Cây ngũ gia bì còn được gọi là cây chân chim, cây đáng, cây lằng, sâm non, cây chân vịt, sâm nam…có vị đắng, chát, hơi thơm, tính mát. Ngũ gia bì vừa là thảo dược, vừa là cây cảnh. Là loài cây được sử dụng rộng rãi để điều trị các bệnh khác nhau
Cây thuốc Ngũ gia bì
Không chỉ là thảo dược quý, ngũ gia bì còn là loài cây trồng phổ biến ở Việt Nam với công dụng làm cảnh.
Tên gọi khác trong dân gian: Cây đáng, cây lằng, ngũ gia bì chân chim, cây chân vịt, sâm nam,…
Tên khoa học: Schefflera Octophylla
Thuộc họ: Ngũ gia bì (Tên khoa học: Araliaceae)
Đặc điểm cây Ngũ gia bì
Mô tả
Là loài cây thân gỗ màu nâu xám, có kích thước từ nhỏ đến trung bình, cao chừng 1,3 – 15m.
Lá ngũ gia bì có dạng lá kép hình chân vịt, mọc so le nhau, mỗi lá có từ 6 – 8 lá chét. Phiến lá có hình trứng thuôn, màu xanh mướt, hai mặt lá nhẵn.
Hoa mọc thành từng cụm nhỏ, màu trắng ngà. Thông thường, cây ngũ gia bì ra hoa vào khoảng tháng 9 – 11 hàng năm.
Quả ngũ gia bì mọng hình cầu, đường kính khoảng 3 – 5mm, khi chín sẽ có màu tím đen, bên trong chứa từ 6 – 8 hạt.
Bộ phận dùng
Thường dùng vỏ rễ hoặc vỏ thân thu hái vào mùa đông đã được rửa sạch, phơi hay sấy khô.
Phân bố, thu hái
Ngũ gia bì được tìm thấy nhiều nhất ở các tỉnh thuộc khu vực Miền Nam Trung Quốc như Chiết Giang, Tây Tạng, Vân Nam, Quảng Đông, Quảng Tây, Hồ Nam,… Ngoài ra, loài cây này cũng phân bố ở một số quốc gia như Hồng Kông, Malaysia, Đài Loan, Nhật Bản, Ấn Độ và cả Việt Nam.
Tại nước ta, cây ngũ gia bì mọc hoang nhiều ở các tỉnh phía Bắc, Miền Trung và khu vực Nam Trường Sơn. Bên cạnh đó, với công dụng làm cảnh, làm thuốc, ngũ gia bì cũng được trồng nhiều tại các gia đình hay nhiều vùng thảo dược trên cả nước.
Thu hái và bào chế
Ngũ gia bì là loài cây sống lâu năm vì thế khi khai thác cây còn quá non sẽ không có nhiều dưỡng chất. Theo kinh nghiệm dân gian, để có chất lượng dược liệu tốt nhất chỉ nên thu hái từ những cây trên 10 năm tuổi.
Trong Đông y, lá, vỏ của thân và rễ cây được sử dụng để làm thuốc. Tuy nhiên, bộ phận vỏ của thân là được sử dụng phổ biến hơn cả. Khi thu hái, người ta sẽ tiến hành bóc vỏ trực tiếp.
Công đoạn này không hề đơn giản, nó đòi hỏi người thợ phải dày dặn kinh nghiệm, tay nghề kỹ thuật cao nếu không sẽ làm chết cây.
Vỏ cây tươi thu được mang về thái thành những lát mỏng rồi phơi trực tiếp dưới nắng hoặc sao đến khi khô hoàn toàn là sử dụng được. Để bảo quản dược liệu lâu hơn cần đựng dược liệu trong các lọ kín, tránh nơi ẩm thấp, nấm mốc gây hại.
Tác dụng của cây Ngũ gia bì
Cây ngũ gia bì được sử dụng trong nền Y Học Cổ Truyền đã từ lâu đời, ngày nay các nhà khoa học nghiên cứu và chứng minh tác dụng của ngũ gia bì được sử dụng trong bảo vệ sức khỏe. Một số tác dụng của ngũ gia bì có thể kể đến như:
Chữa đau nhức xương khớp
Theo Y Học Cổ Truyền thì vị thuốc này có vị đắng, cay, tính ôn, quy vào 3 kinh can, phế, thận. Tác dụng khu phong, lợi thấp, mạnh gân xương, thư cân, hoạt lạc. Từ đó được sử dụng để mạnh gân cốt, chữa bệnh lý về xương khớp, lưng đau mỏi gối, trẻ em chậm biết đi.
Đây là tác dụng chính thường được dùng trong việc điều trị bệnh của cây ngũ gia bì.Vị thuốc ngũ gia bì còn có tác dụng làm mềm cơ giúp cơ thư giãn, từ đó hạn chế đau nhức cơ xương khớp.
Giúp giảm mệt mỏi
Có tác dụng chống mệt mỏi, tăng sức chịu đựng của cơ thể đối với tình trạng thiếu oxy, môi trường nhiệt độ cao. Bởi nó giúp điều tiết nội tiết rối loạn, điều tiết hồng cầu, bạch cầu và huyết áp.
Tác dụng an thần
Thuốc có tác dụng an thần rõ, do điều tiết sự cân bằng giữa 2 quá trình ức chế và hưng phấn của trung khu thần kinh.
Tác dụng lên hệ miễn dịch
Có tác dụng tăng cường miễn dịch của cơ thể như tăng khả năng thực bào của hệ tế bào nội mô, tăng nhanh sự hình thành kháng thể chống lại vi sinh vật. Thuốc còn có tác dụng kháng lại virus, kháng tế bào ung thư, điều chỉnh miễn dịch.
Ngoài ra, có tác dụng kháng viêm, cả đối với cả viêm cấp và mạn tính.
Cây ngũ bì có tác dụng đuổi muỗi
Công dụng gia xua đuổi muỗi của cây đã được ghi nhận trong nhiều nghiên cứu, nhiều người dân sinh sống ở khu vực ẩm thấp thường hay trồng ngũ gia bì trong nhà hay vườn của mình để vừa làm cảnh, vừa trừ muỗi hiệu quả.
Làm sạch không khí
Theo nhiều nghiên cứu thì cây ngũ gia bì có khả năng chống ô nhiễm, điều hòa khí hậu, loại bỏ được khí độc Formaldehyd. Việc trồng nhiều cây tại bậc cửa ra vào sẽ nhận thấy có sự thay đổi rõ rệt trong không khí.
Ngũ gia bì được sử dụng trong những bài thuốc nào?
Ngũ gia bì ngâm rượu trị liệt dương, mệt mỏi, đau nhức xương khớp do phong thấp
Chuẩn bị: Ngũ gia bì sao vàng 100gr, 1 lít rượu trắng khoảng 30 độ.
Đổ dược liệu và rượu vào bình thủy tinh, đậy nắp kín, bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát trong 10 ngày là có thể dùng được.
Mỗi ngày, người dùng chỉ nên uống khoảng 30ml rượu ngũ gia bì, chia thành 2 lần uống và nên dùng trước khi ăn tối để tránh hại dạ dày, gan.
Bài thuốc trị huyết áp thấp
Chuẩn bị: Dược liệu khô tán bột.
Lấy bột dược liệu chế thành từng viên nhỏ, mỗi ngày dùng 5 viên, ngày dùng 3 lần.
Kiên trì sử dụng dược liệu hàng ngày theo từng liệu trình kéo dài trong 20 ngày.
Bài thuốc ngũ gia bì trị gãy xương, tăng khả năng hồi phục
Chuẩn bị: Ngũ gia bì, địa cốt bì mỗi vị 40gr và 1 con gà.
Dược liệu bỏ tán thành bột mịn, thịt gà giã nát rồi trộn đều với nhau.
Dùng hỗn hợp thu được đắp bên ngoài vùng xương bị gãy, lấy vải cố định, đắp trong vòng 1 tuần.
Bài thuốc trị thấp khớp
Chuẩn bị: Ngũ gia bì khô, mộc qua, tùng tiết mỗi vị 120gr.
Tán mịn các dược liệu trên, trộn đều thành hỗn hợp.
Mỗi lần lấy 4gr bột dược liệu pha cùng nước ấm để uống, ngày dùng 2 lần cho đến khi các triệu chứng bệnh chấm dứt.
Bài thuốc chống suy nhược cơ thể ở nữ giới
Chuẩn bị: Ngũ gia bì, mẫu đơn bì, đương quy và xích thược mỗi vị 40gr.
Đem nghiền dược liệu thành bột mịn dùng pha với nước ấm để uống.
Mỗi lần uống 4gr bột dược liệu, 2 lần/ngày.
Bài thuốc trị yếu sinh lý ở nam giới
Chuẩn bị: Ngũ gia bì, phòng sâm, thỏ ty tử mỗi vị 16gr, khởi tử, thục địa, cẩu tích, hạt sen mỗi vị 12gr, cam thảo, phá cố chỉ, nhục thung dung, tần giao mỗi vị 10gr.
Sắc các dược liệu trên cùng với 1.8 lít nước, đun nhỏ lửa đến khi cô cạn còn khoảng 400ml thì dừng.
Lọc bỏ bã, chắt lấy phần nước thuốc chia thành 2 lần uống trong ngày, không nên để thuốc qua đêm.
Bài thuốc chữa nhức mỏi xương do thận dương hư tổn
Chuẩn bị: Ngũ gia bì, đương quy, hắc táo nhân, tục đoạn mỗi vị 16gr, liên nhục khởi tử, thục địa, cẩu tích mỗi vị 12gr, quế chi, xuyên khung mỗi vị 10gr cùng 11gr cam thảo.
Đổ các dược liệu trên vào bình thủy tinh, đổ thêm nước tinh khiết rồi ủ trong khoảng 15 ngày.
Mỗi lần dùng 20ml nước thuốc uống trước mỗi bữa ăn, ngày chỉ nên uống 2 lần.
Bài thuốc trị đau dây thần kinh cổ, vai do hàn thấp
Chuẩn bị: Ngũ gia bì, kinh giới, thổ phục linh, tang ký sinh, cỏ xước mỗi vị 16gr, quế chi, phòng phong, cố chỉ mỗi vị 10gr và 6gr tế tân.
Sắc kỹ các dược liệu lấy nước uống, mỗi ngày thực hiện một lần cho đến khi bệnh tình chấm dứt.
Bài thuốc trị viêm tinh hoàn do quai bị biến chứng
Chuẩn bị: Ngũ gia bì, lệ chi, đinh lăng mỗi vị 16gr, trần bì, bạch linh, xa tiền tử mỗi vị 10gr cùng quế chi 6gr.
Sắc dược liệu cùng với 4 chén nước đến khi cô cạn còn phân nửa thì chia thành 2 lần uống trong ngày.
Bài thuốc giúp trị chứng chân tay yếu mềm, tỳ vị hư
Chuẩn bị: Ngũ gia bì, bạch truật, đương quy, biển đậu, đinh lăng mỗi vị 16gr, hoài sơn 12gr, cao lương khương, trần bì mỗi vị 10gr, sinh khương 6gr và 5 quả đại táo.
Đem dược liệu sắc kỹ cùng với 400ml nước, chắt lấy nước thuốc uống thành 2 lần trong ngày.
Bài thuốc chữa phù nề sau sinh
Chuẩn bị: Ngũ gia bì, ích mẫu, đan sâm mỗi vị 16gr, trần bì, xa tiền tử, hồng hoa, quế chi mỗi vị 10gr, tô mộc 20gr, đinh lăng 20gr và uất kim, bạch truật mỗi vị 12gr.
Sắc kỹ tất cả dược liệu trên cùng với 1.8 lít nước, đến khi cô cạn còn 400ml thì dừng, chắt lấy nước thuốc chia thành 2 lần uống.
Bài thuốc chữa bệnh phù thận
Chuẩn bị: Ngũ gia bì, ngải diệp, bạch truật, hương nhu trắng, bông mã đề mỗi vị 16gr, đinh lăng 20gr, cẩu tích 12gr và bào khương, nhục quế mỗi vị 10gr.
Sắc các dược liệu trên lấy nước uống, mỗi ngày uống một thang và kiên trì sử dụng liên tục trong vòng 1 tuần.
Cách ngâm rượu ngũ gia bì trị thận hư hàn và lạnh âm đạo
Đối với những bệnh nhân bị thận hư hàn sẽ xuất hiện một số triệu chứng như tiểu ít, tiểu són, lưng gối đau nhức. Để làm thuyên giảm các triệu chứng này cũng như điều trị chứng lạnh âm đạo ở nữ giới, người bệnh có thể sử dụng bài thuốc dưới đây:
Chuẩn bị: Ngũ gia bì, xà sàng tử, can khương, đỗ trọng, thục địa, hoàng sơn, thiên môn mỗi vị 120gr, địa cốt bì 80gr, chung nhũ 160gr, đường kính 960gr và 750ml rượu trắng.
Lấy các thảo dược trên ngâm cùng với rượu trắng, ủ trong khoảng 2 ngày rồi thêm đường.
Mỗi ngày, người dùng chỉ nên uống 2 – 3 lần, mỗi lần uống 40ml, không nên quá lạm dụng.
Cách nấu món ăn từ lá ngũ gia bì
Những nội dung trên đã giúp chúng ta hiểu rõ về lá ngũ gia bì có tác dụng gì. Còn ngay sau đây, chúng tôi sẽ chia sẻ cách nấu một số món ăn từ nguyên liệu này.
Ngũ gia bì xào thịt
Chọn những ngọn rau non, dài khoảng 5 – 7cm. Sử dụng thịt bò, hoặc thịt lợn ba chỉ xào lên rồi cho thêm rau vào xào tiếp khoảng 5 phút là được.
Ngũ gia bì xào trứng
Băm nhỏ dược liệu rồi cho vào chảo xào đến chín tái rồi bỏ trứng vào, đợi trứng chín rồi đổ ra tô, nên dùng khi còn nóng.
Khi dùng ngũ gia bì nên lưu ý những gì?
Vi thuốc này có tính vị cay ôn, làm tổn hại phần âm, hỗ trợ phần hoả nên người âm hư hỏa vượng không nên dùng. Để sử dụng an toàn và có hiệu quả, bạn nên tham khảo trước ý kiến từ các bác sĩ, thầy thuốc đông y uy tín.
Một số thuốc, thực phẩm chức năng hay thảo dược khác mà bạn đang dùng có thể gây ra những tương tác không mong muốn với dược liệu này.
Trong quá trình sử dụng, nếu thấy xuất hiện các triệu chứng bất thường, hãy tạm ngưng dùng và thông báo ngay cho bác sĩ.
Để dùng thuốc hiệu quả nhất bạn nên chú ý một số vấn đề sau:
-Vị thuốc này có tính vị cay tính ôn, do đó nếu dùng không đúng làm tổn hại phần âm, nên người âm hư hỏa vượng không nên dùng( thích mát, hay khát, cơ thể nhiệt thịnh)
-Là một vị thuốc đông y nên tham khảo trước ý kiến từ các bác sĩ, thầy thuốc đông y uy tín trước khi sử dụng.
-Một số thuốc, thực phẩm chức năng hay thảo dược khác đang dùng có thể gây ra những tương tác với vị thuốc này gây hiệu quả không mong muốn.
-Trong quá trình sử dụng, nếu như thấy xuất hiện các triệu chứng bất thường thì tạm ngưng dùng và thông báo ngay cho bác sĩ.
-Tránh nhầm ngũ gia bì với cây đùm đũm (cây ngấy) tên khoa học Rubus cochinchinensis Tratt, họ Hoa hồng (Rosaceae) cũng có nơi được gọi là cây ngũ gia bì trong dân gian.
-Ngũ gia bì được biết đến nhiều tác dụng đặc biệt với xương khớp, trị đau nhức xương khớp. Tuy nhiên, việc sử dụng cần lưu ý dùng đúng đối tượng, thường kết hợp các vị khác để tăng tác dụng
Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế
Kính chào Quý Khách hàng,
Với định hướng mang lại những giải pháp y tế toàn diện, Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế đã ra đời nhằm thực hiện sứ mệnh cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tại chỗ như khám bệnh và điều trị bệnh bằng Đông y, chuyên trị các bệnh lý: Cơ xương khớp, Thần kinh, Tiêu hóa, Nội tiết, Phụ khoa, Nam khoa…
Tọa lạc tại vị trí trung tâm của Thành phố Hồ Chí Minh, phòng khám được trang bị hệ thống máy móc hiện đại, cùng đội ngũ chuyên gia, bác sĩ có trình độ chuyên môn cao. Chúng tôi luôn đặt sức khỏe và sự hài lòng của Quý Khách hàng là ưu tiên hàng đầu.
Với phương châm “Ân cần – Tôn trọng – Yêu thương”, Phòng khám Đông Y OMC cam kết sẽ mang đến cho Khách hàng sự hài lòng từ các dịch vụ mà chúng tôi cung cấp.
Chân thành cảm ơn Quý Khách hàng đã tin dùng dịch vụ của chúng tôi.
PHÒNG KHÁM ĐÔNG Y OMC
Fanpage: Phòng Khám Đông Y OMC
Youtube: Phòng Khám Đông Y OMC
Tiktok: Phòng Khám Đông Y OMC