So đũa hay điền thanh hoa lớn: là một cây nhỏ thuộc chi Sesbania trong họ Đậu (Fabaceae). Người ta tin nó có nguồn gốc từ Ấn Độ hay Đông Nam Á và mọc ở những nơi nóng ẩm.
Tổng quan về so đũa
Mô tả
Là cây thân gỗ cao 4–10 m, mọc rất nhanh, vỏ tiết mủ đỏ. Lá kép lông chim chẵn, dài 15–30 cm, lá do 50-60 phụ hợp thành.
Lá chét rất nhiều, tới 30 đôi, hình bầu dục, thuôn dài 25mm, rộng 8-10mm thường các lá ở giữa dầy hơn các lá ở ngọn, lá bẹ rụng sớm xếp thành chùm ở nách, thõng.
Chùm hoa to, dài 7–8 cm, màu trắng đôi khi hồng hay cam tím. Quả dài 30–35 cm, thẳng, thót lại ở gốc và đỉnh, thu hẹp và dẹp ở khoảng cách giữa các hạt, nhưng không chia thành đốt.
Hạt rất nhiều hình bầu dục, dẹt màu vàng sậm hoặc nâu. Vỏ có chất màu đỏ và vàng.
Phân bố
So đũa có nguồn gốc từ Đông Nam Á hoặc Ấn Độ, thường sinh sống và phát triển ở những vùng đất có khí hậu nóng ẩm. Ở nước ta, cây thường được trồng để làm thức ăn hoặc làm cảnh.
Bộ phận dùng
Nhựa mủ, hạt, hoa, lá, rễ và vỏ cây so đũa đều được dùng để làm thuốc.
Thu hái, sơ chế, bảo quản
Có thể thu hái quanh năm. Sau khi hái về, rửa sạch và dùng sống hoặc phơi khô, để dùng dần. Bảo quản nơi thoáng mát
Thành phần dinh dưỡng
Vỏ cây chứa gôm nhựa, agathin (màu đỏ), xanthoagathin (màu vàng), basorin, tannin.
Hoa, lá, quả non so đũa chứa nhiều đường.
Hoa so đũa có vitamin C 0,1%, vitamin B1 và B2, protein, acid amin, sắt, canxi…
Lá so đũa chứa các vitamin B1, B2, B3, vitamin A, vitamin C, sắt, canxi, phospho, iod, pectin, saponin, grandiflorol và nhiều protein khác (phenylalanin, tryptophan, valin, histidin, isoleucin, leucin, arginin, cystin, lysin, methionin)
Trong hạt so đũa có carbohydrate toàn phần, protein thô và chất béo. Trong đó, vỏ hạt chiếm 20% khối lượng hạt (chứa phần lớn là carbohydrate, pentosan, đường khử, sucrose, chất béo).
Tác dụng dược lý
Theo y học cổ truyền
Vỏ cây so đũa có vị đắng, hơi chát, mang tác dụng kích thích tiêu hóa, nhuận tràng, lưu thông khí huyết. Do vậy, vỏ so đũa được sử dụng để trợ tiêu hóa, tăng cảm giác ngon miệng, dùng làm thuốc bổ, điều trị tiêu chảy, viêm ruột, viêm họng, viêm miệng, nhức răng…
Hạt và quả so đũa giúp tăng cường sức khỏe, trị thiếu máu, đau đầu, cảm cúm…
Hoa so đũa vị ngọt, hơi đắng, tính mát, có tác dụng trị đau đầu, cảm cúm, nhiễm giun sán…
Trong y học dân tộc Ấn Độ, so đũa với thành phần tăng lực, giàu calcium, sắt, phosphor và beta caroten, được sử dụng trong các bài thuốc trị các bệnh thông thường.
Các loại nước sắc từ vỏ cây, lá, nhựa hay hoa đều có tác dụng chống tiêu chảy, làm sạch vết thương và vết loét nhầy nhụa, rối loạn chức năng gan.
Gỗ so đũa có khả năng chống côn trùng tốt. Hạt hình quả thận, chứa nhiều a xít béo không bão hòa, tốt cho sức khỏe.
Đặc biệt, hai sắc tố là agathin màu đỏ và xanthoagathin màu vàng trong bông so đũa, là những thành phần có tác dụng chống ô xy hóa cao. Ngoài ra, so đũa còn có các thành phần khác như vitamin nhóm B, C, kali, sắt, chất xơ, đường bột.
Theo y học hiện đại
Nước ép từ lá so đũa có tác dụng chống viêm, chống oxy hóa, giúp hỗ trợ điều trị sỏi thận. In vivo, lá so đũa còn có hiệu quả bảo vệ gan khỏi thuốc gây độc gan (erythromycin) nhờ chiết xuất ethanolic.
Công dụng bông so đũa
Bài thuốc giúp cơ thể khỏe mạnh, khí huyết lưu thông và tăng cường tiêu hóa
Chuẩn bị: Vỏ so đũa 40g và 1 lít rượu ngon.
Thực hiện: Xắt mỏng vỏ, sau đó phơi khô và ngâm trong rượu từ 15 – 30 ngày. Mỗi ngày dùng từ 15 – 30ml trước khi ăn cơm.
Bài thuốc chữa đau răng và viêm họng
Chuẩn bị: 1 ít vỏ cây so đũa.
Thực hiện: Thêm ít muối và ngậm trong khoảng 5 – 10 phút, thực hiện từ 2 – 3 lần.
Bài thuốc chữa đau nhức xương khớp
Chuẩn bị: Bột rễ cây so đũa.
Thực hiện: Trộn với nước và chà xát lên khớp sưng đau.
Bài thuốc chữa lang ben
Chuẩn bị: 1 ít lá so đũa.
Thực hiện: Rửa sạch, để ráo và xát lá lên vùng da bị lang ben. Để trong 30 phút và rửa sạch lại với nước. Thực hiện 2 lần/ ngày cho đến khi khỏi hẳn.
Bài thuốc tẩy giun bằng bông so đũa
Chuẩn bị: 10 – 30g bông so đũa.
Thực hiện: Phơi khô và đem sắc uống.
Bài thuốc chữa ho
Chuẩn bị: 1 ít rễ tươi, khoảng 6 – 18g.
Thực hiện: Giã nát, cho thêm nước, gạn bỏ bã và rồi lấy nước uống. Nếu bị đờm, có thể thêm mật ong vào để giảm ho và long đờm.
Những lưu ý khi dùng so đũa
Nước sắc từ vỏ cây so đũa có thể gây nôn nếu dùng liều lượng lớn.
Khi sử dụng hoa để chế biến món ăn, nên loại bỏ phần quả non bên trong cánh hoa để không bị đắng.
So đũa không chỉ được dùng để chế biến món ăn mà còn có công dụng bồi bổ sức khỏe và trị bệnh. Vì vậy bạn có thể tận dụng thảo dược này để chữa trị các vấn đề sức khỏe thường gặp.
Các món ăn từ so đũa
Gỏi bông so đũa
Nguyên liệu
200gram tép đồng
8 ngó bông súng
100gram bông điên điển
200gram bông so đũa
1 củ hành tím thái lát
Gia vị: Dầu ăn, đường, muối, hạt nêm, nước mắm, bột ngọt
Các bước thực hiện
Bước 1 : Tép rửa sạch để ráo nước. Bắc chảo lên cho vào 1 thìa canh dầu ăn phi thơm 1 củ hành tím. Cho tép đồng vào đảo săn lại. Nêm nếm 1 thìa cà phê hạt nêm đảo đều. Tép chín đỏ thì tắt bếp. (Nếu tép to hơn bạn nên chiên giòn ăn sẽ không bị đầu tép đâm vào miệng)
Bước 2 : Bông súng tước bỏ vỏ ngoài, ngắt khúc vừa phải, chẻ làm bốn ngâm vào nước muối loãng. Bông so đũa ngắt bỏ nhụy bên trong ngâm vào nước muối loãng với bông súng, bông điên điển. Sau đó vớt chúng lên rửa sạch vài lần nước, để ráo.
Bước 3 : Pha vào chén 2 thìa canh nước mắm, 2.5 thìa canh đường, 1.5 thìa canh nước cốt canh, 1 thìa canh tương ớt khuấy đều (bạn có thể nấu sôi nước mắm đường rồi để nguội cho nước cốt chanh vào).
Bước 4 : Bỏ bông súng, bông điên điển, bông so đũa vào thau. Rưới lên phần nước sốt trộn gỏi trộn đều (không bóp làm dập hoa). Bỏ chúng ra đĩa để tép khô lên phía trên.
Như vậy bạn đã hoàn thành cách làm gỏi so đũa bông súng điên điển với tép đồng. Món ăn có hương vị chua ngọt, giòn rụm, tép ngọt tự nhiên cực cuốn. Thỉnh thoảng bạn có thể thực hiện món gỏi dân dã vào các bữa tiệc nho nhỏ trong gia đình chiêu đãi mọi người.
Canh chua bông so đũa
Nguyên liệu
150gram tôm thẻ
200gram bông so đũa
100gram me
1 thìa canh tỏi băm
2 quả cà chua
Ít ngò gai, ngò om
Gia vị: Dầu ăn, nước mắm, muối, đường, bột ngọt, hạt nêm, tiêu, bột ngọt.
Các bước thực hiện
Bước 1 : Tôm thẻ bóc vỏ, bỏ chỉ đen, rửa sạch, để ráo bỏ vào chén. Ướp tôm với 1 thìa cà phê hạt nêm trộn đều.
Bước 2 : Bông so đũa ngắt bỏ nhụy bên trong, ngâm vào chậu nước muối loãng, rửa sạch, để ráo. Ngò om, ngò gai rửa sạch, thái nhỏ. Me ngâm cùng ít nước nóng, dầm nát, lọc lấy nước cốt me. Cà chua rửa sạch, thái múi cau nhỏ.
Bước 3 : Bắc nồi lên bếp cho vào 1 thìa canh dầu ăn phi thơm tỏi băm. Kế đến thả cà chua vào xào mềm thì cho tôm vào xào săn lại. Đổ vào nồi 1 lít nước nấu sôi.
Bước 4 : Nêm nếm vào nồi 1/2 thìa cà phê muối, 1 thìa canh nước mắm, nước cốt me, 2 thìa canh đường, 1/2 thìa cà phê bột ngọt. Tiếp theo cho hết bông so đũa vào, nêm nếm lại vừa miệng. Cho rau om, ngò gai, ít tiêu xay vào rồi tắt bếp.
Như vậy chỉ với vài bước đơn giản bạn đã có món canh chua tôm bông so đũa thơm ngon. Món ăn có vị chua ngọt kích thích khẩu vị tuyệt vời. Ngày nắng nóng được thưởng thức tô canh chua mát lành thì còn gì tuyệt vời hơn.
Bông so đũa xào thịt bò
Nguyên liệu
500gram thịt bò
100gram bông so đũa
1 thìa canh tỏi băm
Gia vị: Dầu ăn, đường, hạt nêm, tiêu xay, muối, nước mắm
Các bước thực hiện
Bước 1 : Thịt bò ngâm nước muối pha loãng, rửa sạch lại, chần thịt bò để khử hôi. Thái thịt bò thành các miếng vừa ăn bỏ vào tô.
Bước 2 : Ướp thịt bò với 1 thìa cà phê hạt nêm, 1 thìa cà phê tiêu xay, 1 thìa canh dầu hào, 2 thìa canh nước tương, 1 thìa cà phê dầu ăn trộn đều. Ướp thịt khoảng 15 phút cho thấm gia vị.
Bước 3 : Bắc chảo lên bếp cho vào 1 thìa canh dầu ăn phi thơm tỏi băm. Bỏ thịt bò vào xào săn lại vừa chín tới thì cho ra đĩa riêng.
Bước 4 :
Lấy chảo bắc lên bếp cho vào 1 thìa canh dầu ăn phi thơm ít tỏi còn lại. Bỏ bông so đũa đã bỏ nhụy, rửa sạch vào đảo đều. Thêm 2 thìa canh nước lọc, 1 thìa cà phê hạt nêm.
Đảo đều khoảng 30 giây cho thịt bò xào cùng. Nêm nếm gia vị vừa miệng thì tắt bếp cho ra đĩa.
Bông so đũa là loại thực phẩm quen thuộc trong bữa cơm của người dân Tây Nam Bộ. Món ăn quen thuộc gợi nhớ những ngày sáng tinh mơ đi học hái hoa so đũa húp mật ngọt ngon.
Đây là lý do khiến người ta dù xa cách bao lâu vẫn nhớ về hương vị quen thuộc của loài bông kỷ niệm.
>> Xem thêm Kỹ thuật trồng cây so đũa
Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế
Kính chào Quý Khách hàng,
Với định hướng mang lại những giải pháp y tế toàn diện, Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế đã ra đời nhằm thực hiện sứ mệnh cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tại chỗ như khám bệnh và điều trị bệnh bằng Đông y, chuyên trị các bệnh lý: Cơ xương khớp, Thần kinh, Tiêu hóa, Nội tiết, Phụ khoa, Nam khoa…
Tọa lạc tại vị trí trung tâm của Thành phố Hồ Chí Minh, phòng khám được trang bị hệ thống máy móc hiện đại, cùng đội ngũ chuyên gia, bác sĩ có trình độ chuyên môn cao. Chúng tôi luôn đặt sức khỏe và sự hài lòng của Quý Khách hàng là ưu tiên hàng đầu.
Với phương châm “Ân cần – Tôn trọng – Yêu thương”, Phòng khám Đông Y OMC cam kết sẽ mang đến cho Khách hàng sự hài lòng từ các dịch vụ mà chúng tôi cung cấp.
Chân thành cảm ơn Quý Khách hàng đã tin dùng dịch vụ của chúng tôi.
PHÒNG KHÁM ĐÔNG Y OMC
Fanpage: Phòng Khám Đông Y OMC
Youtube: Phòng Khám Đông Y OMC
Tiktok: Phòng Khám Đông Y OMC