Hiếp thống là đau một hoặc hai bên mạng sườn, là một cảm giác chủ quan của người bệnh.
Theo Y học cổ truyền (YHCT), đau dây thần kinh liên sườn thuộc phạm vi chứng “Hiếp thống”, “Hung thống”.
Hai bên mạng sườn là đường tuần hoàn của kinh túc quyết âm can và kinh túc thiếu dương đởm, đau mạng sườn phần nhiều có quan hệ mật thiết đến bệnh của Can, Đởm.
Bệnh này chủ yếu là do tình chí ức uất không toại, can khí không thoải mái cùng hàn tà ghé phạm vùng ngực sườn, hoặc đột ngột té ngã, chấn thương và một số tác nhân khác, khiến cho khí huyết vận hành bị ứ trệ không thông sướng, can khí vận hành trong đường kinh can bị trì trệ cùng huyết ứ mà sinh ra đau đớn.
Hiếp thống – Nguyên nhân gây bệnh
– Phong hàn: Do cảm phải phong hàn tà gây trở ngại kinh lạc, can khí hoành nghịch. Mạch lạc của can đởm mất hòa giáng gây ra đau.
– Khí uất, khí trệ: Do tình chí bị kích thích hoặc no đói thất thường ảnh hưởng đến sơ tiết can khí gây can khí uất kết.
– Hỏa uất: Do can khí uất kết lâu ngày hóa hỏa hoặc tà uất thiếu dương ảnh hưởng đến sự sơ tiết của can từ đó hỏa uất Can kinh mà gây đau.
– Huyết ứ: Do sang chấn hoặc khí trệ lâu ngày dẫn đến huyết ứ gây ra đau.
– Thấp nhiệt: Thấp nhiệt ở trung tiêu uẩn kết lại làm can đởm sơ tiết mất điều đạt gây ra đau.
Điều trị hiếp thống bằng châm cứu
Bệnh cảnh
1. Can uất khí trệ, tình chí bất toại, gan khí không thông sướng, đau sườn dữ dội, đau dữ dội về đêm, ho, thở, hắt hơi đau tăng thêm, và cơn đau khởi phát do tình chí thay đổi. Lưỡi đỏ nhợt, rêu trắng mỏng, mạch tế nhược.
2. Huyết ứ trở lạc, hàn tà phạm ngực sườn, hoặc chấn thương vùng xương sườn, đột ngột té ngã, dẫn đến khí trệ huyết ứ làm bế tắc kinh lạc, “bất thông tắc thống”, chất lưỡi đỏ nhợt, rêu trắng mỏng, mạch tế sáp.
Mục tiêu châm cứu điều trị hiếp thống
Mục đích của việc điều trị hiếp thống là loại bỏ cơn đau, vì vậy việc điều trị dựa trên nguyên tắc thúc đẩy khí để loại bỏ huyết ứ và thông lạc chỉ thống.
Đơn huyệt điều trị hiếp thống
- Huyệt thứ nhất: Nội quan, thích hợp với bệnh cảnh can uất khí trệ, huyết ứ trở lạc.
- Huyệt thứ hai: Ngoại quan, thích hợp với bệnh cảnh hàn tà khách lặc, khí trệ huyết ứ.
Châm cứu huyệt Nội quan và Ngoại quan để kiểm soát hiếp thống
Đau dây thần kinh liên sườn ( hiếp thống ) là tình trạng đau thường xuyên của một hoặc nhiều dây thần kinh liên sườn và vùng liên sườn. Cơn đau giống như một dải và lan ra ngực trước, lưng hoặc vai. Ho, thở khó và hắt hơi có thể khiến cơn đau tồi tệ hơn.
Châm cứu tại huyệt Nội quan ghi nhận kết quả tốt. Huyệt Nội quan là lạc huyệt của thủ quyết âm tâm bào kinh, cùng với thủ thiếu dương tam tiêu kinh có mối quan hệ biểu lý, có thể thúc đẩy tuyên giáng khí cơ thượng, trung, hạ tiêu, và làm dịu đi tình trạng khí cung, khí nghịch.
Huyệt Nội quan là một trong bát mạch giao hội huyệt, thông với âm duy mạch, đi theo đường kinh, đi khắp ngực bụng, có tác dụng điều hòa khí cơ vùng ngực. Chỉ cần châm cứu tại huyệt Nội quan đã đạt được kết quả tốt trong điều trị bệnh đau dây thần kinh liên sườn.
Huyệt Nội quan:
2 thốn phía trên nếp gấp ngang của mặt trước cổ tay, khe giữa gân cơ gan tay lớn và gan tay bé.
Sát trùng da, đưa kim châm cứu vào huyệt, sâu 0,5 đến 2 thốn. Sau khi đắc khí, dùng phương pháp vê kim, nếu khí hư thì dùng phương pháp bổ pháp kết hợp, nếu khí trệ huyết ứ thì dùng tả pháp.
Vê kim 10 phút một lần để tăng cường cảm giác đắc khí khi châm cứu, xoay vê 3 đến 5 lần , châm cứu điều trị mỗi ngày một lần .
7 ngày là một liệu trình điều trị cho những trường hợp nhẹ và 10 ngày là một liệu trình điều trị cho những trường hợp nặng .
Châm cứu huyệt Ngoại quan cũng ghi nhận được hiệu quả tương ứng.
Huyệt Ngoại quan là huyệt lạc của kinh thủ thiếu dương Tam tiêu, hành trình đường đi và sự lưu thông của kinh đi vào vùng chậu, trong não hải, màng tim, vùng dưới hoành cách, và tam tiêu…”
Châm cứu tại huyệt Ngoại quan có tác dụng thông hành khi huyết tam tiêu, đạt được mục đích trị liệu “thông ắt không đau”.
Huyệt Ngoại quan:
2 thốn phía trên nếp gấp ngang ở mặt sau cổ tay, giữa gân cơ duỗi chung các ngón và cơ duỗi dài riêng ngón tay cái.
Sát trùng da, đưa kim châm cứu vào huyệt, sâu 1 đến 1,5 thốn. Sau khi đắc khí, dùng phương pháp vê kim, nếu khí hư thì dùng phương pháp bổ pháp kết hợp, nếu khí trệ huyết ứ thì dùng tả pháp.
Vê kim 10 phút một lần để tăng cường cảm giác đắc khí khi châm cứu, xoay vê 3 đến 5 lần , châm cứu điều trị mỗi ngày một lần .
7 ngày là một liệu trình điều trị cho những trường hợp nhẹ và những trường hợp nặng cần thực hiện 2 liệu trình liên tiếp .
Điều trị hiếp thống bằng thuốc YHCT
Đối với chứng đau dây thần kinh liên sườn ( hiếp thống ), cần phân biệt sự thiếu hụt và dư thừa của khí và huyết, và điểm phân biệt chính yếu bệnh thuộc về phần khí hay huyết là vị trí, tính chất của triệu chứng bệnh.
Bệnh ban đầu đa phần là do khí trệ lâu ngày, hay huyết ứ và đều thuộc thực chứng. Bệnh mãn tính, lâu ngày, uất nhiệt tổn thương can, can lạc mất nuôi dưỡng và đa phần thuộc hư chứng, hoặc hư thực thác tạp.
Khí trệ thì đau trướng thống trị là triệu chứng chính, đau vị trí không cố định, mơ hồ; huyết ứ đau kiểu châm chích, đau nhói là triệu chứng chính, vị trí đau cố định.
Nguyên tắc điều trị hiếp thống
Phù hợp với lý luận “thông tắc bất thống” và “vinh tắc bất thống”. Bệnh thuộc thực chứng thì lý khí hoạt huyết, thanh nhiệt làm chủ trị; bệnh thuộc hư chứng thì tư âm dưỡng huyết, nhu gan làm chủ trị.
Phân thể điều trị
Thể Can khí uất kết
Các triệu chứng: Đau hai bên sườn, đi đứng không vững, đau tăng hoặc giảm do thay đổi cảm xúc, ăn uống kém, thường xuyên ợ hơi, hoặc phiền nhiệt, miệng khô nóng, đi tiêu tiểu không thoải mái, lưỡi đỏ, mạch huyền hoặc huyền sác.
Pháp trị: Sơ can lý khí
Phương dược: Sài hồ sơ can tán hợp kim linh tử tán
Đơn thuốc: Sài hồ 10gr, Bạch thược 12gr, Trần bì 12gr, Xuyên khung 12gr, Hương phụ 12gr, Kim linh tử 15gr, Diên hồ sách 15gr, Cam thảo 6gr. Sắc uống
Gia giảm: Hạ sườn đau dữ dội, có thể thêm thanh bì 10gr, uất kim 10gr; người nặng nề, khí trệ thì gia thêm Bạch giới tử 10gr, Sinh hương phụ 10gr.
Hoặc khi uất hóa hỏa, thường thấy miệng đắng tâm phiền, tiểu tiện vàng sẻn, cầu bón, rêu lưỡi vàng mạch huyền sác, bỏ xuyên khung gia thêm Mẫu đơn bì 10gr, Chi tử 10gr, Hoàng liên 6gr.
Hoặc can huyết hao thương, thường thấy hung hiếp đau cấp, chóng mặt, ngủ kém, mạch huyền tế, thì bỏ Xuyên khung, Kim linh tử gia thêm Cúc hoa 10gr, Câu kỷ tử 15gr, Mẫu đơn bì 10gr, Hà thủ ô 15gr.
Lưu ý: Bệnh tình trong thể này thường sau nóng nảy giận dữ mà khởi phát đột ngột, bệnh sau khi cảm xúc bộc phát, phát tiết bất lợi khí trở hiếp lạc.
Trên lâm sàng, đau dây thần kinh liên sườn (hiếp thống) cũng ảnh hưởng đến các bộ phận khác, chẳng hạn như can khí hoành nghịch phạm vị, dẫn đến bất hòa giữa can và vị, kèm theo triệu chứng ợ hơi và buồn nôn, nên dùng bài thuốc Tứ thất thang gia giảm để thay thế.
Hoặc khí uất lâu ngày, liên tục trong bụng khiến bụng trướng căng, đau có thể dùng Mộc hương thuận khí tán gia giảm để điều trị.
Tuy nhiên, bất luận dù sử dụng bài thuốc nào cũng cần phải nắm vững khí dược, không nên sử dụng kéo dài, khi bệnh ôn nên dừng lại để tránh hao khí bức âm.
Thể ứ huyết trở bế
Triệu chứng: Đau ngực sườn như châm chích, kéo dài, vị trí đau cố định, đau tăng khi về đêm, chườm nóng ấm giảm, chất lưỡi tím đen, mạch trầm sáp.
Pháp trị: Khử ứ thông lạc
Phương dược: Đối với các trường hợp bệnh nhẹ, sử dụng Tuyền phúc hoa gia vị, còn đối với các trường hợp bệnh nặng, sử dụng Phục nguyên hoạt huyết thang.
Đơn thuốc Tuyền phúc hoa thang gia giảm: Tuyền phúc hoa 15gr, Sinh thiến thảo 10gr, Thông bạch 10gr, Đào nhân 12gr, Đương quy vĩ 12gr, Ti qua lạc 10gr.
Đơn thuốc Phục nguyên hoạt huyết thang gia giảm: Sài hồ 15gr, Thiên hoa phấn 10gr, Đương quy 10gr, Hồng hoa 10gr, Xuyên sơn giáp 6gr, cam thảo 6 gr, Đại hoàng (chích rượu) 20gr, Đào nhân 10gr.
Lưu ý: Bệnh tình trong thể bệnh này là do khí uất lâu ngày làm khí trệ và huyết ứ hoặc do chấn thương té ngã làm khí trệ huyết ứ, tắc nghẽn ở ngực sườn.
Nếu thấp nhiệt tà xâm nhập vào can kinh lạc hoặc đàm nhiệt tại phế, tích trệ và bệnh ở phế khác giai đoạn sau thì mức độ bệnh giảm đi nhiều, mầm bệnh còn sót lại ở mạn sườn tạo thành đàm nhiệt huyết ứ ứ đọng tương hỗ, gây đau rát, nhói.
Vì vậy nên trừ dư tà, đồng thời lý khí hoạt huyết hóa ứ. Nếu đau hạ sườn triền miên kéo dài, lưỡi chất đỏ sẫm, ứ huyết, mạch sáp hoặc huyền khẩn, có thể chuyển sang bài thuốc Huyết phủ trục ứ thang gia giảm để thay thế, giúp sơ Can khử ứ.
Thể Can âm bất túc
Triệu chứng: Đau tức hai bên hông sườn, dai dẳng, miệng khô họng khô, ngực nóng rát khó chịu, chóng mặt, chất lưỡi đỏ, có ít rêu, mạch huyền tế sác.
Pháp trị: Dưỡng âm nhu can.
Phương dược: Nhất quán tiễn gia giảm
Đơn thuốc: Sa sâm 10gr, Mạch môn đông 10gr, Đương quy 10gr, Sinh địa 30gr, Câu kỷ tử 12gr, Xuyên luyện tử 10gr.
Gia giảm: Nếu vùng giữa ngực nóng rát, bứt rứt, có thể thêm Chi tử 10gr, Táo nhân 15gr.
Nếu chóng mặt nhiều thì thêm Hoàng tinh 15gr, Câu đằng 15gr, Cúc hoa 10gr.
Đối với những người mắt khô, nhìn mờ, nhìn vật một thành hai thì thêm 15gr Nữ trinh tử, Thạch hộc 10gr, Thảo quyết minh 30gr.
Lưu ý: Thể bệnh này là Can uất lâu ngày, hóa hỏa làm tổn thương âm dịch hoặc về phế. Các bệnh can đởm lúc này đã khỏi hơn phân nửa, tà khí đã thoái lui và ngày càng suy giảm.
Chẳng hạn hư chứng đau dây thần kinh liên sườn ( hiếp thống ) nói trên, việc áp dụng các bài thuốc sắc, gia giảm phù hợp có thể mang lại hiệu quả.
Các phương pháp điều trị khác: đơn phương, nghiệm phương.
(1) Thanh bì 60gr, và Diên hồ sách 150gr, nghiền thành bột mịn, ngày uống ba lần, mỗi lần 6gr.
(2) Hương phụ 10gr, Tô ngạnh 10gr và Thông bạch 10 rễ. Sắc uống. Thích hợp đối với chứng hiếp thống do khí trệ.
(3) Toàn qua lâu 30gr, một dược 6gr, Hồng hoa 6gr, Cam thảo 6gr. Sắc uống. Thích hợp đối với chứng hiếp thống do ứ huyết.
(4) Đương quy 15gr, Bạch thược 20gr, Câu kỷ tử 15gr, Sinh địa 15gr, Thanh bì 10gr, Chỉ thực 10gr. Sắc uống. Thích hợp đối với chứng hiếp thống do âm hư.
Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế
Kính chào Quý Khách hàng,
Với định hướng mang lại những giải pháp y tế toàn diện, Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế đã ra đời nhằm thực hiện sứ mệnh cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tại chỗ như khám bệnh và điều trị bệnh bằng Đông y, chuyên trị các bệnh lý: Cơ xương khớp, Thần kinh, Tiêu hóa, Nội tiết, Phụ khoa, Nam khoa…
Tọa lạc tại vị trí trung tâm của Thành phố Hồ Chí Minh, phòng khám được trang bị hệ thống máy móc hiện đại, cùng đội ngũ chuyên gia, bác sĩ có trình độ chuyên môn cao.
Chúng tôi luôn đặt sức khỏe và sự hài lòng của Quý Khách hàng là ưu tiên hàng đầu.
Với phương châm “Ân cần – Tôn trọng – Yêu thương”, Phòng khám Đông Y OMC cam kết sẽ mang đến cho Khách hàng sự hài lòng từ các dịch vụ mà chúng tôi cung cấp.
Chân thành cảm ơn Quý Khách hàng đã tin dùng dịch vụ của chúng tôi.
PHÒNG KHÁM ĐÔNG Y OMC
Fanpage: Phòng Khám Đông Y OMC
Youtube: Phòng Khám Đông Y OMC
Tiktok: Phòng Khám Đông Y OMC