Tiểu không tự chủ là gì?
Tiểu không tự chủ (són tiểu) là tình trạng nước tiểu rò rỉ không kiểm soát. Tuy không ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe nhưng tiểu không tự chủ tác động lớn đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Đây là chứng bệnh gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng hay gặp hơn ở tuổi trung niên hay ở phụ nữ sinh nhiều lần.
Cụ thể, hệ thống tiết niệu được cấu tạo bởi thận, niệu quản, bàng quang và niệu đạo. Các bộ phận sẽ phối hợp để thực hiện nhiệm vụ lọc, chứa và loại bỏ chất thải ra khỏi cơ thể. Ban đầu, nước tiểu di chuyển xuống niệu quản và được chứa tại bàng quang, đến khi đầy, não sẽ ngay lập tức phát tín hiệu cần đi tiểu. Lúc này, cơ vòng mở, chất thải ra khỏi bàng quang và chảy tự do ra khỏi cơ thể qua đường niệu đạo.
Đây chính là quá trình hoạt động bình thường khi hệ thống tiết niệu vận hành trơn tru, cho phép chuẩn bị sẵn sàng tâm lý trước khi tiểu. Ngược lại, hiện tượng tiểu không tự chủ xảy ra khi các cơ quan này gặp trục trặc do một số nguyên nhân khác nhau.
Nhiều lầm tưởng vẫn cho rằng đây là vấn đề tự nhiên của quá trình lão hóa và không thể tránh khỏi. Thực tế, chứng tiểu không tự chủ có xu hướng tăng lên về già nhưng vẫn có những phương pháp điều trị hiệu quả để cải thiện tình trạng này.
Triệu chứng tiểu không tự chủ
Triệu chứng chủ yếu của tiểu không tự chủ là són nước tiểu một cách khó kiểm soát, nhỏ giọt liên tục hoặc lắt nhắt với một lượng lớn hoặc nhỏ. Tùy vào từng loại, biểu hiện sẽ khác nhau nhưng nhìn chung đều dễ nhận biết bởi một số dấu hiệu đặc trưng sau:
- Són tiểu không kiểm soát khi ho, cười, hắt hơi, tập thể dục.
- Đi tiểu nhiều lần cả ngày và / hoặc ban đêm.
Phân loại tiểu không tự chủ
Tiểu không tự chủ được phân loại thành các nhóm chính như sau:
- Tiểu không tự chủ khi gắng sức là són tiểu khi ho, cười lớn, hắt hơi, mang vật nặng, chạy, nhảy, chơi thể thao… Tình trạng này xảy ra do cơ sàn chậu suy yếu, không còn đủ khả năng nâng đỡ bàng quang, niệu đạo. Khi đó, các hoạt động làm tăng áp lực trong bụng tác động đến bàng quang, gây rò rỉ nước tiểu.
Phụ nữ sau sinh hoặc nam giới tiền sử phẫu thuật tuyến tiền liệt thường gặp dạng này.
- Tiểu gấp không tự chủ đặc trưng bởi biểu hiện cơn buồn tiểu xuất hiện đột ngột, dữ dội, cần đi tiểu ngay lập tức mà người bệnh không thể kiểm soát. Nguyên nhân là do cơ bàng quang hoạt động quá mức (bàng quang tăng hoạt), người bệnh mất kiểm soát thần kinh (đột quỵ, bệnh Parkinson, Alzheimer…), nhiễm khuẩn đường tiểu, phụ nữ mãn kinh, người thừa cân béo phì, dùng nhiều đồ uống lợi tiểu (trà, cà phê, bia, rượu).
- Tiểu không tự chủ do tràn nước tiểu là tình trạng nước tiểu rò rỉ không kiểm soát từ bàng quang bị căng quá mức, do cơ bàng quang co bóp kém hoặc tắc nghẽn đường ra bàng quang. Các bệnh liên quan đến hệ thần kinh như chấn thương tủy sống, bệnh đa xơ cứng, tiểu đường… ảnh hưởng đến khả năng co bóp của cơ bàng quang. Tắc nghẽn đường ra của bàng quang có thể do tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt.
- Tiểu không tự chủ hỗn hợp là khi người bệnh cùng lúc mắc hai dạng tiểu không tự chủ khi gắng sức và tiểu gấp không kiểm soát. Phụ nữ mang thai, nam giới phẫu thuật tuyến tiền liệt, người lớn tuổi dễ gặp phải vấn đề này.
Nguyên nhân gây ra tiểu không tự chủ
Một số nguyên nhân sau đây có khả năng gây ra tiểu không tự chủ, bao gồm:
- Nhiễm trùng đường tiết niệu: Đôi khi gây ra són tiểu và được điều trị bằng kháng sinh.
- Thuốc lợi tiểu, cafein hoặc rượu bia: Tình trạng không kiểm soát được nước tiểu có thể là tác dụng phụ của các chất kích thích cơ thể tiết ra nhiều nước tiểu.
- Rối loạn ở vùng cơ sàn chậu: Sự suy yếu của các cơ và mô ở vùng sàn chậu (thường do mang thai nhiều lần) là nguyên nhân gây ra tình trạng tiêu tiểu không tự chủ và sa trệ vùng chậu.
Sinh con qua đường âm đạo gây suy yếu một số cơ, dây thần kinh liên quan đến bàng quang, khiến sàn chậu bị sa xuống. Lúc này, bàng quang, trực tràng, tử cung hoặc ruột non có thể bị đẩy lệch khỏi vị trí bình thường, làm tăng nguy cơ tiểu không tự chủ
- Táo bón mãn tính, đặc biệt là ở phụ nữ lớn tuổi.
- Các vấn đề về thần kinh và cơ bắp: Khi tín hiệu thần kinh từ não truyền đến bàng quang và niệu đạo bị cản trở, các cơ tại vùng này trở nên mất kiểm soát, khiến cho nước tiểu bị rò rỉ ra ngoài.
Bệnh đa xơ cứng, Parkinson, đột quỵ, khối u não hoặc chấn thương cột sống có thể gây cản trở các tín hiệu thần kinh liên quan đến kiểm soát bàng quang, dẫn đến tiểu không tự chủ
- Các vấn đề về giải phẫu học: Lối thông ra từ bàng quang vào niệu đạo có thể bị tắc nghẽn do sự xuất hiện của sỏi trong bàng quang hoặc khối u bất thường.
- Thời kỳ mãn kinh: Bước vào giai đoạn mãn kinh, cơ thể phụ nữ sản xuất ít estrogen hơn bình thường (đây là loại hormone có tác dụng duy trì sự khỏe mạnh cho bàng quang và niệu đạo). Sự suy giảm này có thể khiến tình trạng tiểu không kiểm soát trở nên trầm trọng hơn.
Các yếu tố tăng nguy cơ tiểu không tự chủ
Tình trạng tiểu không tự chủ dễ xảy ra ở những người nằm trong nhóm nguy cơ, bao gồm:
- Giới tính: Nữ giới có nguy cơ cao hơn nam giới, đặc biệt là trong giai đoạn mang thai, sinh con, mãn kinh.
- Tuổi tác: Khi già đi, các cơ trong bàng quang và niệu đạo dần bị lão hóa, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng chứa nước tiểu, dẫn đến chứng tiểu không tự chủ.
- Thừa cân: Tình trạng thừa cân sẽ làm tăng áp lực lên bàng quang và các cơ xung quanh, gây suy yếu, cho phép nước tiểu thoát ra ngoài một cách mất kiểm soát khi ho hoặc hắt hơi.
- Thói quen hút thuốc lá.
- Di truyền.
- Người mắc bệnh thần kinh hoặc tiểu đường.
Chẩn đoán tiểu không tự chủ
Hai bước đầu tiên để đánh giá tình trạng tiểu không tự chủ thường là hỏi tiền sử bệnh và thăm khám lâm sàng:
- Hỏi bệnh: Bác sĩ sẽ đề nghị bệnh nhân mô tả kỹ các dấu hiệu gặp phải. Người bệnh có thể phải ghi chú lại thông tin vào một cuốn nhật ký trong vài ngày để bác sĩ dễ dàng kiểm tra.
- Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ thực hiện thăm khám vùng chậu để xem người bệnh có bị sa các cơ quan ở vùng chậu hay không và để tìm kiếm các vấn đề khác thuộc về giải phẫu.
Nghiệm pháp ho có thể được thực hiện để chẩn đoán tình trạng tiểu không tự chủ do gắng sức. Theo đó, bệnh nhân được yêu cầu ho khi đang mắc tiểu để kiểm tra xem nước tiểu có bị rò rỉ lúc đang ho hay không.
Ngoài ra, bệnh nhân có thể phải làm pad test để đánh giá lượng nước tiểu rò rỉ. Người bệnh được yêu cầu lót thêm một chiếc tả hút nước được cân từ trước trong một khoảng thời gian và cân lại sau khi làm test. Bằng cách này, bác sĩ sẽ biết được lượng nước tiểu đã rỉ ra là bao nhiêu.
Bên cạnh đó, một vài trường hợp cần phải kiểm tra chức năng hỗ trợ của niệu đạo.
Đôi khi bác sĩ phải chỉ định cho bệnh nhân thực hiện một số xét nghiệm nếu cần thêm thông tin như:
- Phân tích nước tiểu: Xét nghiệm này được tiến hành để xác định tình trạng nhiễm trùng hoặc các dấu hiệu bất thường khác (nếu có).
- Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu được tiến hành để đánh giá chức năng thận.
- Đo lượng nước dư sau khi đi tiểu (PVR): Phương pháp này xác định chính xác lượng nước tiểu còn lại trong bàng quang sau khi đi tiểu.
- Siêu âm vùng chậu: Siêu âm vùng chậu được tiến hành để phát hiện bất thường (nếu có) thông qua hình ảnh thu được.
- Kiểm tra niệu động học: Phương pháp này giúp kiểm tra chức năng chứa đựng và tống xuất nước tiểu của bàng quang cũng như cơ thắt cổ bàng quang.
- Nội soi bàng quang: Một ống có kèm camera nhỏ sẽ được đưa vào niệu đạo để kiểm tra những bất thường bên trong đường tiết niệu.
Những phương pháp điều trị bệnh tiểu không tự chủ
Đối với việc chữa trị tiểu không tự chủ, trước tiên bác sĩ sẽ đề nghị các phương pháp điều trị không can thiệp phẫu thuật, bao gồm thay đổi lối sống, luyện tập cơ bàng quang, vật lý trị liệu và sử dụng một số thiết bị hỗ trợ bàng quang.
Khi điều trị són tiểu cấp kỳ, bệnh nhân có thể phải dùng đến thuốc. Nếu các phương pháp không thể mang lại hiệu quả, bác sĩ sẽ phải cân nhắc đến biện pháp phẫu thuật. Thông thường, bệnh nhân được chỉ định phối hợp nhiều phương pháp khác nhau để đạt được hiệu quả điều trị cao nhất.
Thay đổi lối sống
Việc thay đổi lối sống có thể giúp giảm tình trạng rò rỉ nước tiểu:
- Giảm cân: Ở phụ nữ thừa cân, nếu giảm đi một lượng cân nặng ngay cả rất nhỏ (dưới 10% tổng trọng lượng cơ thể) cũng có khả năng làm giảm rò rỉ nước tiểu.
- Hạn chế nạp thêm nước: Nếu bị són tiểu vào sáng sớm hoặc ban đêm, người bệnh nên hạn chế uống nước vài giờ trước khi đi ngủ. Không nên nạp vào cơ thể quá 2 lít nước mỗi ngày. Hạn chế rượu, caffeine và các chất kích thích khác.
- Tập luyện cơ bàng quang: Mục tiêu của việc tập luyện cơ bàng quang là giúp kiểm soát việc đi tiểu và tăng khoảng thời gian giữa hai lần đi tiểu liên tiếp lên mức thời gian bình thường (mỗi 3 – 4 giờ trong ngày và mỗi 4 – 8 giờ vào ban đêm).
Tập thể dục và vật lý trị liệu
Bài tập Kegel có tác dụng tăng cường cơ bắp vùng chậu. Những bài tập như vậy rất hữu ích đối với tất cả triệu chứng của tiểu không tự chủ.
Sử dụng thiết bị hỗ trợMột thiết bị gọi là pessary (vòng nâng) được đưa vào âm đạo để hỗ trợ cho vùng chậu và điều trị són tiểu do gắng sức. Các vòng nâng hoạt động bằng cách nâng bàng quang và niệu đạo lên thông qua sự tác động lên thành âm đạo. Chúng có nhiều hình dạng và kích cỡ.
Thông thường, bệnh nhân có thể tự chèn và tháo bỏ thiết bị hỗ trợ loại này. Vòng nâng có tác dụng làm giảm triệu chứng són tiểu mà không cần phải can thiệp quá nhiều.
Một thiết bị khác giống như tampon cũng được thiết kế đặc biệt để giúp ngăn chặn sự rò rỉ nước tiểu từ bàng quang.
Thuốc điều trị són tiểu
- Thuốc điều trị tiểu không tự chủ: Một số loại thuốc có khả năng làm giảm hiện tượng rò rỉ nước tiểu không kiểm soát, giúp ổn định các cơn co thắt khi bàng quang hoạt động quá sức. Những loại thuốc điều trị thường được chỉ định gồm: Oxybutynin, Oxybutynin XL, Oxybutynin TDDS, Tolterodine, Solifenacin, Fesoterodine, Darifenacin…
- Tiêm một loại hoạt chất có tên là onabotulinumtoxinA vào cơ bàng quang: Giúp ngăn chặn các cơn co thắt cơ bàng quang dẫn đến rò rỉ nước tiểu không mong muốn. Tác dụng của thuốc kéo dài trong khoảng 3 – 9 tháng.
Phẫu thuật chữa trị tiểu không tự chủ
Hiện nay đã có nhiều phương pháp phẫu thuật đối với các triệu chứng són tiểu khác nhau. Tuy nhiên, bác sĩ cần phải cân nhắc yếu tố lợi ích và nguy cơ trước khi quyết định để có thể lựa chọn một loại phẫu thuật phù hợp với bệnh nhân.
Tiểu không tự chủ điều trị bằng Đông y như thế nào?
Theo Đông y, nguyên nhân gây tiểu không tự chủ phần nhiều là do “thận khí bất cố”, thận khí không kiện toàn, chức năng khí hóa bị suy yếu và “Bàng quang thất ước”, chức năng ước thúc, kiềm chế, điều tiết nước tiểu của hệ thống bàng quang – niệu đạo bị trục trặc. Bên cạnh đó các nguyên nhân như: Phế Tỳ khí hư, uất nhiệt ở Bàng quang, Can Thận âm hư,… cũng có thể gây tiểu không tự chủ.
Để điều trị tiểu không tự chủ, tùy vào nguyên nhân và bệnh trạng của từng bệnh nhân mà thầy thuốc sẽ sử dụng các phương pháp như:
- Dùng thuốc: Sử dụng các bài thuốc y học cổ truyền với các mục đích khác nhau như: ôn Thận cố sáp , ôn Phế kiện Tỳ , thanh lợi thấp nhiệt hay tư bổ Can Thận để làm giảm tình trạng tiểu không tự chủ.
- Châm cứu: là một phương pháp điều trị không dùng thuốc sử dụng các kim nhỏ châm vào da để kích thích các huyệt vị trong cơ thể nhằm điều hòa lại khí của Bàng quang, điều hòa lại hoạt động của các kinh: Can, Tỳ,Thận, qua đó cải thiện tình trạng tiểu không tự chủ.
Một số huyệt thường được sử dụng như: Trung cực, Tam âm giao, Quan nguyên, Túc tam lý, Thận du, Thần môn…
- Xoa bóp : chủ yếu dùng thủ thuật xoa bụng dưới, day vùng huyệt trung cực, quan nguyên, thông qua thủ thuật tác động vào thành bụng, thành bàng quang. Ngoài ra còn day/ấn tam âm giao, túc tam lý.
Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế
Kính chào Quý Khách hàng,
Với định hướng mang lại những giải pháp y tế toàn diện, Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế đã ra đời nhằm thực hiện sứ mệnh cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tại chỗ như khám bệnh và điều trị bệnh bằng Đông y, chuyên trị các bệnh lý: Cơ xương khớp, Thần kinh, Tiêu hóa, Nội tiết, Phụ khoa, Nam khoa…
Tọa lạc tại vị trí trung tâm của Thành phố Hồ Chí Minh, phòng khám được trang bị hệ thống máy móc hiện đại, cùng đội ngũ chuyên gia, bác sĩ có trình độ chuyên môn cao. Chúng tôi luôn đặt sức khỏe và sự hài lòng của Quý Khách hàng là ưu tiên hàng đầu.
Với phương châm “Ân cần – Tôn trọng – Yêu thương”, Phòng khám Đông Y OMC cam kết sẽ mang đến cho Khách hàng sự hài lòng từ các dịch vụ mà chúng tôi cung cấp.
Chân thành cảm ơn Quý Khách hàng đã tin dùng dịch vụ của chúng tôi.
PHÒNG KHÁM ĐÔNG Y OMC
Fanpage: Phòng Khám Đông Y OMC
Youtube: Phòng Khám Đông Y OMC
Tiktok: Phòng Khám Đông Y OMC