Lá lốt là cây thân thảo đa niên cao khoảng 30–40 cm, mọc thẳng khi còn non, khi lớn có thân dài không thể mọc thẳng mà trườn trên mặt đất. Lá đơn, có mùi thơm đặc sắc, nguyên, mọc so le, hình tim, mặt lá láng bóng, có năm gân chính phân ra từ cuống lá; cuống lá có bẹ. Hoa hợp thành cụm ở nách lá. Quả mọng, chứa một hạt.
Đặc điểm tổng quan
Cây lá lốt có tên khoa học là Piper lolot C, thuộc họ Hồ tiêu.
Lá lốt thuộc loại cây thân thảo sống dai, nó sinh sống và phát triển chủ yếu ở những nơi râm mát và có ánh nắng trực tiếp. Độ cao trung bình của cây từ 30 đến 40 cm.
Phần thân thường yếu và chia thành nhiều đốt nhỏ. Lá lốt thuộc dạng lá đơn, hình tim, mặt lá láng bóng, có tán rộng xòe to, trên phiến lá có từ 5-7 gân xanh nổi lên và rất dễ nhận biết bởi mùi thơm đặc trưng.
Phần hoa thì chủ yếu mọc thành từng cụm ở nách lá, có màu trắng và thường lâu tàn. Quả của lá lốt là quả mọng và bên trong có chứa hạt.
Tính vị quy kinh: vị cay, mùi thơm, tính ấm
Phân bố
- Thường mọc hoang và tập trung nhiều ở các tỉnh phía bắc.
Bộ phận dùng
- Tất cả bộ phận của cây đều được sử dụng để điều trị bệnh.
Thu hái và sơ chế
- Bất cứ mùa nào trong năm cũng có thể thu hoạch lá lốt, nó thường được cắt nhỏ rồi đem phơi khô hoặc sấy khô.
Bảo quản
- Thông thường hay bảo quản ở những nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng mặt trời.
Thành phần hóa học và dinh dưỡng
- Rễ lá lốt chứa chất benzyl axetat, còn lá và thân chứa chất alkaloid và beta-caryophylen.
- Trong 100g lá lốt có chứa nhiều thành phần dưỡng chất quan trọng cho cơ thể, bao gồm: Năng lượng: 39 kcal; Nước: 86,5g,; Protein: 4,3g; Chất xơ: 2,5g, Canxi: 260mg, Photpho: 980mg, Sắt: 4,1mg và vitamin C: 34mg
Tính vị
- Vị cay, mùi thơm, tính ấm
Quy kinh
- Quy kinh Tỳ,Phế
Công dụng của lá lốt
Dùng lá lốt để chế biến món ăn
1. Bò nướng lá lốt – Món ăn ai cũng thích
Là một trong những món ăn vặt khá nổi tiếng và phổ biến ở Nam Bộ, đặc biệt được người dân Sài Gòn vô cùng yêu thích. Món bò lá lốt nướng là sự kết hợp giữa thịt bò mềm ngọt cuốn trong lớp lá lốt thơm nồng, vị béo của đậu phộng, chát chát của chuối, chua chua của khế, vị thanh thanh của nhiều loại rau thơm và hương mắm nêm đậm đà, mang đến cho bạn một hương vị không thể nào quên khi được thưởng thức.
Các nguyên liệu cần thiết :
- 400g thịt bò
- 200g thịt mỡ heo
- 1 bó lá lốt
- Sả, hành lá, ớt
- Hành tím, tỏi, chanh
- Đậu phộng
- Bún tươi
- Bánh tráng
- Các loại rau sống ăn kèm: xà lách, diếp cá, rau thơm, khế, chuối chát, dưa leo, thơm
- Mắm nêm
- Gia vị: Đường, tiêu xay, hạt nêm, bột ngọt, mật ong, nước tương, dầu mè
Sơ chế các nguyên liệu và ướp thịt bò
- Thịt bò và thịt mỡ heo mua về, rửa sạch, trộn chung rồi băm nhuyễn, sau đó cho vào chén để riêng.
- Hành tím bóc vỏ, tỏi và sả băm nhuyễn rồi trộn cùng với thịt bò băm.
- Lá lốt nhặt cuống, rửa sạch với nước muối rồi vớt ra để ráo.
- Các loại rau ăn kèm như xà lách, diếp cá, rau thơm nhặt rồi rửa sạch. Khế, chuối chát, dưa leo, thơm rửa sạch, cắt miếng vừa ăn, có thể ngâm với nước muối pha loãng, vớt ra để ráo.
- Ướp thịt bò băm với 1 muỗng đường, 1 muỗng nước tương, 1 muỗng hạt nêm, 1 muỗng cà phê bột ngọt, 1 muỗng cà phê tiêu xay, 1 muỗng dầu mè và 1 muỗng mật ong. Sau đó, trộn đều lên và ướp trong khoảng 30 phút để thịt ngấm gia vị.
- Đậu phộng rang chín, có thể giã nhuyễn hoặc không tùy thích.
Cuốn và nướng bò lá lốt
- Trải lá lốt ra, múc một ít thịt bò bằm cho lên mặt sau của lá lốt, tiếp đến, nhẹ tay cuộn tròn lại để thịt không rớt ra ngoài.
- Có thể cố định cuốn bò bằng cách dùng tăm tre hoặc dùng cuống của lá lốt để xiên ngang. Lần lượt cuộn thịt bò với lá lốt như vậy cho đến khi hết nguyên liệu.
- Làm nóng bếp nướng, có thể nướng bò lá lốt bằng bếp than hoặc bằng lò nướng, nướng trong khoảng 5-10 phút là chín.
2. Ếch xào lá lốt
Nếu đang muốn tìm một món ăn để đổi vị, giúp bữa cơm gia đình thêm hấp dẫn, sao bạn không thử làm món ếch xào lá lốt.
Các nguyên liệu cần thiết
- Thịt ếch: 600gr
- Lá lốt: 25gr
- Củ nén: 25gr
- Hành tím: 3 củ
- Ớt sừng: 1 quả
- Hành tây: 1 cut
- Nghệ: 1 củ
- Gia vị: đường, muối, hạt nêm, nước tương, giấm gạo….
Cách làm ếch xào lá lốt
Thịt ếch sau khi đã được sơ chế thì rửa sạch, chặt thành từng miếng vừa ăn.
Lá lốt rửa sạch, cắt sợi. Hành tây lột vỏ, cắt múi cau. Củ nghệ cạo vỏ, rửa sạch rồi cắt lát mỏng. Hành tím lột vỏ, băm nhuyễn. Ớt sừng chẻ đôi, bỏ hạt, cắt miếng khoảng 1cm.
Ướp thịt với gia vị gồm: 1 muỗng cà phê hạt nêm, 1 muỗng cà phê đường, 2 muỗng cà phê nước mắm, 1 muỗng cà phê hành tím băm nhỏ, 1 muỗng cà phê củ nén đập dập. Trộn đều hỗn hợp rồi ướp trong khoảng 30 phút.
Bắc chảo lên bếp. Chảo nóng cho một ít dầu ăn vào, tráng đều mặt chảo, thêm hành tím băm nhỏ, nghệ cắt lát vào rồi phi thơm. Sau đó cho thịt ếch đã vào vào xào săn, đảo đều tay.
Khi thấy thịt ếch đã săn thì cho phần nước ướp thịt còn dư vào chảo, đảo đều. Nêm thêm 1/2 muỗng cà phê hạt nêm, 1/2 muỗng cà phê đường, 1 muỗng cà phê giấm gạo, 1 muỗng muỗng cà phê nước mắm vào. Đun trên lửa nhỏ khoảng 3 – 4 phút để ếch chín và có màu vàng đẹp rồi cho hành tây cắt múi cau vào đảo đều. Cuối cùng, bạn cho lá lốt vào, đảo đều lần nữa và tắt bếp.
Cho món ếch xào lá lốt ra đĩa, ăn với cơm nóng và chấm cùng nước tương.
3. Ốc xào lá lốt
Một trong những món ốc ngon và được lòng nhiều người phải kể đến món ốc xào lá lốt. Món ăn có hương thơm nức nở của lá lốt, thịt ốc giòn dai khiến ai cũng phải mê mẩn.
Các nguyên liệu cần thiết
- Ốc bươu: 1kg
- Lá lốt: 50gr
- Lá tía tô: 5gr
- Bạc hà: 2 nhánh
- Sả: 1 cây
- Ớt: 2 trái
- Tỏi: 2 tép
- Ớt sừng: 1 trái
- Gia vị: Đường, muối, nước mắm, dầu ăn,….
Cách làm món ốc xào lá lốt
Ốc bươu mua về ngâm vào trong 1 thau nước vo gạo khoảng 2 – 3 tiếng để ốc nhả bùn và nhớt. Sau đó, dùng dao tách bỏ phần mài để lấy phần thịt ốc.
Cho thịt ốc vào một thau mới, thêm ½ muỗng cà phê muối vào, dùng tay bóp nhẹ để hết mùi hôi và sạch nhớt. Rửa lại phần thịt ốc, rồi để ráo nước.
Lá lốt, lá tía tô, rau bạc hà rửa sạch với nước. Dùng dao, cắt lá lốt và lá tía tô thành sợi vừa ăn.
Sả rửa sạch băm nhỏ. Ớt cắt lát, không trộn với sả. Tỏi đập dập, băm nhỏ.
Bắc chảo lên bếp, cho vào 3 muỗng cà phê dầu ăn vào đun sôi. Khi mặt dầu nóng, bạn cho 1 cây sả, 2 tép tỏi băm nhuyễn vào phi lên cho thơm.
Cho 1kg ốc bươu đã làm sạch vào, thêm 2 muỗng cà phê nước mắm và 1 muỗng cà phê đường, đảo đều tay đến ốc săn lại và ngấm đều gia vị. Sau đó, bạn cho lá lốt, lá tía tô cùng 2 trái ớt cắt lát vào rồi đảo đều cho đến khi lá lốt chín hẳn, nêm nếm lại cho vừa ăn rồi tắt bếp.
Bày ốc bươu xào lá lốt ra dĩa, trang trí thêm 2 nhánh rau bạc hà cùng 1 trái ớt sừng cắt lát lên trên là món ăn đã hoàn thành.
Vị thuốc lá lốt
Tác dụng dược lý và chủ trị của lá lốt
Theo y học hiện đại, phần lá và thân của cây rau lốt có chứa tinh dầu với những thành phần chủ yếu bao gồm beta-caryophylen và chất benzyl axetat. Đây đều là những thành phần có công dụng chống viêm và giảm đau vô cùng hiệu quả. Chúng được dùng để chữa bệnh ngoài da, thấp khớp, nhức đầu, tiêu chảy và đau răng.
Theo Đông y, công dụng của cây lá lốt là Ôn trung (làm ấm bụng), Tán hàn (trừ lạnh), Hạ khí (đưa khí đi xuống), Chỉ thống (giảm đau), Yêu cước thống (đau lưng, đau chân), Tỵ uyên (mũi chảy nước tanh thối kéo dài), trị nôn mửa, đầy hơi, khó tiêu…
Do đó, lá lốt được dùng:
- Công dụng của cây lá lốt để điều trị các chứng phong, hàn, thấp và tê bại chân tay,.
- Chuyên điều trị các chứng rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy, đầy hơi, nôn mửa, bệnh thận, chữa đau nhức xương khớp, đau đầu, đau răng và chảy mồ hôi.
Những bài thuốc từ lá lốt chữa đau nhức xương khớp phổ biến
Lá lốt có thể dùng uống bên trong hoặc xoa bóp bên ngoài để tăng hiệu quả làm giảm đau nhức. Sau đây là một số bài thuốc lưu truyền trong dân gian từ lá lốt chữa xương khớp mà bạn có thể tham khảo:
Sử dụng lá lốt ngâm chân
Bạn sử dụng 30g lá lốt tươi đem rửa sạch, để ráo cho vào 1 lít nước đun sôi khoảng 3 – 5 phút. Sau đó, cho vào thêm ít muối, để ấm rồi dùng ngâm hai bàn tay, hai bàn chân. Ngâm cho đến khi nước nguội. Thực hiện mỗi ngày 1 lần vào buổi tối trước khi đi ngủ là tốt nhất.
Lá lốt ngâm rượu
Bạn có thể sử dụng cả thân và rễ của cây lá lốt để ngâm với rượu trắng. Đem thân, rễ lá lốt rửa sạch rồi cắt nhỏ ngâm trong rượu trắng trong vòng 1 tháng là có thể dùng được. Sau đó, dùng để xoa bóp nhẹ nhàng ở khu vực xương khớp bị đau nhức 2-3 lần mỗi ngày, sẽ giảm nhanh triệu chứng đau.
Chữa sưng đau ở đầu gối
- Chuẩn bị 20g lá lốt và 20g ngải cứu
- Đem rửa thật sạch các nguyên liệu đã chuẩn bị rồi giã nát
- Tiếp tục chưng trên bếp với giấm rồi đắp lên vùng đầu gối bị sưng đau
- Áp dụng 10 ngày liên tục để cải thiện tình trạng bệnh.
Những lưu ý khi sử dụng lá lốt chữa đau nhức xương khớp
Lá lốt chữa trị chứng đau nhức xương khớp là mẹo dân gian khá đơn giản, tiết kiệm, dễ kiếm và có hiệu quả trong một vài trường hợp khi mức độ đau nhức từ nhẹ đến trung bình. Tuy nhiên, bạn cần phải áp dụng đúng cách và kiên trì trong một khoảng thời gian nhất định để đạt được hiệu quả.
Lưu ý rằng bạn chỉ nên dùng một lượng vừa phải, thông thường trung bình chỉ nên dùng từ 50 đến 100g. Vì nếu dùng nhiều có thể gây ra những phản ứng phụ làm người bệnh cảm thấy mệt mỏi, uể oải…Bệnh nhân đang mắc bệnh táo bón, nhiệt miệng, nóng bức trong người thì không nên sử dụng lá lốt.
Ngoài ra, lá lốt còn gây mất sữa nên đối tượng là phụ nữ cho con bú cần cân nhắc khi dùng.Bên cạnh đó, khi muốn sử dụng bất kỳ loại dược liệu nào thì chúng ta cũng nên cân nhắc đến liều lượng và cách dùng, khả năng tương tác với các phương pháp điều trị khác.
Vì vậy, tốt nhất là nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi quyết định áp dụng bất kỳ bài thuốc nào.Ngoài ra, các bài thuốc từ lá lốt dành cho người bị đau xương khớp đều là mẹo dân gian, chưa được chứng minh là có hiệu quả trong mọi trường hợp.
Loại dược liệu này chỉ có thể hỗ trợ giảm triệu chứng chứ không thực sự giải quyết được nguyên nhân gây bệnh đau nhức xương khớp.Vì vậy, nếu áp dụng mà không thấy triệu chứng đau nhức xương khớp thuyên giảm hoặc có dấu hiệu bệnh nghiêm trọng hơn, ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày thì bạn nên tìm đến bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị phù hợp hơn.
Điều trị ra mồ hôi chân, tay nhiều
- Đem 30g lá lốt thái nhỏ rồi đem sao vàng hạ thổ
- Sau đó cho vào nồi sắc cùng với 3 bát nước cho đến khi còn 1 bát thì tắt bếp
- Chia ra uống hết trong 2 lần, duy trì dùng liên tục và đều đặn 1 tuần rồi nghỉ khoảng 4 ngày và tiếp tục với chu kì 1 tuần tiếp theo.
Giải cảm
- Chuẩn bị: 20 lá lốt, 2g gừng, nửa củ hành tây, 5 nhánh hành hương, 1 tép tỏi, 1 nắm gạo và gia vị
- Cho gạo vào nấu cháo như bình thường, khi gạo nở thì cho tất cả dược liệu vào
- Ăn cháo khi còn nóng và lau phần mồ hôi đi.
Kiêng kỵ và Lưu ý
- Lá lốt có tính nóng nên khi phụ nữ đang cho con bú sử dụng quá nhiều có thể dẫn đến mất sữa hoặc làm sữa bị loãng không đủ chất cho trẻ
- Bệnh tình trở nên nặng hơn đối với các trường hợp bị nóng gan, nhiệt miệng nặng, đau dạ dày
- Ăn quá nhiều lá lốt khoảng trên 100g/ngày có thể gặp một số vấn đề về tiêu hóa như khó tiêu, đầy bụng, ợ nóng,…do đó chỉ nên dùng một lượng vừa phải, thông thường trung bình chỉ nên dùng từ 50 đến 100g để tránh các tình trạng trên.
Công dụng của cây lá lốt đạt hiệu quả trong điều trị khá nhiều bệnh và giúp bảo vệ sức khỏe tốt hơn. Tuy nhiên việc sử dụng cũng cần thận trọng để tránh tác dụng phụ có thể xảy ra. Để đảm bảo an toàn cần tham khảo kỹ thông tin trước khi sử dụng.
PHÒNG KHÁM ĐÔNG Y OMC
Fanpage: Phòng Khám Đông Y OMC
Youtube: Phòng Khám Đông Y OMC
Tiktok: Phòng Khám Đông Y OMC