Viêm loét dạ dày là gì?

Dạ dày của chúng ta được bao phủ bởi một lớp chất nhầy mỏng gọi là niêm mạc dạ dày, có tác dụng bảo vệ dạ dày khỏi axit của dịch tiêu hóa, thức ăn hoặc vi khuẩn.

Viêm loét dạ dày là tình trạng niêm mạc dạ dày bị tổn thương, viêm sưng, lâu dần tạo thành các vết loét gây triệu chứng. Những vết loét nhỏ trong giai đoạn đầu có thể tự lành lại mà không cần điều trị. Tuy nhiên, đối với các vết loét lớn, gây nhiều triệu chứng, người bệnh cần đến gặp ngay bác sĩ để được thăm khám và có phương án điều trị hiệu quả nhất.

Triệu chứng viêm loét dạ dày bao gồm những dấu hiệu nào?

Dấu hiệu viêm loét dạ dày không phải lúc nào cũng rõ ràng, nhất là trường hợp viêm do nhiễm vi khuẩn. Những người có triệu chứng thường nhầm với chứng khó tiêu.

Dưới đây là một số dấu hiệu gợi ý đã có tình trạng viêm loét ở niêm mạc dạ dày:

• Cảm giác đau nóng rát, khó chịu ở vùng thượng vị (phần lõm ngay dưới xương ức), thường tệ hơn hoặc đỡ hơn sau khi ăn xong
• Ăn không ngon
• Có cảm giác đầy bụng, căng tức vùng thượng vị
• Ợ chua, ợ hơi, ợ nóng.
• Buồn nôn, nôn
• Giảm cân không rõ lý do
• Khó tiêu, nấc cục cũng là dấu hiệu viêm dạ dày mà bạn ít để ý
• Nôn ra máu.
• Phân có màu đen hoặc trông như hắc ín
• Nếu lớp niêm mạc dạ dày bị tổn thương và lớp mô phía dưới tiếp xúc trực tiếp với axit dịch vị, các triệu chứng khi ấy có thể gồm đau dạ dày, loét dạ dày, thậm chí chảy máu.

Trường hợp bạn bị nôn ra máu, đi ngoài ra máu hoặc phân có màu đen, hãy đi khám bệnh ngay lập tức vì đây là dấu hiệu xuất huyết dạ dày.

Các giai đoạn viêm loét dạ dày

Viêm loét dạ dày được chia làm 2 giai đoạn là viêm loét cấp tính và mãn tính.

• Viêm loét dạ dày cấp tính

Điểm đặc trưng của viêm loét dạ dày cấp tính là các triệu chứng thường xuất hiện đột ngột, biểu hiện rõ nét và diễn tiến trong thời gian ngắn. Ở giai đoạn này, nếu được phát hiện và điều trị đúng cách, bệnh hoàn toàn có thể chữa khỏi triệt để. Tuy nhiên, đa số người bệnh thường bỏ qua các triệu chứng, chủ quan không đi khám, khiến bệnh tình trở nên phức tạp hơn.

• Viêm loét dạ dày mãn tính

Viêm loét dạ dày cấp tính khi không được điều trị sẽ khiến tình trạng viêm sưng kéo dài, sau một thời gian có thể chuyển sang dạng mãn tính. Ở giai đoạn mãn tính, các tổn thương lan rộng, bệnh khó điều trị hơn, thậm chí có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như viêm teo, chuyển sản ruột, hẹp môn vị, xuất huyết, thủng, ung thư dạ dày, viêm nhiễm các cơ quan lân cận…

Nguyên nhân nào gây viêm loét dạ dày?

Dưới đây là một số nguyên nhân có thể gây viêm loét dạ dày như:

• Nhiễm vi khuẩn HP (Helicobacter Pylori) từ bên ngoài vào trong cơ thể, đặc biệt ở đường tiêu hóa.Sau khi xâm nhập vào cơ thể, HP sẽ tiết ra các độc tố làm suy yếu khả năng bảo vệ của cơ thể chống lại axit, gây ra các vết loét.
• Lạm dụng bia rượu thường xuyên.
• Ăn uống kém khoa học, không đúng giờ giấc, ăn quá no hay quá nhanh lúc bụng đói kích thích dạ dày một cách đột ngột, ăn nhiều thức ăn chua cay nóng, nhiều dầu mỡ hay không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
• Sử dụng lâu dài thuốc chống viêm không steroid (NSAID): Việc sử dụng các loại thuốc NSAID như ibuprofen, naproxen, diclofenac… trong thời gian dài sẽ khiến dạ dày bị tổn thương. Các loại thuốc này gây ức chế quá trình tổng hợp prostaglandin, làm giảm hiệu quả bảo vệ niêm mạc dạ dày, khiến dạ dày dễ bị viêm loét.
• Thường xuyên căng thẳng trong thời gian dài có thể đi kèm thói quen ăn uống không khoa học dẫn đến ảnh hưởng sức khỏe của hệ thần kinh, tác động đến dạ dày.
• Viêm dạ dày tự miễn (rối loạn tự miễn dạ dày) xảy ra khi cơ thể bị rối loạn miễn dịch kháng lại enzyme H+K+ATPase, gây viêm teo niêm mạc dạ dày ở vùng thân vị.

Viêm loét dạ dày nguy hiểm như thế nào?

Viêm loét dạ dày không điều trị sẽ dẫn đến các biến chứng sau đây:

• Xuất huyết tiêu hóa: Đây là một trong những biến chứng viêm loét dạ dày thường gặp nhất. Tình trạng này có thể khiến người bệnh bị mất máu, gây chóng mặt, da nhợt nhạt, nôn ra máu hoặc phân có màu đen
• Thủng dạ dày: Vết loét dạ dày liên tục bị ăn mòn bởi axit cuối cùng sẽ thủng, gây ra cơn đau đớn cực độ. Từ lỗ thủng, vi khuẩn trong đường tiêu hóa có cơ hội xâm nhập vào khoang bụng, dẫn tới nhiễm trùng khoang bụng (viêm phúc mạc). Từ đây, nhiễm trùng lại có nguy cơ lây lan vào máu gây nhiễm trùng huyết đe dọa tính mạng.
• Hẹp môn vị: Vết loét nằm trên môn vị – lối dẫn hẹp từ dạ dày vào tá tràng có thể trở thành vật cản làm tắc nghẽn dòng thức ăn đi vào ruột non. Điều này có thể xảy ra sau khi vết loét đã lành bởi vết loét trải qua quá trình chữa lành sẽ hình thành mô sẹo và to ra.
• Ung thư dạ dày: Dù hiếm gặp nhưng một số vết loét, đặc biệt là do vi khuẩn H.pylori gây ra, làm tăng nguy cơ ung thư dạ dày.

Cần lưu ý thêm một số trường hợp loét dạ dày không lành tính, đó có thể là biểu hiện của ung thư dạ dày, nguyên nhân có thể do vi khuẩn H.pylori gây ra. Do đó, khi có các triệu chứng kể trên, bạn cần đến cơ sở y tế để bác sĩ chẩn đoán và điều trị sớm.

Làm thế nào để chẩn đoán viêm loét dạ dày?

Để chẩn đoán viêm loét dạ dày, trước tiên, bác sĩ sẽ hỏi người bệnh về các triệu chứng đang gặp phải và thời gian diễn ra chúng. Bác sĩ cũng sẽ xem xét tiền sử bệnh cùng các loại thuốc (kê đơn hoặc không kê đơn) mà người bệnh đang sử dụng.

Sau đó, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện một số xét nghiệm cần thiết để xác định tình trạng viêm loét ở dạ dày và chẩn đoán nguyên nhân gây bệnh.

•  Nội soi dạ dày

Hiện nay, nội soi dạ dày là phương pháp hiệu quả nhất và được áp dụng rộng rãi trong chẩn đoán bệnh viêm loét dạ dày. Thông qua nội soi, bác sĩ sẽ có cái nhìn trực quan về tình trạng bên trong dạ dày, đánh giá chính xác tình trạng bệnh, vị trí tổn thương để đưa ra hướng điều trị tốt nhất.

Hơn nữa, trong quá trình nội soi, bác sĩ có thể can thiệp điều trị cầm máu các ổ loét dạ dày, ngoài ra có thể sinh thiết quanh vị trí tổn thương để xác định sơ bộ tình trạng nhiễm khuẩn HP hoặc các vấn đề nghi ngờ khác.

• Xét nghiệm kiểm tra nhiễm khuẩn HP khác

Ngoài cách nội soi dạ dày, để xác định xem vi khuẩn HP có tồn tại trong cơ thể người bệnh hay không, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện một số các xét nghiệm khác như:

• • Xét nghiệm máu: nhằm tìm kháng thể kháng HP
  • Xét nghiệm phân
  • Xét nghiệm hơi thở.

Phương pháp điều trị viêm loét dạ dày

Điều trị  viêm loét dạ dày chủ yếu cho bệnh viêm dạ dày cấp bằng cách sử dụng thuốc đường uống để điều trị nội khoa. Tùy theo các triệu chứng lâm sàng của bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định thuốc phù hợp.

Dưới đây là một số loại thuốc thông dụng để điều trị viêm loét dạ dày như:

• Thuốc kháng sinh để điều trị cho người bệnh bị viêm loét dạ dày do vi khuẩn HP.
• Thuốc trung hòa acid để giảm sự tiếp xúc của acid vào niêm mạc dạ dày và thành dạ dày, hạn chế tình trạng viêm dạ dày, làm dịu các triệu chứng khó chịu.
• Thuốc ức chế bơm proton giúp kiểm soát và giảm tiết acid do dạ dày tạo ra.
• Thuốc diệt khuẩn HP ở các trường hợp viêm dạ dày mạn tính nguyên nhân do HP gây nên.
• Dừng hoặc hạn chế các loại thuốc giảm đau và kháng viêm để ổn định lại các enzym trong hệ thống bảo vệ niêm mạc dạ dày.

Người bệnh không được tự ý mua thuốc để điều trị viêm loét dạ dày, chỉ sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ và nên thăm khám chuyên sâu để biết được chính xác tình trạng bệnh.

Bên cạnh việc dùng thuốc thì thay đổi thói quen sinh hoạt cũng góp phần giúp việc điều trị viêm loét dạ dày đạt hiệu quả tốt.

• Ăn uống điều độ, đúng bữa, khoa học, hạn chế rượu bia, đồ ăn chua cay giúp cho dạ dày hoạt động khỏe mạnh sẽ bảo vệ cho dạ dày tốt hơn.
• Ngoài ra việc thường xuyên tập thể dục, làm việc khoa học, tránh lo lắng, stress làm điều hòa hoạt động niêm mạc giúp cho việc điều trị tốt hơn.

Chế độ dinh dưỡng dành cho những người viêm loét dạ dày

Người bệnh viêm loét dạ dày  cần có chế độ ăn uống phù hợp và kiêng một số loại thực phẩm. Dưới đây là danh sách các loại thực phẩm nên ăn và nên kiêng cho người bệnh:

• Thực phẩm nên ăn
  • Sữa và trứng làm đệm trung hoà axit trong dạ dày: Bệnh nhân nên uống sữa ấm, trứng nên được hấp hoặc ăn cùng cháo. Trứng chỉ nên ăn từ 2-3 lần mỗi tuần, mỗi lần khoảng 1-2 quả.
  • Các thực phẩm giàu đạm dễ tiêu hóa như thịt lợn nạc, cá nạc nên được luộc, hấp, hoặc kho để dễ hấp thu.
  • Rau củ tươi như cải bắp, củ cải nên được ưu tiên vì chúng giàu vitamin, giúp mau lành vết loét.
  • Thực phẩm giàu tinh bột như cơm, bánh mì, cháo, khoai củ nấu chín hoặc luộc kỹ là lựa chọn tốt vì dễ tiêu hóa và ít mùi vị.
  • Dầu thực vật từ các loại hạt như dầu hướng dương, dầu vừng, dầu hạt cải hoặc dầu đậu nành là những lựa chọn phù hợp để chế biến thực phẩm.
• Thực phẩm nên kiêng
  • Các loại thịt nguội như dăm bông, lạp sườn, xúc xích đã được chế biến sẵn.
  • Thực phẩm có độ cứng, dai như thịt có nhiều gân, sụn, hoặc các loại rau già, rau cần.
  • Gia vị như dấm tỏi, tiêu ớt, hoặc các loại dưa cà muối, hành muối.
  • Quả chua như chanh, cóc, xoài xanh, sấu.
  • Nước ngọt có ga.
  • Chè, cà phê đậm đặc.
  • Hạn chế tiêu thụ thức uống có cồn như bia, rượu. Việc từ bỏ thói quen này không chỉ có lợi cho dạ dày mà còn tốt cho sức khỏe tim mạch và gan.
  • Ngừng hút thuốc lá ngay lập tức. Hành động này không chỉ giúp cải thiện triệu chứng viêm loét dạ dày  mà còn giúp bệnh nhân tránh được nhiều bệnh liên quan đến hệ hô hấp và phổi.

Viêm loét dạ dày có châm cứu được không?

WHO đã xác định được hơn 40 tình trạng bệnh lý có thể được điều trị hiệu quả bằng châm cứu, trong đó liên quan các triệu chứng bệnh lý viêm loét dạ dày-tá tràng đã ghi nhận: Đau thượng vị ( trong loét dạ dày, viêm dạ dày cấp và mạn tính, và co thắt dạ dày) thuộc nhóm bệnh, triệu chứng hoặc tình trạng mà châm cứu đã được chứng minh ( thông qua thử nghiệm đối chứng) là một điều trị hiệu quả.

Trong nghiên cứu ” Đánh giá hệ thống và phân tích tổng hợp về Châm cứu cho loét dạ dày tá tràng” đăng trên tạp chí Zhen ci yan jiu ( Acupunture research) thuộc hệ thống Scimago Journal 2017 với 16 nghiên cứu lâm sàng ngẫu nhiên có nhóm chứng, 1570 bệnh nhân châm cứu điều trị loét dạ dày tá tràng .

Kết quả phân tích tổng hợp cho thấy không  có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa châm cứu và các phương pháp điều trị y học hiện đại về tỉ lệ hiệu quả, tỷ lệ chữa lành vết loét ( tất cả P> 0,05); Trong khi đó, tỷ lệ tái phát của nhóm châm cứu thấp hơn đáng kể.

Việc sử dụng kết hợp châm cứu với thuốc hóa dược cho thấy sự khác biệt đáng kể về tỷ lệ hiệu quả, tỷ lệ lành vết loét và tỷ lệ tái phát so với khi dùng thuốc hóa dược đơn thuần.

Những huyệt  được sử dụng nhiều trong điều trị bệnh lý viêm loét dạ dày  như: Túc tam lý, Lương khâu, Vị du, Nội quan, Trung quản…

Bên cạnh châm cứu và dùng thuốc, kết hợp các liệu pháp khác như xoa trung tiêu (là một phần trong động tác xoa tam tiêu), kết hợp day ấn các huyệt tại chỗ vùng đau và các huyệt theo công thức huyệt giúp điều hòa khí trung tiêu, giảm triệu chứng bệnh.

Ngoài ra, các phương pháp khác như: Tập thiền, dưỡng sinh, khí công, âm nhạc trị liệu… giúp quân bình hệ thống thần kinh, hỗ trợ tốt trong quá trình điều trị và phòng ngừa tái phát.