, nếu lá rụng, cành giâm sẽ không ra rễ và bạn cần phải giâm lại bằng một cành khác.

Sau hơn 10 ngày, cành giâm sẽ bén rễ, mọc mầm và khoảng 30 ngày thì cành giâm sẽ chắc rễ, bạn có thể trồng vào chậu.

Phân bón kích rễ bạn có thể dùng Bimix Super Root, Roots 2, N3M… Giá thể giâm cành bạn có thể sử dụng giá thể mụn dừa, giá thể trấu hun, giá thể Peatmoss Peatman,…

Ngoài cách trồng cây sử quân tử bằng cành, bạn có thể trồng cây bằng hạt giống. Trước khi gieo, bạn có thể cắt bỏ phần đầu nhọn của vỏ vừa đủ để nước có thể thấm qua vỏ.

Sau đó ngâm hạt trong nước ấm 2 sôi 3 lạnh trong 24 tiếng, vớt ra để ráo rồi ủ trong khăn vải khoảng 2 ngày, nếu hạt vẫn chưa nứt nanh thì bạn phun nhẹ chế phẩm kích thích sinh trưởng như Comcat, Atonik, Litosen, Dekamon… rồi ủ tiếp, đến khi hạt nứt nanh thì đem gieo.

Giá thể ươm hạt bạn có thể sử dụng các loại giá thể như giâm cành. Sau 20 – 30 ngày cây nảy mầm, lúc này bạn bứng cây trồng vào chậu. Để tiện lợi, không mất thời gian ươm hạt bạn có thể mua cây giống hoa sử quân tử tại các cửa hàng cây giống.

Vì sử quân tử là cây lâu năm, bạn nên chọn các chậu có kích thước to để không phải mất công thay chậu cho cây. Sử quân tử là loại cây có thể phát triển tốt ở những loại đất khác nhau.

Tuy nhiên để cây sử quân tử phát triển tốt, bạn nên chọn đất giàu dinh dưỡng, sạch mầm bệnh, thoát nước tốt và tơi xốp. Bạn có thể trộn đất trồng sử quân tử theo tỷ lệ 3 đất sạch : 3 phân trùn quế : 2 giá thể mụn dừa : 2 giá thể trấu hun.

Vì cây sử quân tử là cây dây leo, nên khi cây cao 30cm – 50cm, bạn tiến hành làm giàn cho hoa sử quân tử, bạn có thể sử dụng thanh tre, trúc để làm giàn, hoặc tận dụng các hàng rào, lưới sắt…

Có nhiều người lo lắng là hoa sử quân tử có rắn không thì câu trả lời cây sử quân tử không phải là cây thu hút loài rắn do vậy bạn cứ yên tâm khi trồng cây nhé.

Trồng cây sử quân tử nơi có gió, nhiều ánh sáng, ánh sáng liên tục, ánh nắng trực tiếp hoặc bóng râm một phần giúp cây ra nhiều hoa, hoa có màu sắc rực rỡ.

Cây sử quân tử cần nước nhiều để sinh trưởng tốt, vào mùa hè hay những ngày nắng to bạn nên thường xuyên tưới nước giữ ẩm cho cây. Vào mùa mưa, chú ý lượng nước tưới để hạn chế cây bị thối, úng rễ.

Sau khi trồng sử quân tử khoảng 15 – 20 ngày thì tiến hành bón phân bằng phân hữu cơ như phân trùn quế, phân dê, phân bò, phân gà… cho cây, bón định kỳ 15 – 20 ngày/ lần.

Khi hoa bắt đầu mọc ở đầu cành, nách lá, cây lớn mạnh và nhanh trong mùa mưa bạn cần cắt tỉa ngọn thường xuyên để cây nhiều mầm nhánh sẽ nhiều hoa. Đồng thời, giai đoạn này bạn sử dụng phân bón có hàm lượng lân kali cao như NPK 15-30-15, 6-30-30, 15-5-20…

Ngoài ra, cắt tỉa thường xuyên còn giúp hạn chế sử quân tử có sâu róm. Khi bắt gặp sâu róm xuất hiện, bạn có thể bắt giết thủ công, khi sâu xuất hiện mật độ lớn, bạn có thể sử dụng Radiant, Su35, Cóc tía… phun cho cây.

Khi gặp hiện tượng cây sử quân tử bị vàng lá, có thể do cây bị thừa nước hoặc không đủ ánh sáng. Bạn cần tìm ra nguyên nhân chính xác rồi có biện pháp khắc phục phù hợp.

Một vấn đề khác nữa đó là sử quân tử lâu ra hoa hoặc không ra hoa, có thể do bạn đã sử dụng phân bón có hàm lượng Nitơ quá cao, bạn nên tránh các loại phân bón có hàm lượng Nitơ cao vì nó sẽ khuyến khích sự phát triển của tán lá khỏe mạnh làm mất khả năng ra hoa.

Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế

Kính chào Quý Khách hàng,

Với định hướng mang lại những giải pháp y tế toàn diện, Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế đã ra đời nhằm thực hiện sứ mệnh cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tại chỗ như khám bệnh và điều trị bệnh bằng Đông y, chuyên trị các bệnh lý: Cơ xương khớp, Thần kinh, Tiêu hóa, Nội tiết, Phụ khoa, Nam khoa…

Tọa lạc tại vị trí trung tâm của Thành phố Hồ Chí Minh, phòng khám được trang bị hệ thống máy móc hiện đại, cùng đội ngũ chuyên gia, bác sĩ có trình độ chuyên môn cao. Chúng tôi luôn đặt sức khỏe và sự hài lòng của Quý Khách hàng là ưu tiên hàng đầu.

Với phương châm “Ân cần – Tôn trọng – Yêu thương”, Phòng khám Đông Y OMC cam kết sẽ mang đến cho Khách hàng sự hài lòng từ các dịch vụ mà chúng tôi cung cấp.

Chân thành cảm ơn Quý Khách hàng đã tin dùng dịch vụ của chúng tôi.


PHÒNG KHÁM ĐÔNG Y OMClogo

Fanpage: Phòng Khám Đông Y OMC

Youtube: Phòng Khám Đông Y OMC

Tiktok: Phòng Khám Đông Y OMC