Diếp cá hay còn có tên gọi khác là lá giấp, ngư tinh thảo.
Diếp cá là toàn cây thân cỏ sống lâu năm thuộc họ Saururaceae, đây là một loại rau gia vị phổ biến tại Việt Nam song loài cây này cũng là một loại thuốc Nam rất quý có tác dụng điều trị các bệnh liên quan tới thấp nhiệt, dị ứng,….
Diếp cá có tính hơi hàn, vị chua, quy kinh thủ Thái âm Phế và túc Quyết âm Can.
Diếp cá có công năng thanh nhiệt giải độc, tiêu nhọt bài nùng, lợi tiểu, chữa bí tiểu, là vị thuốc quan trọng chữa bệnh liên quan đến viêm phổi.
Diếp cá thích chỗ ẩm ướt, có thân rễ mọc ngầm dưới đất, có thể dùng làm thuốc và làm thực phẩm, lá non thường được ăn sống, là món ăn giải nhiệt mùa hè rất được ưa chuộng.
Truyền thuyết về Diếp cá
Truyền thuyết số 1
Theo truyền thuyết, trong thời Chiến Quốc, Câu Tiễn là vua của nước Việt đã trở thành con tin của vua Phù sai của nhà Ngô.
Khi trở về, nước Việt gặp hạn hán hiếm thấy, cả năm đói kém không thu hoạch được, cả nước chìm trong nạn đói. Để vượt qua những khó khăn với các nạn nhân, Câu Tiễn đã đi khắp các ngọn núi và rặng núi, tìm kiếm các loại rau dại có thể ăn được.
Một hôm Câu Tiễn mệt quá ngã vào bụi cỏ dưới chân núi, khi tỉnh dậy thì thấy bên suối có một bụi cỏ xanh rất lớn, bèn hái vài chiếc lá ngửi thì thấy mùi thơm và tanh như cá.
Ông bèn sai thuộc hạ nấu chín cho ngựa ăn, ngày thứ hai ngựa chẳng những không trúng độc mà còn sung sức hơn hôm qua.
Từ đó, Câu tiễn đặt tên cho nó là “Diếp cá” và trồng rộng rãi, vì loại cỏ này mọc rất nhanh, cắt xong lại mọc lại, cả nước Việt sống sót qua thảm họa đói kém đều nhờ vào Diếp cá.
Tuy nhiên, do những hạn chế của lịch sử, Câu Tiễn lúc bấy giờ chưa phát hiện ra giá trị dược liệu của Diếp cá.
Truyền thuyết số 2
Chuyện kể rằng Lưu Hoàn Tố, một danh y thời nhà Tấn, đang hái thuốc trên núi thì bất ngờ gặp một trận mưa lớn khiến toàn thân ướt sũng, sau khi trở về nhà thì đổ bệnh.
Lưu Hoàn Tố có các triệu chứng như sốt cao, ớn lạnh và ho cấp có đờm đặc, ông đã uống rất nhiều loại thuốc nhưng đều không có tác dụng.
Vào thời điểm nguy cấp, một ông lão đi ngang qua với một túi thuốc và vô số loại thảo mộc trên lưng, đệ tử của Lưu Hoàn Tố đã đến hỏi xem có loại thảo dược thần kỳ nào có thể chữa khỏi bệnh cho sư phụ không.
Lão nhân gia nghe hắn mô tả bệnh tình, liền từ trong túi vải lấy ra một ít thảo dược, kêu đồ đệ sắc đặc lấy nước cốt.
Đồ đệ vội vàng sắc thuốc, đem thuốc sắc đưa cho Lưu Hoàn Tố uống , Lưu Hoàn Tố rất do dự, loại dược thảo nhìn như trà đen này, có thể chữa khỏi bệnh Phế ung nặng của hắn sao?
Tuy nhiên đến hiện tại không có cách nào khác nên ông đành uống từ từ một bát lớn nước thuốc. Dùng liên tục trong 3 ngày, quả nhiên hạ sốt, hết đờm, ho cũng thuyên giảm, vài ngày sau thì bệnh Phế ung nặng nề kia đã khỏi.
Sau khi hồi phục, Lưu Hoàn Tố xem kỹ loại dược thảo này thì thấy có mùi tanh nên đến gặp ông lão để xin thông tin.
Tuy nhiên ông lão sắp đi nên chỉ nói với Lưu Hoàn Tố rằng đó là Diếp cá, hay còn gọi là Ngư tinh thảo, công năng là thanh nhiệt giải độc, trừ đờm chỉ khái, tiêu thũng bài nung, đây là khi còn tươi, dược thảo khô sẽ tự hết mùi tanh của cá.
Lưu Hoàn Tố cúi đầu bày tỏ lòng biết ơn, và tiễn ông lão để ông đi khắp nơi, giúp đỡ dân chúng và cứu người.
Kể từ đó, Lưu Hoàn Tố đặc biệt thích sử dụng Diếp cá, và ra lệnh cho các đệ tử của mình trồng dược liệu này trong vườn rau và quảng bá công dụng của nó cho người bệnh.
Truyền thuyết số 3
Theo truyền thuyết này, vào mùa hạ năm Tây Ninh thứ sáu đời Tống, trời mưa to, nước sông dâng cao, cát bồi lấp, cuốn trôi nhà cửa, ruộng đồng ngập lụt, người dân dọc hai bên bờ phải di tản.
Nghe nói, sau khi tạnh mưa, nước rút, hầu hết người dân và cả đàn gia súc dọc hai bên bờ sông đều mắc một bệnh, tiêu chảy kéo dài cả ngày.
Do điều kiện y tế lúc bấy giờ còn nghèo nàn nên không ai biết họ đang mắc bệnh gì, tình trạng này kéo dài trong một thời gian khiến dân chúng hoang mang.
Chính vào lúc này, tại làng Bạch mã than Đồng (nay thuộc tỉnh Chiết Giang), một thanh niên họ Trương cầm một nắm Diếp cá và nói với người dân trong làng: “Cỏ này có thể chữa được bách bệnh, mọi người cũng thử một chút đi.”
Người dân trong làng nghi hoặc, nghĩ đi nghĩ lại lại thì đằng nào cũng chết, thay vì cứ để gia súc, ngựa chết đi thì lấy con ngựa đang bệnh thử thuốc cũng không tổn hại gì.
Sau khi xác định hiệu quả, dân làng kéo nhau đi đào rễ Diếp cá mà ăn thì khỏi bệnh.
Tin tức nhanh chóng lan truyền khắp các ngôi làng ở Nguyên Châu, và tất cả những người bị bệnh đều khỏi nhờ ăn Diếp cá.
Hóa ra là do gia đình thanh niên họ Trương cho lợn ăn Diếp cá ở trước và sau nhà, khi mà lợn nhà hàng xóm và nhà bên phải đều bị bệnh, riêng lợn nhà anh ta thì không bị bệnh.Cả nhà đều cảm thấy rất lạ.
Vì biết đôi điều về dược thảo, anh ta suy nghĩ rằng: “Chẳng lẽ là do ăn Diếp cá? Chẳng lẽ Diếp cá có thể thanh nhiệt giải độc, thông lâm lợi niệu?”
Thế là cả nhà tìm cách đào Diếp cá về ăn. Quả nhiên, chỉ trong vòng ba ngày, tình trạng tiêu chảy của cả gia đình đã cải thiện rất nhiều.
Từ đó về sau, người dân ở Nguyên Châu vô cùng trân trọng Diếp cá, cảm thấy càng ăn càng thấy ngon.
Cách ăn ngày càng đặc biệt hơn, rửa sạch thân ngầm của Diếp cá rồi cắt ngắn, trộn với ớt bột rang, gừng, ngò rí, hành tỏi, bột ngọt, gia vị, giấm… đã trở thành một món ăn ngon truyền thống, vừa là rau vừa là thuốc.
Từ các truyền thuyết được lưu truyền trên cho thấy Diếp cá có giá trị y học cao, là vị thuốc chữa các chứng bệnh viêm nhiễm rõ rệt, được ví như là “kháng sinh thực vật”
Công năng và tác dụng dược lý của rễ Diếp cá
Tăng cường sức đề kháng
Khi ăn rễ diếp cá có thể hấp thu nguồn dinh dưỡng phong phú, đồng thời có thể tăng cường khả năng thực bào của đại thực bào trong cơ thể người, đồng thời có thể đẩy nhanh quá trình tổng hợp bạch cầu trong cơ thể.
Diếp cá khi sử dụng thường ngày có thể phòng ngừa nhiễm một số bệnh nhiễm lưu hành.
Kháng virus, vi khuẩn
Toàn thân cây diếp cá chứa tinh dầu. Thành phần chủ yếu là : Nhóm aldehyd và các dẫn xuất ceton như methyl-n-nonyl ceton. 1-decanal, 1-dodecanal là những chất không có tác dụng kháng khuẩn, chất có tác dụng kháng khuẩn là 3-oxododecanal.
Nhóm terpen bao gồm các chất : pinen, camphen, myrcen limonen, linalol, bornyl acetat, geraniol và caryophylen. Ngoài ra, tinh dầu còn chứa acid caprinic,coleic, acid stearic, aldehyd capric, acid clorogenic, lipid và vitamin K…
Từ lá diếp cá người ta đã phân lập được 3 – sitosterol, một alcaloid goi là cordalin và các flavonoid như afzelin, hyperin, rutin, isoquercitrin và quercitrin.
Sau khi dùng rễ diếp cá còn có thể nâng cao khả năng kháng virus vi khuẩn của cơ thể, bởi vì diếp cá chứa trong nó là một loại kháng sinh tự nhiên, không chỉ có thể thanh nhiệt giải độc mà còn có tác dụng tiêu viêm, kháng virus, vi khuẩn.
Nước sắc uống diếp cá có thể ngăn chặn sự viêm nhiễm trong cơ thể người, ngăn cảm tế bào bị virus, vi khuẩn xâm nhiễm. Có tác dụng phòng ngừa nhất định đối với bệnh viêm niệu đạo, viêm thận, viêm âm đạo thường xảy ra ở nữ.
Ngoài ra, khi người mắc bệnh HSV (Herpes Simplex), dùng thêm rễ Diếp cá cũng có thể giảm bớt triệu chứng.
Hoạt chất Houttuyfotin có tác dụng ức chế rõ rệt đối với cầu khuẩn, phế cầu, tụ cầu vàng trong các thử nghiệm in vitro.
Tác dụng lợi niệu
Diếp cá có thể làm giãn mao mạch, tăng lưu lượng máu tới tưới cho thận và kích thích bài tiết nước tiểu, do đó có tác dụng lợi tiểu.
Tác dụng lợi tiểu của diếp cá cũng có thể là do tác dụng giãn mạch của quercetin.
Chống lại bức xạ
Khi sử dụng rễ diếp cá còn có thể tăng cường khả năng chống bức xạ của cơ thể.
Bởi vì bản thân diếp cá chứa một số chất chống bức xạ tự nhiên, có thể ngăn cản các chất bức xạ gây hại cho tế bào con người.
Hơn nữa, diếp cá cũng có thể nâng cao chức năng miễn dịch của cơ thể, giúp cơ thể tăng cường khả năng chống lại bức xạ của chính cơ thể.
Đối với những người thường xuyên tiếp xúc với nguồn bức xạ, nguồn phóng xạ thì ăn nhiều rễ diếp cá sẽ có tác dụng rất tốt trong việc duy trì sức khỏe, đồng thời có thể ngăn chặn các chất bức xạ gây hại cho tế bào của con người.
Một số tác dụng khác
Diếp cá còn được ghi nhận có tác dụng giảm đau, cầm máu, ức chế bài tiết huyết thanh, và thúc đẩy tái tạo mô.
Đặc tính môi trường sống và đặc điểm nhận biết diếp cá
Diếp cá thường sinh trưởng trong núi, mương, ao, rặng núi hoặc rừng ngập nước, cao khoảng 15-50cm, có mùi tanh. Phần dưới của thân cây có rễ, và phần trên mọc thẳng.
Lá mọc so le, hình tim hoặc hình trứng rộng, dài khoảng 3-8cm, rộng khoảng 4-6cm, đỉnh nhọn, mép nguyên, có tuyến nhỏ, gân nổi, mặt dưới màu đỏ tía; cuống lá dài 3-5cm; lá kèm hình dải, phần dưới hợp với cuống lá tạo thành bẹ.
Cành mọc ở đỉnh thân, đối diện với lá, ở gốc có 4 lá bắc giống cánh hoa màu trắng.
Hoa nhỏ, không có bao hoa, lá bắc có hình mác; có 3 nhị, phần dưới của vòi nhụy dính với nhau.
Quả nang hình trứng, khuyết ở đỉnh. Mùa hoa từ tháng 5 đến tháng 8, mùa quả từ tháng 7 đến tháng 10.
Các dạng phối ngũ thường gặp
Ngoại cảm phong hàn, đàm nhiệt suyễn khái: Phối với Tang bạch bì, Hoàng cầm.
Phế ung thổ nùng: Dùng một mình diếp cá, hoặc phối với Đông qua tử, Đào nhân, tiên Lô căn, Cát cánh, Cam thảo.
Trĩ sang trụy thống (đau do sa búi trĩ): Dùng nước sắc diếp cá xông rửa
Liều lượng dùng
Diếp cá thường được dùng dưới dạng nước sắc uống, nhưng không nên sắc uống lâu ngày, liều dùng thường dùng 15-25 gr; hoặc diếp cá tươi giã lấy nước cốt, liều dùng gấp đôi (30 -50 gr).
Cũng có thể dùng ngoài, lấy Diếp cá lượng thích hợp nghiền nhỏ đắp vào chỗ bị bệnh hoặc xông rửa.
Đơn thuốc thường sử dụng Diếp cá
Trị viêm phế quản mãn tính ở người cao tuổi
Diếp cá 20 gr; Bồ công anh, Kim ngân hoa, Liên kiều mỗi thứ 10 gr; Đởm nam tinh, Trần bì mỗi thứ 6 gr; Sa sâm, Qua lâu, Xích thược, Đan sâm, Đào nhân, Trúc nhự, Mạch môn và Phục linh mỗi vị 9 gr, ngày 1 thang, sắc lấy nước chia 3 lần uống.
Trị viêm ruột
Diếp cá, Lô căn mỗi thứ 50 gr; Hậu phác chế gừng và Địa cẩm thảo mỗi thứ 20 gr, sắc lấy nước uống, ngày 2 lần, mỗi ngày 1 thang.
Trị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)
Diếp cá 20 gr; Xuyên khung, Hồng hoa mỗi thứ 6 gr; Đương quy, Hoàng cầm, Đào nhân mỗi thứ 9 gr; Sinh địa, Xích thược, Đan sâm, Tang bì, Bách bộ mỗi thứ 12 gr; Đại hoàng 5 gr, sắc lấy nước uống.
Bệnh nặng ngày uống 2 thang, mỗi thang sắc 2 lần, cách 6 giờ uống thuốc một lần, sau khi bệnh thuyên giảm chuyển sang ngày uống 1 thang, chia 2 lần uống. Cứ 4 tuần là một liệu trình.
Trị viêm phổi
Diếp cá 30 gr, Cát cánh15 gr, sắc thuốc cho đến khi còn 200 ml. Mỗi lần uống 30ml, ngày 3-4 lần, lúc khi ra đờm đặc.
Đồng thời có thể xông mũi họng với nước sắc đặc Diếp cá 5%.
Trị áp xe phổi
Diếp cá 30 gr, Cát cánh 16 gr, thêm 300 ml nước, đun sôi 10 phút, chia thành 3 lần uống.
Trị kiết lỵ
Diếp cá 20 gr, Sơn tra 6 gr, sắc lấy nước, có thể thêm mật ong để uống.
Trị táo bón thường xuyên
Diếp cá 5 đến 10 gr, hãm với nước đun sôi từ 10 đến 12 phút, rồi uống như trà.
Trị viêm gan vàng da cấp tính
Diếp cá 180 gr, đường phèn 30gr, sắc lấy nước, ngày 1 thang, một đợt uống 5-10 thang.
Trị nhiệt lâm, bạch đới
Diếp cá 30g, sắc lấy nước uống
Trị quai bị
Lấy một lượng vừa đủ Diếp cá tươi, giã nhuyễn đắp ngoài vào chỗ bị đau, dùng băng gạc quấn lại và cố định, ngày 2 lần.
Trị ung nhọt, hoại thư, thũng độc
Diếp cá phơi khô, nghiền thành bột mịn, trộn với mật ong bôi lên.
Trị ngứa vùng kín ở phụ nữ
Diếp cá lượng vừa đủ, sắc lấy nước xông, rửa.
Chú ý khi sử dụng diếp cá
Chống chỉ định đối với người đang có thể tạng hư hàn hoặc mụn nhọt thể âm.
Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế
Kính chào Quý Khách hàng,
Với định hướng mang lại những giải pháp y tế toàn diện, Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế đã ra đời nhằm thực hiện sứ mệnh cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tại chỗ như khám bệnh và điều trị bệnh bằng Đông y, chuyên trị các bệnh lý: Cơ xương khớp, Thần kinh, Tiêu hóa, Nội tiết, Phụ khoa, Nam khoa…
Tọa lạc tại vị trí trung tâm của Thành phố Hồ Chí Minh, phòng khám được trang bị hệ thống máy móc hiện đại, cùng đội ngũ chuyên gia, bác sĩ có trình độ chuyên môn cao.
Chúng tôi luôn đặt sức khỏe và sự hài lòng của Quý Khách hàng là ưu tiên hàng đầu.
Với phương châm “Ân cần – Tôn trọng – Yêu thương”, Phòng khám Đông Y OMC cam kết sẽ mang đến cho Khách hàng sự hài lòng từ các dịch vụ mà chúng tôi cung cấp.
Chân thành cảm ơn Quý Khách hàng đã tin dùng dịch vụ của chúng tôi.
PHÒNG KHÁM ĐÔNG Y OMC
Fanpage: Phòng Khám Đông Y OMC
Youtube: Phòng Khám Đông Y OMC
Tiktok: Phòng Khám Đông Y OMC