Lạc tiên hay nhãn lồng, người dân Nam Bộ gọi là cây/dây nhãn lồng, dây chùm bao, (danh pháp hai phần: Passiflora foetida), thuộc Họ Lạc tiên (Passifloraceae), là một loại cây có lá và quả ăn được. Cây có nguồn gốc từ tây nam Hoa Kỳ, México, vùng Caribe, Trung Mỹ và Nam Mỹ.
Loài lạc tiên này được du nhập vào các vùng nhiệt đới trên toàn thế giới như Đông Nam Á và Hawai. Đây là một loài dây leo có quả ăn được.
Tổng quan
Mô tả
Cây lạc tiên có thân mềm và thuộc họ cây leo, thân có đốt, đồng thời trên thân cây có nhiều lông nhưng khá thưa thớt.
Lá có màu xanh sẫm và được chia thành ba thuỳ gồm phần đuôi có cấu tạo phình to, rồi thon dần và nhọn ở đầu. Hoa lạc tiên mọc ra ở kẽ giữa lá và hoa lạc tiên có màu trắng thêm tím nhạt ở gần nhuỵ, quanh hoa có nhiều tua lông.
Quả có hình tròn màu xanh và khi quả chín thì sẽ chuyển sang màu vàng. Vỏ của quả rất mỏng và bên trong quả có nhiều hạt nhỏ và có dịch quả.
Cây lạc tiên được sinh trưởng và phát triển mạnh mẽ ở điều kiện thời tiết thuận lợi. Và có thể gặp cây lạc tiên ở bất kỳ bờ suối, hoặc ven sông hoặc bụi rậm hoặc kể cả trong vườn nhà…
Phân bố
Loài cây này được nhiều nơi trên thế giới biết đến và sử dụng làm thuốc chữa bệnh ở một số nước Nam Mỹ, Trung Quốc, miền nam Châu Âu.
Tại Việt Nam, dây chùm bao xuất hiện ở hầu hết các tỉnh thành. Tuy nhiên, các vùng trồng cây lạc tiên nhiều nhất là ở Thái Nguyên, Hòa Bình, Bắc Giang, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam…
Lạc tiên có thành phần hóa học:
-
Pachypodol, 4’;
-
7-O-dimethyl-apigenin;
-
Ermanin-4’;
-
7-O-dimethyl-naringenin;
-
3,5-dihydroxy-4,7-dimethyloxyflavanon;
-
chrysoerpol;
-
2”-xylosylvitexin;
-
vitexin;
-
Flavonoid;
-
Alcaloid, harman.
Công dụng của lạc tiên
Lạc tiên là thảo dược được dùng để điều trị rối loạn giấc ngủ (mất ngủ), rối loạn dạ dày ruột liên quan đến lo lắng và stress, rối loạn lo âu. Thảo dược này còn có công dụng làm giảm các triệu chứng cai nghiện ma tuý.
Lạc tiên còn được sử dụng trong động kinh, hen suyễn, triệu chứng mãn kinh, rối loạn tăng động giảm chú ý ADHD, căng thẳng thần kinh và kích thích, đánh trống ngực, nhịp tim không đều, tăng huyết áp.
Lạc tiên có thể được bôi lên da để trị bệnh trĩ, bỏng, đau và sưng.
Lạc tiên hoạt động bằng cách tăng lượng axit gamma aminobutyric (GABA) trong não. GABA giảm tải hoạt động của một số tế bào não, khiến bạn cảm thấy thư giãn hơn.
Lạc tiên được bào chế dưới dạng:
- Nước pha;
- Trà;
- Chiết xuất chất lỏng;
- Cồn thuốc.
Liều dùng
Đối với dạng chiết xuất chất lỏng:
Trong trường hợp rối loạn lo âu lan toả (GAD), liều dùng là 45 giọt mỗi ngày.
Trong trường hợp giảm các triệu chứng liên quan đến việc cai thuốc ma tuý, liều dùng là 60 giọt kết hợp với 0,8mg clonidine.
Đối với dạng viên nang: liều dùng là 90mg một ngày được sử dụng để điều trị rối loạn lo âu lan toả (GAD).
Đối với dạng trà: bạn cho từ 0,5-2g dược liệu khô vào cốc nước nóng, chờ trong 10 phút. Để chữa lo âu, bạn hãy uống từ 3-4 cốc mỗi ngày. Để chữa mất ngủ, bạn hãy uống 1 cốc vào 1 tiếng trước khi ngủ.
Đối với dạng cồn thuốc (với tỉ lệ 1:5 trong cồn 45%): bạn dùng từ 10-45 giọt mỗi lần và 3 lần một ngày.
Liều dùng của lạc tiên có thể khác nhau đối với những bệnh nhân. Liều lượng dựa trên tuổi, tình trạng sức khỏe và một số vấn đề cần quan tâm khác. Bạn hãy thảo luận với thầy thuốc và bác sĩ để tìm ra liều dùng thích hợp.
Cách sử
Trong Đông dược, lạc tiên được chế biến thành một số sản phẩm dạng nước, viên và trà để làm thuốc an thần chữa mất ngủ, suy nhược thần kinh.
Để chữa thần kinh suy nhược, người bệnh chỉ cần dùng từ 8–10 gam dây hoặc lá lạc tiên sắc uống trước khi đi ngủ. Với các bệnh về viêm da, ghẻ ngứa, dùng lá lạc tiên nấu nước tắm rửa rất công hiệu.
Ngoài ra quả còn được dùng làm nước giải khát có tác dụng giải nhiệt và cũng cấp chất bổ cho cơ thể.
Cách làm như sau: bạn dùng 0,5 kg quả chín, bổ đôi, nạo hết ruột, ép và lọc lấy dịch quả. Sau đó, bạn hòa tan 250 g đường trắng với một lít nước đun sôi để nguội rồi đổ dịch quả vào nước đường, trộn đều. Nước quả lạc tiên trứng có mùi hương đặc biệt, vị hơi chua, chứa nhiều vitamin, nhất là vitamin B2.
Một số bài thuốc sử dụng cây lạc tiên để điều trị bệnh
Hiện nay, cây dược liệu này được sử dụng rất nhiều cách để điều trị bệnh. Tuy nhiên, sử dụng như thế nào để đạt hiệu quả thì không phải ai cũng biết và thực hiện được. Bài viết này sẽ cung cấp một số bài thuốc sử dụng trong điều trị bệnh hiệu quả
Bài thuốc giúp chữa mất ngủ và suy nhược thần kinh
Để cải thiện tình trạng mất ngủ, bạn có thể sử dụng bài thuốc này có thể thực hiện theo hai cách:
- Nấu canh giúp chữa mất ngủ, suy nhược thần kinh: Lạc tiên sẽ được hái ngọn tươi, rửa sạch với nước. Bạn có thể ngâm ngọn lạc tiên với nước muối pha loãng trong khoảng 15 phút để giúp loại bỏ bụi bẩn. Sau đó dùng lạc tiên nấu canh như các loại rau khác.
- Sử dụng lạc tiên tươi hoặc khô sắc lấy nước uống: Sử dụng 8 đến 16 gam lạc tiên đem sắc lấy nước để uống. Sau một thời gian uống nước lạc tiên giúp bạn ngủ ngon giấc hơn, an thần tốt hơn. Và để tăng thêm hiệu quả của nước lạc tiên bạn có thể sử dụng lá dâu, tâm sen sắc cùng lạc tiên.
Bài thuốc giúp chữa viêm da hay ngứa, ghẻ
Với những trường hợp bị viêm da nhẹ hoặc ngứa ghẻ có thể sử dụng lạc tiên để cải thiện tình trạng.
- Sử dụng 2 đến 3 nắm lá lạc tiên, sau đó cho vào nồi cùng với khoảng 1 lít nước.
- Mang hỗn hợp này đun sôi và hạ nhỏ lửa đun thêm trong 15 phút nữa để cho các tinh chất hòa tan hết vào nước.
- Sau đó sử dụng nước đun để tắm hoặc thấm bằng bông rồi chà, lên vùng da bị viêm.
Bài thuốc giúp chữa giải nhiệt, mát gan
Uống lạc tiên nhiều có tốt không? Bài thuốc giúp chữa giải nhiệt, mát gan. Sử dụng lạc tiên để giải độc, giải nhiệt cơ thể và để phát huy công dụng tối đa của lạc tiên nên sử dụng quả chín mọng.
- Lựa chọn 500 gam quả lạc tiên chín cùng với 250 gam đường kính trắng cùng với 1 lít nước đun sôi để nguội.
- Sau đó đem hỗn hợp này đi nấu thành dịch
- Sử dụng hàng ngày để có hiệu quả tốt.
Bài thuốc trị đau nhức khớp
Để điều trị bệnh đau nhức khớp, ban có thể sử dụng lạc tiên theo cách sau:
- Sử dụng 500 gam lạc tiên với 100 gam lá khổ qua và 300 gam hoa thiên lý.
- Tất cả hỗn hợp trên đem rửa sạch sau đó mang đi phơi khô.
- Khi hỗn hợp đã khô thì tiến hành sao vàng hạ thổ trong vòng 1 tháng.
- Kết thúc một tháng thì mang hỗn hợp này ra tán nhỏ thành bột mịn.
- Mỗi lần sử dụng khoảng 3 thìa cà phê bột cùng với 100ml nước nóng để phát huy hiệu quả điều trị nhức khớp.
Điều trị căng thẳng
Bài thuốc từ cây lạc tiên điều trị căng thẳng và mệt mỏi. Những người thường xuyên làm việc quá sức, công việc áp lực và gây ra nhiều căng thẳng, mệt mỏi có thể sử dụng lạc tiên để cải thiện tình trạng này.
- Sử dụng lạc tiên tươi rồi đem phơi khô hoặc sao vàng hạ thổ.
- Khi sao vàng hạ thổ thì kết hợp cùng với 250 gam râu bắp.
- Sau đó cho tất cả hỗn hợp vào nồi đất cùng 500ml nước và 1⁄4 muỗng muối hạt.
- Sắc hỗn hợp này nhỏ lửa tới khi chỉ còn khoảng 250 ml thì tắt bếp.
- Sử dụng hỗn hợp này ngày 2 lần vào buổi trưa và tối sẽ cải thiện tình trạng căng thẳng và mệt mỏi hiệu quả.
Hỗ trợ điều trị hạ huyết áp
Bài thuốc lạc tiên sẽ giúp hỗ trợ chữa hạ huyết áp bằng bài thuốc sau:
- Sử dụng 0.5 kg lạc tiên, 0.3 kg hoa thiên lý và 0.1kg lá khổ qua non rồi mang đi sao vàng hạ thổ.
- Sau đó tán hỗn hợp lạc tiên này thành bột mịn.
- Trộn hỗn hợp bột mịn vào 50 gam đậu xanh đã rang chín và tán bột mịn.
- Mỗi ngày sử dụng 3 thìa cà phê hỗn hợp này cùng với 100ml nước sôi để cải thiện tình trạng huyết áp.
Các món ăn từ lạc tiên
Rau lạc tiên luộc
– Chuẩn bị: 1 mớ rau lạc tiên còn tươi
– Cách nấu rau lạc tiên luộc: Cũng đơn giản như luộc những loại rau khác.
- Nhặt rồi rửa sạch rau, để ráo nước.
- Bắc nồi nước luộc lên bếp, đun sôi.
- Sau khi nước sôi thì thả rau vào, nêm thêm gia vị vừa ăn.
- Để mở vung để rau khỏi bị nồng, đun chín rồi vớt rau ra.
Rau lạc tiên nấu canh
Rau chùm bao có thể nấu canh cùng với thịt hoặc tôm đều ngon. Người ta thường dùng lá lạc tiên nấu canh hoặc nấu cả phần ngọn đều ngon.
– Chuẩn bị: 1 mớ rau lạc tiên, 200g thịt xay nhuyễn (hoặc tôm đã bóc vỏ).
– Cách nấu canh:
- Rửa sạch rau, để ráo nước.
- Bắc nồi lên bếp, phi hành mỡ cho thật thơm rồi đổ thịt xay vào. Với tôm cũng tương tự như vậy.
- Nêm gia vị vừa ăn rồi đảo đều thịt cho tới khi săn lại.
- Đổ thêm nước vào nồi canh rồi đun sôi.
- Cuối cùng thả rau vào, đun chín tới là có món rau lạc tiên nấu canh thơm ngon, bổ dưỡng.
Về cơ bản, cách nấu canh rau chùm bao khá đơn giản, bất cứ ai cũng có thể thực hiện được. Một số vùng khác trong cách chế biến có sự biến tấu nhẹ nhưng về mùi vị hoàn toàn không thay đổi.
Lạc tiên xào tỏi
Ngọn chùm bao xào là món ăn khoái khẩu của nhiều người. Nó có mùi vị thơm ngon, ngọn rau giòn, vị ngọt tự nhiên và đặc biệt rất giàu dinh dưỡng.
– Chuẩn bị: 1 mớ ngọn rau lạc tiên, 2 – 3 nhánh tỏi.
– Cách xào:
- Rau lạc tiên rửa sạch, tỏi bóc bỏ vỏ, giã nát.
- Bắc chảo lên bếp, phi thơm tỏi đến khi hơi ngả vàng đều.
- Thả ngọn rau lạc tiên vào đảo đều tay.
- Nêm gia vị vừa ăn, để lửa to tới khi chín thì tắt bếp.
Lạc tiên xáo thịt bò
Rau lạc tiên hái phần đọt của cây rồi rửa sạch sẽ để ráo – dùng khoảng 150g rau.
200g thịt bò ướp với gia vị: 1 muỗng xì dầu, 2 tép tỏi nhỏ, 1/2 muỗng dầu ăn và ít tiêu. Để 15 phút cho thấm.
Làm nóng chảo cho dầu ăn và tỏi giã dập vào, phi cho dậy mùi thơm, rồi cho thịt bò đã ướp vào xào chín.
Tiếp thêm rau lạc tiên vào đảo đều nhẹ nhàng (vì rau rất non và nhanh chín) nêm nếm lại cho vừa khẩu vị nhé!
Khi chín cho ra đĩa, thêm chén nước chấm kèm là xì dầu dầm ớt xiêm.
Phản ứng phụ thường gặp bao gồm:
- Lo lắng, bồn chồn, rối loạn chức năng cơ và phối hợp vận động, không được tỉnh táo;
- Buồn nôn, nôn mửa, buồn ngủ, nhịp tim nhanh, bất thường.
Hiện nay chưa có thông tin đảm bảo an toàn về việc sử dụng thảo dược này lên da.
Đây chưa phải là tất các tác dụng phụ của thảo dược này. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về các tác dụng phụ, hãy tham khảo ý kiến thầy thuốc hay bác sĩ.
Thận trọng
Trước khi dùng lạc tiên bạn nên lưu ý những gì?
Trước khi dùng lạc tiên bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ nếu:
- Bạn đang mang thai hoặc cho con bú
- Bạn đang sử dụng loại thuốc khác, kể cả thuốc không kê toa và thảo dược khác;
- Bạn bị dị ứng với bất kì thành phần nào của lạc tiên;
- Bạn mắc tình trạng bệnh lý đặc biệt;
- Bạn dị ứng với thức ăn, thuốc nhuộm, chất bảo quản hoặc động vật bất kì.
Mức độ an toàn
Không có đủ thông tin về việc sử dụng lạc tiên trong thời kỳ mang thai và cho con bú. Bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi dùng thảo dược này.
Khi cần phẫu thuật, bạn nên ngưng dùng trước ít nhất 2 tuần so với lịch phẫu thuật.
Tương tác
Những yếu tố nào có thể tương tác?
Các thuốc có khả năng tương tác với lạc tiên bao gồm:
- Thuốc an thần như pentobarbital (Nembutal®), phenobarbital (Luminal®), secobarbital (Seconal®), clonazepam (Klonopin®), lorazepam (Ativan®), zolpidem (Ambien®);
- Thuốc chống đông máu như clopidogrel (Plavix®), warfarin (Coumadin®), aspirin;
- Thuốc MAOI như isocarboxazid (Marplan®), phenelzine (Nardil®), tranylcypromine (Parnate®).
Ngoài ra, tình trạng sức khỏe của bạn có thể ảnh hưởng đến việc sử dụng thảo dược này. Bạn nên báo cho bác sĩ biết nếu bạn có bất kỳ vấn đề sức khỏe nào.
Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế
Kính chào Quý Khách hàng,
Với định hướng mang lại những giải pháp y tế toàn diện, Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế đã ra đời nhằm thực hiện sứ mệnh cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tại chỗ như khám bệnh và điều trị bệnh bằng Đông y, chuyên trị các bệnh lý: Cơ xương khớp, Thần kinh, Tiêu hóa, Nội tiết, Phụ khoa, Nam khoa…
Tọa lạc tại vị trí trung tâm của Thành phố Hồ Chí Minh, phòng khám được trang bị hệ thống máy móc hiện đại, cùng đội ngũ chuyên gia, bác sĩ có trình độ chuyên môn cao. Chúng tôi luôn đặt sức khỏe và sự hài lòng của Quý Khách hàng là ưu tiên hàng đầu.
Với phương châm “Ân cần – Tôn trọng – Yêu thương”, Phòng khám Đông Y OMC cam kết sẽ mang đến cho Khách hàng sự hài lòng từ các dịch vụ mà chúng tôi cung cấp.
Chân thành cảm ơn Quý Khách hàng đã tin dùng dịch vụ của chúng tôi.
PHÒNG KHÁM ĐÔNG Y OMC
Fanpage: Phòng Khám Đông Y OMC
Youtube: Phòng Khám Đông Y OMC
Tiktok: Phòng Khám Đông Y OMC