Viêm khớp cùng chậu là thuật ngữ Y khoa chỉ tình trạng viêm xảy ra tại vị trí nối giữa xương cùng và khung xương chậu ở vùng hông của cơ thể.

Hiểu biết tổng quát về khớp cùng chậu

Khớp cùng chậu là khớp nối giữa cột sống với xương chậu, đây là một khớp cực kỳ chắc chắn và khỏe mạnh. Cơ thể người có hai khớp cùng chậu phân bố hai bên, bề mặt khớp được bao phủ bởi hai loại sụn là sụn Hyaline ở xương cùng và sụn sợi ở bề mặt xương chậu. Kết nối hai bề mặt khớp với nhau là hệ thống dây chằng dày đặc và vô cùng chắc chắn (dây chằng cùng chậu trước và sau, dây chằng gian cốt, dây chằng Sacrospinous và dây chằng cùng-gai hông) giúp khớp xương hoạt động ổn định, cân bằng và linh hoạt.

Chức năng của khớp cùng chậu gồm có:

• Vai trò như một bộ phận giảm xóc cho cột sống khi chúng ta vận động, giúp kiểm soát và phân tán lực từ chân dồn lên cột sống và ngược lại
• Nâng đỡ toàn bộ trọng lượng phần trên của cơ thể
• Hỗ trợ chuyển động giữa vùng cột sống và đùi, giúp việc đi lại, vận động trở nên nhẹ nhàng, cân bằng.
• Hỗ trợ phụ nữ trong thời kỳ mang thai và sinh nở

Những triệu chứng của viêm khớp cùng chậu

Khi bị viêm khớp cùng chậu, bệnh nhân thường gặp phải những cơn đau ở vùng cột sốt thắt lưng, lưng dưới và mông. Một số ít trường hợp bệnh nhân bị đau háng, đau cẳng chân và bàn chân. Bên cạnh đó, bệnh nhân còn có thể gặp phải một số dấu hiệu điển hình như sau:

• Bệnh nhân bị đau khi phải đứng trong thời gian dài, bước dài, bước lên cầu thang, dồn trọng lực sang một bên chân, hay xoay hông,…
• Tê chân khi phải ngồi hoặc đứng trong suốt một thời gian dài.
• Người bệnh rất khó khăn khi thực hiện một số động tác như co, gập duỗi, khoanh chân,…
• Do bị đau nên người bệnh gặp nhiều khó khăn khi di chuyển, dẫn đến thay đổi dáng đi.
• Tại vùng khớp bị viêm, có biểu hiện sưng bóng, đỏ và đau buốt.
• Với những trường hợp phụ nữ mang thai bị bệnh, cơn đau có thể diễn ra ở mọi tư tế và mức độ đau cũng có thể nghiêm trọng hơn so với người thường.
• Một số trường hợp bệnh nhân có hiện tượng sốt nhẹ.
• Mỗi bệnh nhân có thể bị đau khác nhau. Có những trường hợp đau dữ dội như có vật nhọn đâm vào, nhưng cũng có trường hợp bệnh nhân chỉ đau nhức âm ỉ hay đau buốt

Nguyên nhân gây viêm khớp cùng chậu

Viêm khớp cùng chậu có thể là viêm vô khuẩn hay do nhiễm khuẩn và xảy ra ở một hay cả hai khớp.

Nguyên nhân gây viêm khớp cùng chậu có thể là

• Do bị chấn thương: đây là nguyên nhân chính gây viêm khớp cùng chậu ở người trẻ tuổi. Chấn thương có thể gặp khi chơi thể thao, tai nạn giao thông và trong sinh hoạt hàng ngày, các tác động vật lý mạnh hoặc tăng cường vận động đột ngột tại vùng hông dễ làm tổn thương dây chằng và gây viêm.
• Bị viêm khớp: có thể xảy ra ở các khớp xương cùng do tình trạng đứt dây chằng gây bào mòn và hư hại khớp.
• Thoái hóa khớp: tình trạng này là một trong các biểu hiện của sự thoái hóa tại các mô trong cơ thể theo thời gian. Đây là khi có sự phân hủy lớp sụn trong khớp, làm cho khớp bị sưng, đau và khó cử động.

Trong khi đó, khớp cùng chậu lại là một khớp lớn, đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển trọng lượng phần cơ thể trên xuống hai chi. Chính áp lực cao như vậy luôn đặt trên hai khớp cùng chậu khi đi đứng, và cả khi ngồi, khớp rất dễ bị tổn thương do thoái hóa, hình thành các gai xương xung quanh khớp, dẫn đến đau và rối loạn chức năng.

• Thói quen sinh hoạt: người thường xuyên bê vác vật nặng, ngồi sai tư thế trong thời gian dài dễ mắc các bệnh lý về xương khớp, trong đó có viêm khớp cùng chậu
• Bị viêm cột sống dính khớp: dạng viêm khớp tự miễn dịch này gây viêm khớp, dây chằng và gân. Thông thường, đau khớp và dính khớp cột sống là những triệu chứng ban đầu của bệnh nhân viêm cột sống dính khớp, kể cả khớp cùng chậu.
• Viêm khớp vảy nến: gây viêm các khớp cột sống, trong đó có các khớp cùng chậu.
• Mang thai: do tác động của hormone khiến cho các cơ và dây chằng của xương chậu giãn ra, các khớp cùng chậu lỏng lẻo. Hơn nữa, trọng lượng thay đổi cũng gây áp lực lên khớp cùng chậu, làm cho chúng nhanh mòn và dễ viêm hơn.
• Do bị nhiễm trùng: viêm túi thừa sinh mủ do vi khuẩn Staphylococcus aureus, nhiễm khuẩn dây chằng hoặc các mô mềm quanh khớp cùng chậu, viêm đại tràng, viêm vùng kín ở phụ nữ… cũng có thể gây viêm khớp cùng chậu.

Bên cạnh đó, những người có bệnh lupus ban đỏ hệ thống, gút, tiểu đường… cũng được xem là đối tượng có nguy cơ mắc bệnh nhiều hơn người khác

Viêm khớp cùng chậu có nguy hiểm không?

Với những người mắc bệnh lâu năm, biến chứng rất nghiêm trọng, điển hình là:

• Hạn chế vận động

Tình trạng viêm khớp cùng chậu trong thời gian dài có thể khiến cho khu vực tổn thương lan rộng, xâm lấn các hệ thống dây thần kinh tọa hoặc các cơ lân cận như cơ mông, cơ đùi. Từ đó, người bệnh dễ bị teo cơ, ảnh hưởng đến khả năng vận động.

• Liệt chi

Nếu tổn thương nhiều, ảnh hưởng đến các khớp và dây thần kinh quan trọng có thể làm dính khớp, biến dạng khớp. Người bệnh có cảm giác tê cứng chi, khó đi đứng, không thể xoay người, không thể khom lưng hay ngồi lâu… dần dần dẫn đến nguy cơ bị liệt.

•  Ảnh hưởng khả năng sinh sản

Phụ nữ bị viêm khớp cùng chậu, nhất là phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, dễ gặp biến chứng viêm vòi trứng, viêm cổ tử cung. Tình trạng này sẽ làm ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, tăng tỷ lệ vô sinh hiếm muộn, mang thai ngoài tử cung, sinh khó…

• Ảnh hưởng chất lượng cuộc sống

Các cơn đau ở khớp cùng chậu kéo dài nhiều năm khiến cho người bệnh luôn khó chịu, đau đớn, khó đi lại, làm việc… ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và tiêu tốn chi phí phục vụ cho việc điều trị.

Viêm khớp cùng chậu được chẩn đoán bằng phương pháp nào?

Bước đầu tiên trong chẩn đoán viêm khớp cùng chậu thường là khai thác bệnh sử kỹ lưỡng và khám chức năng khớp trên lâm sàng. Bác sĩ sẽ hỏi các câu hỏi để xác định xem có bất kỳ rối loạn tiềm ẩn nào có thể gây ra cơn đau tại vị trí này cho bệnh nhân hay không. Một số dấu hiệu cũng có thể giúp phân biệt cơn đau đến từ các khớp cùng chậu, cột sống thắt lưng hoặc vùng hông.

Theo đó, có nhiều xét nghiệm khác nhau giúp hỗ trợ bác sĩ thực hiện trong quá trình khám có thể giúp xác định nguồn gốc của cơn đau này.

• Chụp x quang: đây là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh cơ bản nhất để khảo sát khớp cùng chậu với ưu điểm an toàn, nhanh gọn, chi phí thăm khám thấp. Viêm khớp cùng chậu trên hình ảnh chụp x quang có dấu hiệu điển hình là đặc xương dưới sụn ở bên tổn thương, hẹp đều khe khớp.

• Chụp cắt lớp vi tính (CT): phương pháp này cũng sử dụng tia X để tạo tín hiệu hình ảnh giống như x quang, tuy nhiên hình ảnh thu được có độ tương phản và chi tiết rất cao, có thể tái tạo xương khớp trên mặt phẳng 3D cực kỳ sắc nét. Chụp CT là kỹ thuật đơn giản, dễ thực hiện, độ chính xác cao, giúp tầm soát và chẩn đoán rất nhiều bệnh lý khác nhau chỉ trong một lần chụp.

Một điểm đáng lưu ý cho người bệnh là cắt lớp vi tính không nên chụp cho phụ nữ có thai và hạn chế chụp đối với trẻ nhỏ.

• Chụp cộng hưởng từ (MRI): hình ảnh chụp MRI được coi là hình giải phẫu của cơ thể do có độ phân giải và chi tiết rất tốt, bên cạnh đó đây là kỹ thuật vô cùng an toàn đối với người chụp, có tính ứng dụng thực tiễn rất cao. Hình ảnh viêm khớp cùng chậu thường là các đám tăng tín hiệu rất rõ nét trên chuỗi xung STIR và giảm tín hiệu trên T1.

Trên thực tế, chụp cộng hưởng từ luôn được ưu tiên sử dụng hơn các kỹ thuật khác để phát hiện tổn thương về xương khớp, đĩa đệm, dây chằng và phần mềm vì những lợi ích to lớn về mặt chẩn đoán mà kỹ thuật này đem lại.

• Tiêm steroid: việc tiêm steroid vào khớp cùng chậu vừa là một xét nghiệm phục vụ cho việc chẩn đoán, vừa là một phương pháp điều trị trong trường hợp có thể giúp giảm đau. Quy trình này được thực hiện với sự hỗ trợ của máy X-quang để xác minh mũi tiêm nằm trong khớp . Nếu người bệnh giảm đau sau tiêm thì có thể nhận định là viêm khớp cùng chậu là nguồn gốc của cơn đau.

• Xét nghiệm máu, nước tiểu :trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thêm xét nghiệm máu, nước tiểu. Việc kiểm tra công thức máu sẽ giúp bạn tìm kiếm các dấu hiệu viêm như tế bào bạch cầu hay vi khuẩn trong máu.

Với phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, đang mang thai hay sau khi sinh, bác sĩ có thể chỉ định kiểm tra nước tiểu để tìm kiếm các nguyên nhân gây viêm khớp cùng chậu từ các vi khuẩn khu trú trong đường sinh dục, tiết niệu lan đến khớp cùng chậu như Clamydia trachomatis và N. gonorrhoeae

Viêm khớp cùng chậu được điều trị như thế nào?

Việc điều trị viêm khớp cùng chậu sẽ phụ thuộc vào các dấu hiệu và triệu chứng của người bệnh, cũng như những nguyên nhân gây ra bệnh. Theo đó, các biện pháp điều trị bao gồm:

Dùng thuốc

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra cơn đau trong viêm khớp cùng chậu, bác sĩ có thể chỉ định một nhóm hay phối hợp cùng lúc nhiều nhóm thuốc sau:

• Thuốc giảm đau.
• Thuốc giãn cơ, giúp giảm co thắt cơ liên quan đến khớp cùng chậu
• Thuốc ức chế TNF. Các chất ức chế yếu tố hoại tử khối u (TNF) – chẳng hạn như etanercept (Enbrel), adalimumab (Humira) và infliximab (Remicade) – thường giúp giảm viêm khớp cùng chậu có liên quan đến nguyên nhân là do viêm cột sống dính khớp.
• Trong trường hợp viêm khớp cùng chậu có nhiễm khuẩn đường tiết niệu, sinh dục phải dùng thuốc kháng sinh kèm theo. Lưu ý với viêm khớp cùng chậu ở phụ nữ mang thai, cho con bú phải rất thận trọng khi dùng thuốc kháng sinh vì có thể ảnh hưởng tới thai nhi hoặc trẻ đang bú.

Vật lý trị liệu

Các bài tập vật lý trị liệu giúp tăng cường sự dẻo dai và linh hoạt cho khớp cùng chậu nên có thể hữu ích cho những người bị viêm xương cùng. Người bệnh nên tập các bài vận động song song với tăng cường sức mạnh để thư giãn và giúp khớp linh hoạt hơn. Các bài tập có thể được thực hiện tại nhà hoặc ở phòng tập với các kỹ thuật viên.

Tuy nhiên, trước khi tập bất kỳ bài tập nào, bạn cũng nên trao đổi với các chuyên gia cơ xương khớp để không làm cho các triệu chứng trở nên trầm trọng hơn hoặc gây thêm chấn thương.

Chườm đá và nhiệt xen kẽ cũng là một cách để giảm đau và viêm

Một số phương pháp điều trị vật lý trị liệu khác giúp giảm đau, chống viêm tại khớp cùng chậu như: Vi sóng, sóng ngắn, siêu âm, từ trường, điện xung, điện phân…

Phẫu thuật và các phương pháp khác

• Phẫu thuật

Các phương pháp dùng thuốc và vật lý trị liệu được thực hiện trong khoảng vài tuần đến vài tháng để kiểm tra khả năng đáp ứng của người bệnh. Trong trường hợp các triệu chứng viêm khớp cùng chậu không có dấu hiệu thuyên giảm, người bệnh sẽ được chỉ định phẫu thuật. Tùy theo từng trường hợp cụ thể mà người bệnh được chỉ định phẫu thuật không xâm lấn hoặc xâm lấn tối thiểu.

Trong đó, hợp nhất khớp được khuyến cáo khi đã áp dụng các phương pháp điều trị nội khoa từ 8-12 tuần nhưng không hiệu quả.

• Kích thích điện

Kích thích điện còn được gọi là kích thích dây thần kinh qua da và kích thích các cơ quanh vùng khớp cùng chậu. Phương pháp này chỉ được thực hiện trong những trường hợp nghiêm trọng và được thực hiện để hợp nhất các xương với nhau. Dòng điện xung có tần số cao, cường độ tăng dần như Diadynamic, Trobert, TENS sẽ giúp giảm đau, thư giãn các cơ và giảm trương lực cơ co thắt.

• Sóng xung kích

Một phương pháp khác được vận dụng trong điều trị viêm khớp cùng chậu chính là dùng sóng xung kích shockwave. Nguồn sóng âm mang năng lượng cao này tác động vào đầu mút của các dây thần kinh cảm giác ở khớp cùng chậu, thúc đẩy quá trình tái tạo xương và các mô mềm sau tổn thương, giảm đau…