Hội chứng de quervain là gì?

Hội chứng De quervain được mô tả lần đầu tiên vào năm 1985 bởi giáo sư Fritz de Quervain người Thụy Sỹ, còn gọi là viêm hoạt mạc mỏm trâm quay hay là viêm gân cơ dạng duỗi ngón cái. Đây là một tình trạng viêm gân (bao gân) cơ dạng dài và duỗi ngắn ngón cái gây đau nhức ở bên ngón cái của cổ tay.

Ở vùng cổ tay động tác duỗi và dạng ngón cái  được chi phối bởi hai gân quan trọng là dạng dài và duỗi ngắn ngón cái, hai gân này cũng như các gân khác trong cơ thể, được bao bọc trong bao hoạt dịch, những động tác cầm vật nặng dài lâu, xoay ,lắc cổ tay gây ra ma sát gân tăng lên, về lâu dài dịch bôi trơn sẽ ít đi, nhưng dịch viêm sẽ tăng lên, gây ra hiện tượng sưng nóng, đỏ đau ngay tại vị trí này.

Giai đoạn muộn, bao gân sẽ bị xơ cứng và dày lên, gây cản trở hoạt động của gân, và có thể ảnh hưởng đến thần kinh, đó là một nhánh của thần kinh quay, gây tê bì.

Nguyên nhân gây ra hội chứng De quervain

Hiện nay, tuy vẫn chưa được tìm ra nguyên nhân chính gây ra hội chứng De quervain, nhưng các chuyên gia cho rằng các công việc yêu cầu sử dụng sức của tay quá mức hoặc hoạt động tay liên tục có thể là một trong các lý do dẫn đến hội chứng De-quervain. Các nguyên nhân dẫn đến hội chứng De-quervain có thể kể đến như:

• Những động tác lặp lại nhiều lần như cầm, nắm, xoay, vặn cổ tay và ngón cái sẽ là điều kiện thuận lợi dẫn đến tổn thương này. Tình trạng viêm của bao hoạt dịch gân trong đường hầm sẽ dẫn đến sưng nề, cản trở vận động của gân.
• Những người làm văn thư, lắp ráp và công việc thủ công,… hay phải hoạt động tay nhiều.
• Các tình trạng tổn thương viêm khớp như thấp khớp, thoái hóa sẽ ảnh hưởng đến tình trạng viêm của bao gân và gân ngón cái.
• Một số yếu tố khác như chấn thương dẫn đến hình thành các sẹo cũng ảnh hưởng đến sự trượt của gân này.

Hội chứng De quervain gây ra những triệu chứng gì?

Ở giai đoạn đầu của hội chứng De quervain, bệnh nhân có thể có những cơn đau xuất hiện dần dần hay đột ngột ở vùng gốc ngón tay cái, vùng mỏm trâm quay, nói chính xác hơn là mặt ngoài cổ tay, cũng có thể phù nề hoặc tê bì ngón cái, ngón trỏ, bệnh nhân càng cử động càng đau, đau có thể lan theo cơ lên vùng ngoài của cẳng tay, hạn chế các động tác dạng và duỗi ngón tay cái.

Ở giai đoạn muộn,tình trạng viêm bao gân của hai gân trên đã rất nặng, gây xơ cứng gần như toàn bộ, gây ra tiếng lục cục hay lạo xạo khi vận động, khi thực hiện các động tác của ngón cái cảm giác bị dính lại hoặc giật cục, bệnh nhân rất đau, không còn điểu trị bảo tồn được nữa, mà phải tiến hành phẫu thuật

Những ai có nguy cơ mắc hội chứng De quervain

Bất cứ ai cũng có thể mắc hội chứng De quervain nhưng những đối tượng dưới đây có khả năng  mắc nhiều hơn:

• Tuổi: Người lớn từ 30 đến 50
• Giới tính. Phụ nữ có nguy cơ cao hơn nam giới từ 8 đến 10 lần.
• Phụ nữ có thai: hội chứng De quervain cũng thường gặp ở  bà bầu do ảnh hưởng của hormone thai kỳ.
• Nuôi con nhỏ: thường xảy ra ngay sau khi sinh con khi bạn bế con nhiều trong thời gian dài.
• Vận động: Những hoạt động dựa vào cử động bàn tay hoặc cổ tay lặp đi lặp lại ví dụ sử dụng chuột máy tính, đánh máy, chơi đàn, làm việc nội trợ, chạy xe tay ga, chơi golf, giặt đồ bằng tay, làm bếp cắt sắt rau củ quả nhiều, thợ may đồ cắt kéo… đều là nguyên nhân gây nên hội chứng De quervain.

Hội chứng De quervain được chẩn đoán bằng  cách nào?

Khám lâm sàng:

 Để chẩn đoán hội chứng De quervain, đầu tiên bác sĩ sẽ hỏi bạn các triệu chứng cũng như mô tả vị trí đau, tê. Sau khi xác định được các triệu chứng mà bạn mắc phải. Bác sĩ sẽ tiến hành một số biện pháp thăm khám như:

• Ấn vào điểm gốc ngón cái (hay vị trí mỏm trâm quay theo giải phẫu học) khi đó bệnh nhân thường có cảm giác đau chói.
• Nghiệm pháp hỗ trợ để chính xác hơn là nghiệm phápFinkelstein: bác sĩ sẽ yêu cầu bạn nắm chặt ngón tay cái trong lòng bàn tay kẹp giữa bốn ngón kia, và mặt lòng bàn tay như bắt tay nhau, khi bạn gấp cổ tay hết sức về phía mặt lòng sẽ gây đau dữ dội ở vị trí viêm bao gân.

Ngoài ra, để chẩn đoán hội  chứng De quervain, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh thực hiện một số phương pháp chẩn đoán như:

• Chụp X-quang: Phương pháp chẩn đoán này được chỉ định khi cổ tay bị đau nhiều, hạn chế tầm vận động có tiền căn chấn thương, hay đau kèm với sưng, cứng khớp. Kết quả chụp X-quang cho phép bác sĩ kiểm tra cấu trúc xương để xem xét người bệnh có bị gãy hoặc nứt xương không, kiểm tra tình trạng thoái hóa, bào mòn xương,…để đánh giá trực tiếp bệnh hoặc đôi khi để loại trừ các nguyên nhân khác.
• Siêu âm: Siêu âm tạo ra hình ảnh chi tiết về mô mềm gồm các gân, bao khớp, túi hoạt dịch,… tại khớp cổ tay, bàn tay. Từ đó, bác sĩ có thể xác định tình trạng cổ tay bị đau sau sinh có phải là do các nguyên nhân đến từ phần mềm như hội chứng De Quervain hay không.
• Cộng hưởng từ (MRI) : MRI là phương pháp rất nhạy, đặc hiệu và hữu ích để phát hiện hội chứng De quervain nhẹ mà siêu âm có thể không chẩn đoán được

 Hội chứng De quervain điều trị như thế nào?

Để điều trị hội chứng De Quervain, bác sĩ có thể áp dụng nhiều phương pháp khác nhau tùy vào tình trạng bệnh lúc đó. Cụ thể như sau:

Các phương pháp không dùng thuốc:

•  Nghỉ ngơi

Gia tăng áp lực lên cổ tay có thể làm khởi phát hay khiến cơn đau của hội chứng De quervain trở nên trầm trọng hơn. Vì thế, bác sĩ có thể yêu cầu bạn giảm hoặc ngừng vận động cổ tay và ngón  tay cái (thường trong khoảng 4 – 6 tuần). trong khoảng thời gian này, người bệnh nên nghỉ ngơi, tránh thực hiện những chuyển động nhiều ở cổ tay. Điều này sẽ giúp giảm áp lực lên khớp, dây thần kinh và gân bị tổn thương.

• Sử dụng nẹp

Trường hợp sưng đau nhiều, có thể bác sĩ sẽ chỉ định bạn dùng băng nẹp cổ tay và ngón cái liên tục trong 3 – 6 tuần ở tư thế cổ tay để nguyên, ngón cái dạng 45 độ so với trục xương quay và gấp 10 độ.

Đeo nẹp giúp cố định cổ tay bị thương, ngăn ngừa cơn đau tái phát khi làm việc. Với trường hợp đau nhiều, thiết bị này giúp cổ tay được nghỉ ngơi, giữ thẳng và ổn định khớp. Ngoài ra, biện pháp này còn giúp hạn chế các chuyển động không cần thiết, giảm đau khớp cổ tay, phòng ngừa chấn thương tái phát.

• Chuyển động nhẹ nhàng

Khi tình trạng sưng và đau của hội chứng De quervain đã thuyên giảm, người bệnh nên chuyển động cổ tay, ngón tay nhẹ nhàng. Biện pháp này sẽ giúp cải thiện tình trạng co thắt, hỗ trợ giảm đau và tăng sự linh hoạt, ngăn ngừa tình trạng cứng khớp.

• Massage

Massage là biện pháp hỗ trợ điều trị đau khớp cổ tay tại nhà hiệu quả đối với tình trạng viêm bao gân mạn tính . Biện pháp này giúp thư giãn, giảm đau, tăng sự linh hoạt và lưu thông máu, qua đó cải thiện tình trạng đau nhức, giúp tổn thương mau lành.

Các thao tác massage nên được thực hiện nhẹ nhàng. Bạn có thể xoa kết hợp day ấn, bóp từ cẳng tay xuống ngón tay.

• Chườm lạnh

Chườm lạnh đặc biệt hiệu quả với người bệnh đau cấp tính do chấn thương, hay viêm bao gân, phần mềm khi có dấu hiệu sưng đỏ. Biện pháp này dùng nhiệt độ thấp để làm co mạch, giảm lưu lượng máu lưu thông, qua đó hạn chế tình trạng tích tụ máu bầm, giảm hiện tượng viêm, đẩy nhanh quá trình phục hồi.

Bạn có thể đặt một túi nước đá hay túi đá lạnh lên gốc ngón tay cái, thực hiện 3-5 lần/ngày, mỗi lần khoảng 10 – 15 phút. Lưu ý không để trực tiếp đá lạnh lên da mà nên có một lớp lót mỏng vì đá có thể gây phỏng lạnh.

• Điều chỉnh các động tác không đúng

Khi bị hội chứng De quervain bạn nên tránh lặp lại những động tác không đúng hay các tư thế có thể làm phát sinh cơn đau cổ tay như uốn cong cổ tay, căng ngón tay cái quá mức trong thời gian dài. Khi hoạt động, bạn nên lưu ý những điều dưới đây:

Khi  hay làm các công việc hằng ngày, bạn nên giữ cổ tay, ngón tay cái ở vị trí trung tính và thoải mái.

Khi bạn phải chăm sóc con hay cho con bú, các mẹ không nên căng cổ tay hay cánh tay, chú ý nâng đầu bé bằng gối hay cẳng tay và đặt chiếc gối bên dưới em bé để hỗ trợ nâng đỡ. Bạn nên bế trẻ theo nhiều cách khác nhau. Điều này sẽ giúp cổ tay, ngón tay có thời gian nghỉ ngơi, tránh tình trạng căng mỏi cơ. Nếu cần di chuyển cùng bé một đoạn đường dài, bạn nên ưu tiên sử dụng địu hoặc xe đẩy

• Vật lí trị liệu

Tùy thuộc vào tình trạng bệnh, bác sĩ sẽ hướng dẫn bạn các bài tập vật lý trị liệu phù hợp. Các bài tập thường bao gồm những động tác kéo giãn nhẹ, giúp kiểm soát tốt cơn đau, cải thiện khả năng vận động và sự linh hoạt cho cổ tay.

 Bên cạnh đó bác sĩ có thể chỉ định thêm các phương pháp điều trị hội chứng De quervain bằng sử dụng laser màu, siêu âm, xung điện kích thích thần kinh qua da (TENS – transcutaneous elactrical nerve stimulation) để giảm đau, chống viêm.

Phương pháp dùng thuốc

Một vài loại thuốc thường được bác sĩ chỉ định để điều trị hội chứng De quervain gồm:

• Thuốc chống viêm không steroid bôi tại chỗ: thuốc diclofenac dạng bôi: bôi 2-3 lần/ngày
• Thuốc giảm đau: acetaminophen (Paracetamol).
• Thuốc chống viêm không steroid đường uống.
• Tiêm corticoid trong bao gân De Quervain. Cần tránh tiêm vào mạch máu. Do vậy tốt nhất là nên tiêm corticoid dưới hướng dẫn của siêu âm do tính chính xác, độ an toàn cao. Chỉ các bác sĩ được đào tạo chuyên khoa khớp mới được tiêm corticoid trong bao gân vì có nguy cơ đứt gân khi tiêm vào gân hay nhiễm trùng.

Điều trị ngoại khoa

Chỉ áp dụng khi tất cả các biện pháp trên không hiệu quả. Can thiệp phẫu thuật tạo ra nhiều không gian hơn cho gân hoạt động để gân không cọ xát vào đường hầm. Sau mổ, có thể tham gia phục hồi chức năng. Sau khi cắt chỉ, tập các bài tập chủ động để tăng dần biên độ và sức mạnh của các cơ.

Làm cách nào để phòng tránh hội chứng De quervain?

Để tránh mắc phải hội chứng De quervain chúng ta nên:

• Tránh các hoạt động bàn tay, cổ tay lập đi lập lại trong thời gian dài; cần xen kẽ thời gian nghỉ ngơi hợp lý. Cũng cần tập luyện cho gân dẻo dai qua những bài tập cho gân khớp vùng cổ tay.
• Luôn duy trì cổ tay và ngón tay cái ở vị trí trung tính, tạo cảm giác thoải mái
• Chú ý tư thế khi chăm con, đảm bảo thực hiện đúng cách để hạn chế nguy cơ gây hội chứng De quervain
• Massage cổ tay và ngón tay thường xuyên để tăng lưu thông máu, ngăn ngừa tình trạng đau cổ tay sau khi sinh con.
• Thực hiện thường xuyên các bài tập đơn giản cho cổ tay và ngón tay. Điều này sẽ giúp tăng sự dẻo dai cho dây chằng và gân, chuyển động khớp linh hoạt
• Không nên xoa bóp thuốc rượu, dầu nóng vì dễ làm tình trạng viêm nặng thêm. Không nên nắn bẻ khớp vì sẽ làm tổn thương thêm gân khớp.
• Ngoài ra, nên có chế độ ăn đầy đủ viatmin,  bổ sung nhiều canxi, vitamin C, vitamin D, chất chống oxy hóa, protein, axit béo omega-3, phốt pho và magie. Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng sẽ giúp cải thiện sức khỏe và chức năng xương khớp, tăng mật độ xương và phát triển cơ, đồng thời tăng sự dẻo dai cho gân và dây chằng, qua đó giúp ngăn ngừa hội chứng De quervain hiệu quả. Đặc biệt ở phụ nữ khi mang thai hay sau khi sinh, người lớn tuổi.