Liệt mặt do lạnh chủ yếu xảy ra vào mùa đông, xuân, không phân biệt tuổi tác, giới tính. Bệnh ảnh hưởng đến sức khoẻ gây khó khăn trong sinh hoạt, đồng thời làm người bệnh tự ti, mất tự tin khi giao tiếp. Phòng bệnh hơn chữa bệnh, bài viết hôm nay sẽ chia sẻ cho các bạn về cách phòng ngừa liệt mặt do lạnh, mời các bạn cùng tìm hiểu!

Liệt mặt do lạnh là gì?

Liệt  mặt do lạnh (hay còn có các tên gọi khác như liệt mặt ngoại biên, liệt dây thần kinh số VII ngoại biên, liệt Bell) là tình trạng tê bì nửa mặt kèm theo cơ mặt bị yếu hoặc tê liệt một cách đột ngột cấp tính, có thể khiến một bên khóe miệng của bạn bị xệ xuống, khi bạn cười miệng bị lệch về một phía.

Bạn có thể gặp khó khăn khi giữ nước bọt ở bên miệng đó và mắt ở phía bên đó khó hoặc không nhắm kín lại được. Tình trạng này khác với liệt mặt trung ương là tổn thương liên quan đến não.

Liệt mặt ngoại biên là nguyên nhân phổ biến nhất của bệnh liệt dây thần kinh mặt. Liệt mặt ngoại biên chiếm khoảng 49% đến 51% tổng số trường hợp liệt mặt, với tỷ lệ ước tính từ 13 đến 34 trường hợp trên 100.000 người mỗi năm. Tình trạng này có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, không phân biệt giới tính, không lây truyền từ người này sang người khác.

Nguyên nhân gây liệt mặt do lạnh

Nguyên nhân chính xác vẫn chưa được biết. Có rất nhiều giả thuyết được đưa ra liên quan đến căn nguyên gây ra tình trạng này, bao gồm:

• Nhiễm virus, rối loạn chức năng mạch máu, rối loạn điều hòa hệ tự động.
• Do tình trạng sưng và viêm dây thần kinh điều khiển các cơ ở một bên mặt của bạn do bị nhiễm trùng đường hô hấp trên, chẳng hạn như cúm hoặc cảm lạnh.
• Bên cạnh đó, cũng có những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh như: Người bệnh đang mang thai (đặc biệt là ba tháng cuối thai kỳhoặc trong tuần đầu tiên sau khi sinh); người mắc bệnh tiểu đường, ung thư hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch…

Các triệu chứng của liệt mặt do lạnh thường bắt đầu cải thiện trong vòng vài tuần, và hồi phục hoàn toàn trong khoảng 6 tháng. Một số ít người bệnh tiếp tục có một số triệu chứng liệt mặt ngoại biên suốt đời.

Các dấu hiệu nhận biết liệt mặt do lạnh

Các dấu hiệu và triệu chứng xuất hiện đột ngột và có thể bao gồm:

• Khởi phát nhanh chóng từ yếu nhẹ đến liệt toàn bộ ở một bên mặt – xảy ra trong vài giờ đến vài ngày
• Mặt xệ xuống và khó biểu hiện trên khuôn mặt, chẳng hạn như nhắm mắt hoặc mỉm cười
• Chảy nước dãi phía bên mặt bị ảnh hưởng
• Đau xung quanh hàm hoặc trong hoặc sau tai của bạn ở bên bị ảnh hưởng
• Tăng độ nhạy với âm thanh ở phía bị ảnh hưởng
• Đau đầu
• Mất vị giác
• Thay đổi lượng nước mắt và nước bọt bạn tiết ra.

Trong một số trường hợp hiếm hoi, bệnh lliệt mặt do lạnh có thể ảnh hưởng đến các dây thần kinh ở cả hai bên mặt của bạn và gây ra các biến chứng bao gồm:

• Tổn thương không thể phục hồi đối với dây thần kinh mặt của bạn.
• Sự phát triển bất thường của các sợi thần kinh. Điều này có thể dẫn đến sự co lại không tự chủ của một số cơ khi bạn đang cố gắng di chuyển cơ khác (Ví dụ: khi bạn cười, mắt bên bị ảnh hưởng có thể nhắm lại).
• Mù một phần hoặc hoàn toàn mắt không nhắm lại được do quá khô và xước lớp bảo vệ trong suốt của mắt (giác mạc)

Các dấu hiệu đặc trưng liệt mặt do lạnh gồm:

Dấu hiệu Charles – Bell dương tính, là khi bệnh nhân nhắm mắt chủ động, mắt bên liệt nhắm không kín, nhãn cầu vận động lên trên và ra ngoài.

Dấu hiệu Negro: Khi bệnh nhân ngước mắt nhìn lên trên, đồng tử bên tổn thương ở vị trí cao hơn bên lành.

Dấu hiệu Souques: Trong khi nhắm hai mắt thì mắt bên bệnh nhắm không được chặt, lông mi của bên bệnh còn thò ra ngoài dài hơn bên lành.

Liệt mặt do lạnh có nguy hiểm không?

Liệt mặt do lạnh sẽ gây ra một số di chứng nghiêm trọng như:

• Viêm kết mạc, loét giác mạc, viêm giác mạc, lộn mí: Chúng ta có thể phòng ngừa biến chứng này bằng cách đeo kính, nhỏ mắt bảo vệ, khâu sụn mí một phần hay hoàn toàn.
• Co thắt nửa mặt, liệt mặt: Tình trạng này thường gặp khi bệnh nặng do tổn thương dây thần kinh với phân bố lại thần kinh một phần
• Đồng vận: Cơ co không tự chủ kết hợp với các hoạt động tự chủ như mép bị kéo khi nhắm mắt.
• Hội chứng nước mắt cá sấu: Chảy nước mắt khi ăn.

Điều trị liệt mặt do lạnh

Không có phương pháp điều trị duy nhất dành cho tất cả các bệnh nhân liệt mặt ngoại biên, nhưng bác sĩ có thể đề nghị dùng thuốc, châm cứu, xoa bóp bấm huyệt hoặc vật lý trị liệu để giúp tăng tốc độ hồi phục của bạn.

Điều trị nội khoa liệt mặt do lạnh

Tùy theo nguyên nhân mà chọn dùng thuốc thích hợp. Các thuốc thường dùng như corticoide, axid acetyl salicylic, thuốc kháng sinh (khi có nhiễm khuẩn), các thuốc giãn mạch, thuốc kích thích tăng dẫn truyền (nivalin, methylcoban), thuốc tái tạo bao myelin (nucléo – CMP forte), sử dụng vitamin nhóm B liều cao, thuốc chống gốc tự do (vitamin E, eckhart Q10)…

Các loại thuốc thường được sử dụng để điều trị liệt mặt do lạnh, bệnh liệt mặt ngoại biên bao gồm:

• Corticosteroidchẳng hạn như prednisone là chất chống viêm mạnh, giúp làm giảm sưng dây thần kinh mặt. Corticosteroid có thể hoạt động tốt nhất nếu chúng được bắt đầu với liều cao (1mg prednisolon /kg) và trong vài ngày kể từ khi các triệu chứng của bạn bắt đầu.
• Thuốc kháng vi-rút: Vai trò của thuốc chống vi-rút vẫn chưa được quyết định. Thuốc kháng vi-rút một mình không cho thấy lợi ích gì so với giả dược.
• Thuốc kháng vi-rút được thêm vào với steroid có thể có lợi cho một số người mắc liệt mặt ngoại biên, nhưng điều này vẫn chưa được chứng minh. Mặc dù vậy, valacyclovir (Valtrex) hoặc acyclovir (Zovirax) đôi khi được dùng kết hợp với prednisone ở những người bị liệt mặt ngoại biên nặng.

Các phương pháp vật lý trị liệu trong liệt mặt do lạnh:

Giai đoạn cấp: chống viêm bằng sóng ngắn, giai đoạn bán cấp và mạn tính dùng nhiệt nóng.

Dùng điện phân đưa thuốc chống viêm, tăng dẫn truyền thần kinh.

Dùng laser công suất thấp chiếu vào các huyệt vị vùng mặt bên liệt.

Dùng điện xung: kích thích thần kinh cơ mặt bên liệt.

Dùng siêu âm: xoa bóp vi thể toàn bộ cơ mặt bên liệt.

Các bài tập phục hồi chức năng liệt mặt do lạnh:

Xoa bóp vùng mặt: dùng 5 đầu ngón tay và lòng bàn tay thả lỏng day, xoa nhẹ nhàng toàn bộ bên liệt theo chiều kim đồng hồ từ trên xuống dưới, từ trong ra ngoài và ngược lại.

Tập các cơ vùng mặt qua gương: nhắm mắt, huýt sáo, thổi lửa, ngậm chặt miệng, mỉm cười, nhăn trán, phát âm các từ: B, P, U, I, A.

Điều trị ngoại khoa liệt mặt do lạnh

Phẫu thuật giải phóng dây thần kinh mặt hiếm khi là một lựa chọn cho bệnh liệt mặt ngoại biên do lạnh. Trước đây, phẫu thuật giải áp được sử dụng để giảm áp lực lên dây thần kinh mặt bằng cách mở đoạn xương mà dây thần kinh đi qua.

Ngày nay, phẫu thuật giải nén không được khuyến khích. Tổn thương dây thần kinh mặt và mất thính giác vĩnh viễn là những rủi ro có thể xảy ra khi thực hiện phẫu thuật này.

Để phòng ngừa bệnh liệt mặt ngoại biên do lạnh, bạn nên lưu ý tránh gió lạnh đột ngột, không nằm thẳng hướng cửa điều hòa, mùa lạnh cần mở cửa từ từ, tránh gió lùa; khi ra đường bạn nên đeo khẩu trang giữ ấm mặt, không nên cho trẻ nhỏ ngồi hoặc đứng phía trước xe.

Điều trị theo Y học cổ truyền liệt mặt do lạnh

Dùng thuốc Y học cổ truyền điều trị liệt mặt do lạnh

Các bài thuốc cổ phương được lưu truyền và phát huy hiệu quả hàng ngàn năm trong điều trị liệt mặt do lạnh với các vị thuốc hay dùng như: Hoàng kỳ, Quế chi, Bạch chỉ, Phòng phong, Xuyên khung, Đại táo, Cam thảo…

Các phương pháp không dùng thuốc Y học cổ truyền điều trị liệt mặt do lạnh

Y học cổ truyền với nhiều phương pháp không dùng thuốc điều trị liệt mặt do lạnh hiểu quả như Hào châm, Điện châm, Cấy chỉ, Thủy châm, Laser châm, Cứu ấm, Xoa bóp bấm huyệt…

Châm cứu điều trị liệt mặt do lạnh

Các huyệt hay dùng để điều trị: Dương bạch, Toản trúc, Tình minh, Ty trúc không, Đồng tử liêu, Thừa khấp, Nghinh hương, Giáp xa, Địa thương, Nhân trung, Thừa tương cùng bên liệt…Toàn thân châm huyệt Hợp cốc, Phong trì.

Cấy chỉ điều trị liệt mặt do lạnh

Đa số người bệnh sẽ hướng tới YHCT để hồi phục như Châm và cứu, xoa bóp bấm huyệt, tập vận động vùng mặt, thuốc YHCT, thủy châm… việc điều trị phải liên tục và kiên trì trong một thời gian nhất định.

Tuy nhiên, một bộ phận người bệnh vì tính chất công việc nên không thể đến cơ sở y tế mỗi ngày để điều trị. Hiện tại có một phương pháp điều trị mới, an toàn, hiệu quả và phù hợp với người bận rộn. Đó là phương pháp cấy chỉ điều trị.

Cấy chỉ là một phương pháp nhu châm hiệu đang được áp dụng rộng rãi ngày nay, người châm sẽ đưa sợi chỉ tự tiêu vào huyệt và tạo hiệu quả lên huyệt đó.

Tùy loại chỉ được cấy vào huyệt có độ tan lâu hay nhanh mà sẽ có liệu trình cấy nhất định, ví dụ như chỉ catgut thường có thời gian tan là 10 – 20 ngày nên người bệnh sẽ được chỉ định cấy lại sau 1 – 2 tuần. Cấy chỉ có tác dụng giống như hào châm và có thêm tác dụng riêng của cấy chỉ.

Người bệnh sẽ được cấy chỉ kết hợp với những phương pháp tự tập luyện cơ vùng mặt, mắt, miệng để có thể hồi phục tốt nhất và tránh những biến chứng nặng nề.

Các biện pháp phòng ngừa liệt mặt do lạnh

Các biện pháp phòng bệnh luôn là điều mà mỗi người cần lưu ý cho dù là bất cứ bệnh nào. Sau đây là các biện pháp phòng ngừa liệt mặt do lạnh hiệu quả nhất.

Giữ ấm cơ thể khi giao mùa, tránh tiếp xúc đột ngột với khi lạnh

Việc giữ ấm cơ thể sẽ giúp duy trì trạng thái ổn định của hệ thống dây thần kinh. Bởi nếu bị khí lạnh xâm nhập đột ngột sẽ dẫn tới tình trạng mạch máu bị co thắt. Từ đó dẫn đến việc thiếu máu nuôi dưỡng và sưởi ấm cho dây thần kinh. Đây là nguyên nhân dẫn đến chèn ép và bị liệt dây thần kinh.

Vì vậy khi đi ngoài trời lạnh mỗi người cần che chắn kỹ càng, hạn chế tiếp xúc khí lạnh đột ngột. Các bộ phận như tai, cổ là các bộ phận dễ bị nhiễm lạnh nhất khi cơ thể giao mùa. Khi ra ngoài nên mặc áo cao cổ, đeo kính,.. để tránh gió và các bệnh lây nhiễm siêu vi.

Bên cạnh đó cần hạn chế việc tắm đêm và tắm bằng nước lạnh khi trời lạnh. Nên sắp xếp thời gian tắm hợp lý và phải tắm bằng nước ấm. Các hệ thống cửa nên được đóng kín khi gió mùa về tránh việc gió lạnh xâm nhập.

Tập thể dục thường xuyên để tránh liệt mặt do lạnh

Tập thể dục là một trong những biện pháp cần thiết giúp phòng ngừa liệt dây thần kinh số 7. Việc tập luyện thường xuyên với cường độ phù hợp sẽ duy trì được sức bền của cơ thể. Từ đó làm tăng sức đề kháng chống lại mọi bệnh tật.

Các bài tập như yoga, đi bộ,… là những bài tập cần thiết giúp cân bằng trạng thái ổn định của cơ thế. Tuy nhiên bệnh nhân cũng cần lưu ý về không gian luyện tập. Đó phải là những không gian thoáng mát, sạch sẽ, gió không quá mạnh.

Chế độ ăn uống hợp lý

Một chế độ ăn uống hợp lý sẽ giúp cơ thể có năng lượng dồi dào và khả năng chống lại bệnh tật. Mỗi người cần ăn uống đủ chất, tăng cường rau xanh, trái cây chín, uống nước chanh, nước cam,… Đây là những thực phẩm rất tốt cho việc phòng ngừa liệt dây thần kinh số 7 ngoại biên.

Bên cạnh đó cần bổ sung vitamin tổng hợp để tăng cường sức đề kháng. Mặt khác khi bị lạnh cần bổ sung nước gừng và massage vùng mặt để tránh bị lạnh mặt.

Tóm lại, liệt mặt ngoại biên do lạnh thường lành tính, nhưng người bệnh cần giữ ấm mặt, bảo vệ mắt, tránh các cử động mạnh ở mắt. Đồng thời, người bệnh cũng cần được thăm khám định kỳ cho đến khi hết triệu chứng để đánh giá kết quả điều trị, điều chỉnh phương pháp điều trị nếu cần và để phát hiện sớm các biến chứng của liệt mặt.

Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế

Kính chào Quý Khách hàng,

Với định hướng mang lại những giải pháp y tế toàn diện, Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế đã ra đời nhằm thực hiện sứ mệnh cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tại chỗ như khám bệnh và điều trị bệnh bằng Đông y, chuyên trị các bệnh lý: Cơ xương khớp, Thần kinh, Tiêu hóa, Nội tiết, Phụ khoa, Nam khoa…

Tọa lạc tại vị trí trung tâm của Thành phố Hồ Chí Minh, phòng khám được trang bị hệ thống máy móc hiện đại, cùng đội ngũ chuyên gia, bác sĩ có trình độ chuyên môn cao. Chúng tôi luôn đặt sức khỏe và sự hài lòng của Quý Khách hàng là ưu tiên hàng đầu.

Với phương châm “Ân cần – Tôn trọng – Yêu thương”, Phòng khám Đông Y OMC cam kết sẽ mang đến cho Khách hàng sự hài lòng từ các dịch vụ mà chúng tôi cung cấp.

Chân thành cảm ơn Quý Khách hàng đã tin dùng dịch vụ của chúng tôi.

PHÒNG KHÁM ĐÔNG Y OMC

Fanpage: Phòng Khám Đông Y OMC

Youtube: Phòng Khám Đông Y OMC

Tiktok: Phòng Khám Đông Y OMC