Rối loạn thần kinh thực vật – nguyên nhân và cách điều trị

rối loạn thần kinh thực vật

Rối loạn thần kinh thực vật là một rối loạn có ảnh hưởng đến chức năng tự động cơ thể bao gồm nhịp tim, huyết áp, mồ hôi và tiêu hóa. Đây là một  bệnh ngày càng phổ biến, mặc dù không gây tử vong, nhưng làm giảm chất lượng cuộc sống. Nếu kéo dài, có thể gây thay đổi tâm lý.

Rối loạn thần kinh thực vật là gì

Rối loạn thần kinh thực vật là trạng thái mất cân bằng hoạt động của hệ giao cảm và hệ phó giao cảm, làm rối loạn hoạt động của các cơ quan do hệ thần kinh thực vật chỉ đạo và gây ra các triệu chứng đa dạng trên toàn hệ thống.

Sở dĩ được gọi là hệ thần kinh thực vật, thần kinh tự động (tự chủ) vì nó hoạt động độc lập với sự chỉ huy theo ý muốn của chúng ta. Chức năng của nó như trung tâm chỉ huy, kiểm soát hoạt động vô thức, điều chỉnh các hoạt động của cơ quan nội tạng cơ thể như nhịp tim, hô hấp, tiêu hóa, tiểu tiện và kích thích tình dục…

Hệ thần kinh thực vật cấu tạo gồm hệ thần kinh giao cảm (đóng vai trò kích thích hoạt động) và hệ thần kinh phó giao cảm (đóng vai trò ức chế hoạt động). Bình thường, thần kinh giao cảm và phó giao cảm hoạt động cân bằng “bên tung, bên hứng” để các cơ quan hoạt động điều hòa, tạo phản ứng nhanh nhạy, chính xác với những tác động bên ngoài và phản ứng bên trong cơ thể.

Hệ thống thần kinh giao cảm đóng vai trò kích thích các cơ quan, ví dụ như làm tăng nhịp tim và huyết áp khi cần thiết. Chẳng hạn như bạn đang ở trong nhà ấm nhưng ra ngoài trời lạnh, thần kinh giao cảm sẽ nhanh chóng kích thích để mạch máu ngoại vi co lại, nhịp tim, huyết áp tăng lên giúp cơ thể chịu được cái lạnh đột ngột. Trong khi đó, hệ thần kinh phó giao cảm thường điều hòa và làm chậm các quá trình trong cơ thể, làm giảm nhịp tim và huyết áp.

Tuy nhiên, đối với hệ tiêu hóa và hệ tiết niệu, hệ phó giao cảm lại có nhiệm vụ kích thích ( ví dụ như khi bạn được mời bữa tiệc no nê, hệ phó giao cảm phải “tăng ca” tiết dịch, co bóp hệ tiêu hóa nhiều hơn để tránh quá tải). Và hệ giao cảm làm chậm những yếu tố này lại.

Hầu hết các cơ quan đều có dây thần kinh đến từ cả hệ thần kinh giao cảm và phó giao cảm.

rối loạn thần kinh thực vật

Triệu chứng của rối loạn thần kinh thực vật là gì?

Các loại rối loạn thần kinh thực vật có thể khác nhau về nguyên nhân hình thành, triệu chứng và mức độ nghiêm trọng. Các loại rối loạn thần kinh thực vật thường gặp, bao gồm:

  • Hồi hộp, đánh trống ngực không rõ nguyên do

Trạng thái này khá giống với triệu chứng khi căng thẳng, lo âu hoặc bệnh lý tim mạch song đây là triệu chứng thường gặp của rối loạn thần kinh thực vật. Người bệnh cảm thấy nhịp tim mình đập nhanh bất thường giống như sắp nhảy ra khỏi lồng ngực, đồng thời người bệnh cũng thấy luôn hồi hộp, hốt hoảng, sợ hãi.

  • Khó thở

Rối loạn thần kinh thực vật cũng gây ra khó thở, hụt hơi, khiến người bệnh phải gắng sức để thở hoặc phải hít thở sâu mới cảm thấy dễ chịu hơn. Triệu chứng này sẽ tăng lên khi người bệnh đi đến nơi đông đúc, ồn ào.

  • Đau ngực

Rối loạn thần kinh thực vật gây đau, nóng, rát ở vùng ngực, đôi khi gây ra những cơn đau nhói nghiêm trọng nên thường bị nhầm lẫn với bệnh lý ở tim. Cơn đau xuất hiện bất ngờ sẽ khiến người bệnh cảm thấy căng tức vùng ngực, nghẹt thở.

  • Chóng mặt

Rối loạn thần kinh thực vật gây choáng váng, chóng mặt, người bệnh đứng không vững như muốn lả đi hay ngất xỉu. Triệu chứng này là hậu quả khi nhịp tim đập quá nhanh, thiếu máu lên não hoặc hạ huyết áp đột ngột.

  • Tay chân run, vã mồ hôi

Triệu chứng này thường xuất hiện khi hốt hoảng, căng thẳng song cũng là một dấu hiệu củarối loạn thần kinh thực vật xuất hiện bất chợt không rõ nguyên do. Triệu chứng này thường không kéo dài và sẽ thuyên giảm khi nghỉ ngơi, khi hệ thần kinh thực vật giảm kích thích quá mức.

  • Cơ thể mệt mỏi

Cơ thể mệt mỏi thường xuyên là dấu hiệu của rối loạn thần kinh thực vật, người bệnh luôn trọng tình trạng uể oải, thiếu sức sống dù đã nghỉ ngơi.

  • Mất ngủ

Rối loạn thần kinh thực vật cũng gây ảnh hưởng tới giấc ngủ, tâm trạng lo lắng, bồn chồn vô cớ là nguyên nhân gây mất ngủ, ngủ ít, ngủ không sâu giấc.

  • Một số triệu chứng khác

Ngoài những triệu chứng trên, rối loạn thần kinh thực vật còn gây một số ảnh hưởng đa dạng trên các hệ cơ quan khác nhau như: khó tiêu, đầy hơi, ợ nóng; tiêu chảy kéo dài, tăng nhu động dạ dày, ruột, thay đổi vị giác, ăn nhanh no, rối loạn tiểu tiện, đại tiện (táo bón); các triệu chứng rối loạn tiết niệu như bí tiểu, tiểu không tự chủ, bị kích thích tiểu tiện khi căng thẳng hay tiểu không hết nước tiểu; rụng tóc; da khô bong tróc; rối loạn kinh nguyệt; âm đạo khô; giảm ham muốn tình dục;…

Ở giai đoạn sớm của bệnh, thường triệu chứng còn nhẹ và không kéo dài nên ít người bệnh để ý. Tuy nhiên nếu không điều trị tốt, khi rối loạn ở giai đoạn nặng, bệnh nhân có thể luôn luôn trong tình trạng sợ hãi, hoang mang, lo lắng và có thể rơi vào trầm cảm.

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn thần kinh thực vật

Rối loạn thần kinh thực vật có thể gây ra bởi nhiều nguyên nhân có thể là sinh lý hoặc bệnh lý hoặc rối loạn nội tiết trong cơ thể, bao gồm:

  • Căng thẳng, stress kéo dài sẽ tạo ra những áp lực trên hệ thần kinh, kích thích tăng tiết adrenaline và cortisone vào máu, dẫn tới rối loạn hoạt động của hệ thần kinh thực vật.
  • Mắc một số bệnh mạn tính như tiểu đường, bệnh parkinson, đa xơ cứng và mất trí nhớ.
  • Bệnh tự miễn như Sjogren, lupus ban đỏ hệ thống, viêm khớp dạng thấp, loét dạ dày, hội chứng Guillain – Barre…
  • Tổn thương dây thần kinh do phẫu thuật hoặc xạ trị ở vùng cổ.
  • Điều trị bằng một số loại thuốc nhất định, đặc biệt là hóa trị ung thư.
  • Một số bệnh truyền nhiễm như bệnh Lyme, HIV/AIDS.
  • Rối loạn di truyền từ cha mẹ sang con.
  • Hoạt động của các cơ quan bị suy yếu do lão hóa khi tuổi cao.

Các phương pháp chẩn đoán rối loạn thần kinh thực vật

Bệnh rối loạn thần kinh thực vật là biến chứng có thể xảy ra của nhiều bệnh lý. Vì vậy, xét nghiệm chẩn đoán rối loạn thần kinh thực vật sẽ tùy thuộc vào triệu chứng và các yếu tố nguy cơ của từng bệnh nhân.

Khi bạn có các yếu tố nguy cơ

Nếu bạn mắc các bệnh lý có khả năng làm tăng nguy cơ mắc rối loạn thần kinh thực vật, chẳng hạn như bệnh đái tháo đường, bác sĩ sẽ tiến hành khám lâm sàng và hỏi về triệu chứng của bạn.

Nếu bạn đang điều trị ung thư bằng một loại thuốc có khả năng gây tổn thương tế bào thần kinh, bác sĩ sẽ kiểm tra và theo dõi tình trạng sức khỏe của bạn thường xuyên.

Khi bạn không có các yếu tố nguy cơ

Nếu bạn gặp phải các triệu chứng của bệnh rối loạn thần kinh thực vật nhưng không có yếu tố nguy cơ, bác sĩ có thể xem xét bệnh sử của bạn, thảo luận về các triệu chứng mà bạn gặp phải và thăm khám lâm sàng.

Bác sĩ có thể đề nghị bạn thực hiện thêm các xét nghiệm đánh giá chức năng, bao gồm:

  • Kiểm tra chức năng hệ thần kinh thực vật
  • Nghiệm pháp bàn nghiêng
  • Xét nghiệm kiểm tra bất thường hệ tiêu hóa
  • Test phản xạ sợi trục tiết mồ hôi định tính
  • Test mồ hôi điều nhiệt
  • Xét nghiệm phân tích nước tiểu và chức năng bàng quang
  • Siêu âm

Có trị dứt điểm rối loạn thần kinh thực vật được không?

Rất khó điều trị dứt điểm rối loạn thần kinh thực vật, để kiểm soát bệnh cần xác định được nguyên nhân và điều trị từ các nguyên nhân này. Nguyên nhân thường gây rối loạn thần kinh thực vật là đường huyết cao ở người đái tháo đường, triệu chứng của bệnh Parkinson,… Tuy nhiên có nhiều trường hợp không tìm ra nguyên nhân, khi đó sẽ điều trị để kiểm soát triệu chứng.

Điều trị rối loạn thần kinh thực vật như thế nào?

Rối loạn thần kinh thực vật không phải là một loại bệnh cụ thể mà chỉ là những rối loạn hoạt động thần kinh tự động. Rối loạn thần kinh thực vật không gây tử vong nhưng làm giảm hoạt động hoặc ảnh hưởng đến chức năng tự động của cơ thể như: nhịp tim, huyết áp, mồ hôi, tiêu hóa…

Rối loạn thần kinh thực vật thường bị chẩn đoán nhầm sang bệnh lý ở tim do triệu chứng bệnh khá giống nhau, tuy nhiên đây không phải bệnh cụ thể mà là do dây thần kinh bị kích thích bởi nhiều nguyên nhân  khác nhau. Bệnh cũng không gây nguy hiểm nghiêm trọng nhưng ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng cuộc sống, cần điều trị để tránh bệnh chuyển biến nặng và nhiều biến chứng cho sức khỏe.

Việc điều trị rối loạn thần kinh thực vật phải là điều trị các nguyên nhân gây ra bệnh . Tuy nhiên, cho đến nay thì đa số chỉ điều trị được các triệu chứng của bệnh.

Một số loại thuốc thường được sử dụng và có thể sử dụng kết hợp để làm giảm triệu chứng mà bệnh nhân gặp phải trên các hệ cơ quan như:

  • Thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm, thuốc chữa trị chứng mất ngủ và rối loạn lo âu,…
  • Thuốc giảm đau gồm: acetaminophen và các NSAID
  • Thuốc điều chỉnh nhu động ruột
  • Thuốc điều chỉnh co thắt bàng quang để chữa những rối loạn tiểu tiện
  • Thuốc tim mạch, thuốc kiểm soát nhịp tim
  • Thuốc làm giảm tiết mồ hôi
  • Thuốc điều trị rối loạn cương dương ở nam giới, thuốc nội tiết, bôi trơn âm đạo cho nữ giới,..

Bên cạnh đó việc kết hợp các phương pháp vật lý trị liệu cũng đem lại hiệu quả cao trong việc làm thuyên giảm tình trạng bệnh như: xông hơi, xoa bóp, bấm huyệt, các liệu pháp tắm nóng, tắm lạnh,….

Các liệu pháp của y học cổ truyền điều trị rối loạn thần kinh thực vật

Hai liệu pháp y học cổ truyền thường được dùng trong điều trị rối loạn thần kinh thực vật là: xoa bóp bấm huyệt và châm cứu

Châm cứu

châm cứu trị rối loạn thần kinh thực vật

Châm cứu có hiệu quả lâm sàng đối với các rối loạn thần kinh thực vật khác nhau. Như là bệnh tim mạch, động kinh, lo lắng và hồi hộp, rối loạn nhịp sinh học, hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) và vô sinh. Ngày càng nhiều nghiên cứu chứng minh châm cứu có thể kiểm soát chức năng hệ thống thần kinh thực vật (ANS) như huyết áp, nhiệt độ da, hoạt động thần kinh giao cảm của cơ, nhịp tim,…

Bằng chứng mới đây cho thấy điều trị bằng châm cứu không chỉ kích hoạt các vùng não riêng biệt. Mà còn điều chỉnh chất dẫn truyền thần kinh thích ứng trong các vùng não liên quan để giảm bớt phản ứng của hệ thần kinh thực vật.

Một số nghiên cứu đã chứng minh rằng châm cứu kích thích hệ thần kinh thực vật thông qua mạng lưới trung não và thân não, bao gồm vùng dưới đồi, tủy sống, chất xám quanh não thất và vỏ não trước trán. Tất cả các bộ phận này đều tham gia vào điều hòa thần kinh thực vật

Một số huyệt thường được sử dụng như: Nội quan, Thần môn, An miên, Nội quan, Bách hội, Đầu duy, Ấn đường, Quyền liêu, Suất cốc, Dương bạch, Phong trì, Thái dương, Hạ quan, Địa thương, Toản trúc, Hợp cốc, Túc tam lý, Can du, Tâm du, Tỳ du, Thận du, Phế du, Tam âm giao…

Xoa bóp bấm huyệt

Bên cạnh châm cứu thì xoa bóp bấm huyệt cũng góp phần không nhỏ trong điều trị rối loạn thần kinh thực vật

Cơ chế bấm huyệt để hỗ trợ điều trị loạn thần kinh thực vật là dùng bàn tay xoa, miết, ấn (bấm), day,… để tạo ra các tác động vật lý lên các huyệt đạo; từ đó, điều chỉnh hoạt động của hệ thống thần kinh thực vật, giúp hệ thần kinh thực vật trở lại trạng thái cân bằng.

Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế

Kính chào Quý Khách hàng,

Với định hướng mang lại những giải pháp y tế toàn diện, Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế đã ra đời nhằm thực hiện sứ mệnh cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tại chỗ như khám bệnh và điều trị bệnh bằng Đông y, chuyên trị các bệnh lý: Cơ xương khớp, Thần kinh, Tiêu hóa, Nội tiết, Phụ khoa, Nam khoa…

Tọa lạc tại vị trí trung tâm của Thành phố Hồ Chí Minh, phòng khám được trang bị hệ thống máy móc hiện đại, cùng đội ngũ chuyên gia, bác sĩ có trình độ chuyên môn cao.

Chúng tôi luôn đặt sức khỏe và sự hài lòng của Quý Khách hàng là ưu tiên hàng đầu.

Với phương châm “Ân cần – Tôn trọng – Yêu thương”, Phòng khám Đông Y OMC cam kết sẽ mang đến cho Khách hàng sự hài lòng từ các dịch vụ mà chúng tôi cung cấp.

Chân thành cảm ơn Quý Khách hàng đã tin dùng dịch vụ của chúng tôi.


PHÒNG KHÁM ĐÔNG Y OMClogo

Fanpage: Phòng Khám Đông Y OMC

Youtube: Phòng Khám Đông Y OMC

Tiktok: Phòng Khám Đông Y OMC