Sắn dây là một loài dây leo nhiệt đới mọc nhiều nơi trên Trái Đất. Nó còn các tên gọi khác là cát căn, cam cát căn, phấn cát căn, bạch cát, bẳn mắm kéo (cách gọi của người Thái) và khau cát (cách gọi của người Tày).
Tổng quan về sắn dây
Mô tả
Là loài dây leo, sống lâu năm, có thể dài tới 10 m. Rễ phát triển thành củ dài, to. Lá và cuống lá hơi có lông. Lá kép, mọc so le gồm 3 lá chét nguyên hoặc xẻ thùy.
Cụm hoa hình chùm mọc ở kẽ lá gồm nhiều loại hoa màu xanh tím, thơm. Quả giáp dẹt màu vàng nhạt, có lông mềm, thắt lại giữa các hạt.
Rễ củ, được gọi là cát căn (葛根, nghĩa là “rễ sắn”, Radix Puerariae) được dùng làm thuốc. Thông thường rễ được thu hoạch vào mùa đông, xuân. Rễ đào rửa sạch đất cát, bỏ lớp vỏ ngoài, cắt khúc hoặc thái lát, xông diêm sinh, sau đó phơi hoặc sấy khô.
Củ sắn dây cũng thường được mài lấy bột để sử dụng, gọi là bột sắn dây. Củ được sơ chế sạch, xay nhuyễn cùng với nước, lọc để tinh bột sắn dây lắng xuống sau đó đem phần bột này phơi khô, bẻ miếng nhỏ.
Tại Việt Nam tinh bột sắn dây thường được ướp cùng với một số loại hoa như hoa nhài, hoa bưởi.
Vỏ sắn dây có vị ngọt nhẹ có thể ăn được nhưng bã vỏ sắn dây dai nên phải nhả như ăn mía.
Bột sắn dây là loại tinh bột thơm ngon, giàu dưỡng chất, được chiết xuất từ củ sắn dây – thành phần ngon nhất của sắn dây. Bột có màu trắng tinh, mịn, tác dụng thanh nhiệt, giải độc và trị được một số loại bệnh khác.
Sắn dây là loài dây leo có rễ phát triển thành những củ rất to và dài, có củ to bằng cả bắp chân người lớn. Khi thu hoạch cây sắn dây, người ta chỉ lấy phần củ là chủ yếu, phần lá và rễ cũng có thể dùng làm thuốc chữa bệnh.
Củ sắn dây có chứa các thành phần Isoflavone: Puerarin, Daidzein C15H10O4, Daidzein C21H20O9 và tinh bột, rất ngon và tốt cho sức khỏe nên được nhiều người ưa chuộng.
Cây sắn dây nhỏ và dài, củ mọc sâu trong lòng đất, mỗi bụi có thể cho hàng chục, thậm chí là hàng trăm kg củ. Trong củ sắn dây có rất nhiều tinh bột, vị ngọt bùi, càng nhai càng hấp dẫn, thế nên thường được dùng để luộc chín rồi ăn, nếu sử dụng không hết thì làm bột khô để dành.
Thành phần hóa học
Hợp chất carbohydrate (tinh bột 10 – 14%, mannitol, pinitol) miroestrol, succinic acid, allantoin.
Các dẫn chất isoflavone như genistein, puerarin, daidzein, daidzin, daidzein-7,4′-diglucoside, 4-methyl puerarin.
Bằng phương pháp phân tích sắc ký lớp mỏng và sắc ký lỏng cao áp, nhiều hợp chất isoflavone khác đã được phân lập và xác định như:
Formononetin, 3′- hydroxy puerarin, 6″- O-D-xylosyl puerarin, 3′-methoxy puerarin, puerarin – 4′-0-D-glucosid, 8C – apiosyl (1″6) glucosid của daidzein và genistein.
Rễ sắn dây còn chứa một dẫn chất coumestan là puerarol; các glycosid loại olean triterpen như kudzu saponin SA1, SA2, SA3 và C1.
Hoa sắn dây cũng được tách chiết ra một saponin triterpenic mà cấu trúc đã được xác định là 3-O- [α – L rhamnopyranosyl – (1″2) – α – arabinopyranosyl – (1″2) – β – D glucuronopyranosyl] sophoradiol (18).
Còn chất saponin tương tự Sophoradiol- 3 – O – α – L rhamnopyranosyl (1″2) β – D – galactopyranosyl (1″2) – β -glucopyranoside lại được tìm thấy trong hoa và lá.
Công dụng
Rễ sắn dây có vị ngọt, cay, tính bình. Nước cốt rễ dùng sống rất hàn.
Hoa sắn dây có vị ngọt, tính bình.
Quy kinh Tỳ, Vị, Bàng quang, Phế.
Công dụng: Tác dụng giải cơ, thoái nhiệt, sinh tân, chỉ khát, thoái chẩn, thăng dương, chỉ tả, giải độc rượu. Sắn dây dùng sống có tác dụng phát hãn giải nhiệt, dùng sao có tác dụng chỉ tả (gọi là Ổi cát căn).
Chủ trị: Bệnh cảm sốt phong nhiệt, cổ gáy cứng đau, sởi mọc không đều, viêm ruột, kiết lỵ kèm theo sốt khát nước, hỗ trợ tiêu hóa. Hoa sắn dây với liều 4 – 10g sắc nước uống chữa say rượu, tiêu chảy ra máu, trĩ.
Ngoài ra sắn dây còn làm đẹp da, mờ nếp tàn nhang. Bột sắn dây được dùng để pha với nước có đường uống về mùa hè, có tác dụng giải cảm nắng (cảm thử), làm mát cơ thể. Ngoài ra, nó còn được dùng làm chất dính trong bào chế thuốc.
Trên động vật thí nghiệm ghi nhận các hoạt chất flavonoid trong sắn dây có tác dụng làm tăng lưu lượng mạch vành, giảm kháng lực mạch máu ngoại biên và giảm lượng tiêu thụ oxy cơ tim. Trong 100g sắn dây khô chứa 0,81g isoflavone, hoạt chất được chú ý nhất là puerarin.
Cao sắn dây với liều 750 mg/kg tiêm tĩnh mạch có khả năng đối kháng với tác dụng kích thích tim của isoprenalin, ngoài ra còn làm giảm nhịp tim và gây hạ huyết áp.
Trên mạc treo ruột chuột nhắt trắng nhỏ dung dịch puerarin 0,5% có tác dụng đối kháng với những hiện tượng do adrenalin gây nên như gây co bóp các vi động mạch, lưu lượng tuần hoàn giảm.
Puerarin, daidzein dạng chiết cồn từ sắn dây, trên chuột cống trắng và chuột nhắt trắng với những mô hình gây loạn nhịp tim bằng aconitin, bari clorid, calci clorid cloroform và thắt động mạch vành trái trước đều có tác dụng đối kháng rõ rệt với loạn nhịp tim do các tác nhân trên gây nên.
Những kết quả trên chứng minh việc dùng sắn dây để phòng ngừa và hỗ trợ điều trị các bệnh lý trên hệ tim mạch đặc biệt là trong trường hợp thiếu máu cơ tim là có cơ sở khoa học và cần được nghiên cứu thêm.
Daidzein có trong sắn dây có tác dụng giảm co thắt trên ruột non của chuột nhắt trắng, tác dụng này bằng khoảng 1/3 tác dụng của papaverin – một loại thuốc chống co thắt.
Tác dụng hạ đường huyết
Nước sắc sắn dây với liều 6 – 8 g/kg cho thẳng vào dạ dày trên thỏ bình thường có tác dụng hạ đường huyết, nhưng không đối kháng với hiện tượng đường huyết tăng cao do adrenalin gây nên.
Trên chuột nhắt trắng thực nghiệm gây đường huyết tăng cao bằng alloxan, Puerarin trong sắn dây với liều 250 – 500 mg/kg có tác dụng làm hạ đường huyết, liều càng lớn tác dụng càng mạnh.
Tác dụng hạ lipid máu
Puerarin với liều 500 mg/kg hoặc dùng liều thấp phối hợp với aspirin 100 mg/kg dùng liên tục trong 9 ngày qua đường dạ dày có tác dụng làm giảm cholesterol huyết thanh của chuột nhắt trắng
Thực nghiệm đã được dùng alloxan gây rối loạn lipid máu, aspirin dùng đơn độc không có tác dụng hạ đường huyết hay hạ lipid huyết.
Chiết xuất isoflavone gây chết tế bào ung thư thông qua việc điều chỉnh các cơ chế khác nhau bao gồm stress oxy hóa, nội tại và ngoại tại.
Liên kết giữa survivin và protein tự chết XIAP, điều hòa chu kỳ chết tế bào (apoptosis), và phản ứng viêm và các con đường ức chế tế bào ung thư khác.
Dạng chiết cồn từ sắn dây với liều 10g/kg trên động vật thí nghiệm có tác dụng ức chế nhất định sự phát triển của tế bào sarcoma 180, u báng Ehrlich và tế bào ung thư phổi Lewis. Daidzein với nồng độ 14 ng/ml có tác dụng ức chế sự tăng trưởng của tế bào HL 60.
Thí nghiệm trên chuột hamster, cao sắn dây có tác dụng chống nghiện rượu (antidipsotropic); trên chuột cống trắng, daidzein có tác dụng hạ thấp hàm lượng rượu trong máu và rút ngắn thời gian ngủ do rượu gây nên.
Đối với công năng gan trên chuột nhắt trắng gây nhiễm độc bằng CCI 4 (carbon tetrachloride), isoflavone chiết từ cát căn với liều 250 mg/kg có tác dụng ức chế 30,7% hoạt độ của men gan SGOT.
Sắn dây chứa daidzein và genistein, các chất này tác động tế bào PC12 biệt hóa 6-hydroxydopamine (6-OHDA), yếu tố tăng trưởng thần kinh (NGF). Có tác dụng hỗ trợ các trường hợp thoái hóa thần kinh mạn tính như trong bệnh lý Parkinson.
Các bài thuốc chữa bệnh từ Cát Căn
Trị mụn
Mụn trứng cá là nỗi ám ảnh lớn nhất của tuổi dậy thì. Tuy nhiên, khi điều trị mụn trứng cá, bạn không nên quá nóng vội mà phải kiên trì kết hợp điều trị cả bên trong lẫn bên ngoài.
Nếu bạn đã thử tất cả các cách mà vẫn không có tác dụng, vậy hãy thử sử dụng bột sắn dây trị mụn với công thức trong uống ngoài thoa xem sao.
Bột này có tác dụng thanh nhiệt và giải độc rất cao, sẽ nhanh chóng đẩy lùi các loại độc tố tích tụ bên trong cơ thể của bạn, làm giảm mụn nhanh và phục hồi làn da hiệu quả.
Cách làm để trị mụn như sau:Bên trong: Pha bột sắn dây và bột đậu xanh cùng với một chút đường cho dễ uống, uống 2 cốc mỗi ngày, hoặc nếu không uống được bột sắn dây sống, bạn có thể nấu chín bột sắn dây với một chút đường và sử dụng hàng ngày.
Ngoài ra, sử dụng củ sắn dây và đậu xanh, đun sôi lấy nước uống mỗi ngày cũng vô cùng hiệu quả.
Trị tàn nhang
Khả năng trị tàn nhang của sắn dây bắt nguồn từ một nhóm hoạt chất Isoflavone có trong củ sắn dây có hoạt tính Estrogen tương tự như hormon Estrogen ở người phụ nữ.
Chính chất này sẽ thay thế hormone bị rối loạn, làm ổn định hoạt động của chúng, ngăn cản sự bài tiết quá nhiều các sắc tố melanin làm giảm thâm nám. Ngoài ra, Isoflavone còn là chất chống oxy hóa, làm chậm quá trình lão hóa trong cơ thể.
Để trị tàn nhang, bạn dùng khoảng 1⁄2 chén nước ép cà chua đem trộn đều với 1 thìa bột sắn dây. Sau khi tẩy da chết trên mặt, bạn thoa đều hỗn hợp này lên da, kết hợp massage nhẹ nhàng cho để khi hỗn hợp khô trên da thì rửa mặt với nước ấm.
Cải thiện vòng 1
heo các nhà khoa học, trong thành phần của sắn dây rất giàu protein và lexithin có tác dụng kích thích sản sinh ra estrogen – nội tiết tố nữ, nhờ vậy giúp vòng 1 của phụ nữ thêm tròn đầy và săn chắc.
Phụ nữ xưa cho rằng, uống bột sắn dây vừa giúp điều hòa cơ thể sau chu kỳ nguyệt san vừa kích thích vòng một phát triển tự nhiên, giúp khuôn ngực đầy đặn, nảy nở hơn.
Cách làm rất đơn giản, hàng tháng sau chu kỳ kinh nguyệt bạn chỉ cần pha bột sắn dây với nước ấm cho thêm một chút đường rồi uống.
Uống 2 lần vào buổi sáng và tối trong ngày đầu sau kì kinh nguyệt, và một lần 1 ngày cho những ngày tiếp theo. Chỉ cần kiên trì áp dụng cách này trong vòng nhiều tháng, bạn sẽ thấy kích thước vòng 1 được cải thiện rõ rệt.
Không chỉ vậy, nước sắn dây có tính mát sẽ thanh nhiệt cơ thể, giúp da dẻ hồng hào, bớt mụn.
Ngoài cách uống bột sắn dây, bạn có thể kết hợp bột sắn dây cùng với các nguyên liệu khác để thay đổi khẩu vị.
Giải khát
Củ sắn dây thái phiến và câu đằng lượng bằng nhau, hai thứ đem tán vụn, phơi hoặc sấy khô, trộn đều rồi đựng trong lọ kín để dùng dần.
Mỗi ngày lấy 30g đựng trong túi vải buộc kín miệng rồi đem hãm với nước sôi trong bình kín, sau chừng 20 phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày. Đây là loại nước giải khát rất tốt cho những người bị cao huyết áp, đau đầu, nhiệt miệng, cổ vai đau nhức.
Hòa bột vào nước đun sôi để nguội, thêm đường, khuấy đều. Về mùa hè những lúc lao động nặng nhọc hoặc đi đường xa mệt nhọc uống nước bột sắn dây giúp bớt khát, đỡ mệt, chống được say nắng.
Có thể dùng bột phối hợp với rau má cho thêm mát và công hiệu theo cách làm sau: Lấy 20g rau má, rửa sạch, giã nát thêm nước sôi để nguội vắt kiệt nước rồi hòa với 10g bột sắn dây vào, thêm đường uống.
Hoặc nấu chín để ăn. Hòa bột với đường trắng cùng với nước rồi nấu như kiểu quấy bột.
Ngoài ra, bột còn được dùng làm làm kết dính trong việc bào chế thuốc viên.
Chữa ngộ độc rượu
Uống quá nhiều rượu khiến tỳ vị tổn thương, khạc hoặc nôn ra máu, người phát sốt, tiểu tiện đỏ.
Hoa sắn dây 30g, hoàng liên 4g, hoạt thạch 30g (thủy phi), bột cam thảo 15g, tán thành bột mịn, trộn với nước, hoàn thành viên, mỗi lần uống 3g, chiêu thuốc bằng nước mát.
Hoặc bạn có thể áp dụng hòa tan bột sắn dây cùng với một cốc nước sau đó cho đường và cuối cùng vắt lấy 1 thìa nước cốt chanh, có thể thêm đá cho dễ uống.
Trường hợp không muốn uống đường, có thể thay thế bằng một chút muối, cách này sẽ khó sử dụng hơn những tác dụng mà nó mang lại hiệu quả hơn rất nhiều.
Chúng ta có thể sử dụng 1 cách là khác là sử dụng 30gr sắn dây + 4gr hoàng liên + 30gr hoạt thạch + 15gr cam thảo tán thành bột mịn, sau đó trộn với nước để uống
Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế
Kính chào Quý Khách hàng,
Với định hướng mang lại những giải pháp y tế toàn diện, Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế đã ra đời nhằm thực hiện sứ mệnh cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tại chỗ như khám bệnh và điều trị bệnh bằng Đông y, chuyên trị các bệnh lý: Cơ xương khớp, Thần kinh, Tiêu hóa, Nội tiết, Phụ khoa, Nam khoa…
Tọa lạc tại vị trí trung tâm của Thành phố Hồ Chí Minh, phòng khám được trang bị hệ thống máy móc hiện đại, cùng đội ngũ chuyên gia, bác sĩ có trình độ chuyên môn cao.
Chúng tôi luôn đặt sức khỏe và sự hài lòng của Quý Khách hàng là ưu tiên hàng đầu.
Với phương châm “Ân cần – Tôn trọng – Yêu thương”, Phòng khám Đông Y OMC cam kết sẽ mang đến cho Khách hàng sự hài lòng từ các dịch vụ mà chúng tôi cung cấp.
Chân thành cảm ơn Quý Khách hàng đã tin dùng dịch vụ của chúng tôi.
- PHÒNG KHÁM ĐÔNG Y OMC
- Fanpage: Phòng Khám Đông Y OMC
- Youtube: Phòng Khám Đông Y OMC
- Tiktok: Phòng Khám Đông Y OMC