Bệnh đau mắt hột là gì?

Bệnh đau mắt hột là một bệnh viêm kết mạc và giác mạc do vi khuẩn Chlamydia Trachomatis gây ra. Bệnh có tiến triển mạn tính, rất dễ lây lan, qua tiếp xúc với mắt, mí mắt và mũi hoặc cổ họng của người bị nhiễm bệnh. Bệnh cũng có thể được truyền qua bằng cách dùng chung đồ vật với người bị nhiễm bệnh như khăn mặt.

Lúc đầu, bệnh đau mắt hột có thể gây ngứa nhẹ và kích ứng mắt và mí mắt. Sau đó, mí mắt có thể bị sưng và mủ chảy ra từ mắt. Bệnh đau mắt hột nếu không được điều trị có thể dẫn đến mù lòa.

Phân loại bệnh đau mắt hột

Phân loại giai đoạn theo qui định của tổ chức y tế thế giới (WHO):

• TF (trachoma follicle): viêm mắt hột có hột. Đây là tình trạng đau mắt hột nhẹ và vừa phải có ít nhất 5 hột ở diện sụn mi trên
• TI (trachomatous inflammation): Đây là tình trạng đau mắt hột nặng, thâm nhiễm tỏa lan trên kết mạc diện sụn mi trên, che khuất ít nhất 50% hệ mạch kết mạc sâu.
• TS (trachomatous conjunctival scar): TS là bệnh đau mắt hột đã xuất hiện sẹo kết mạc. Các dải sẹo hình sao, mạng lưới sẽ xuất hiện trên kết mạc mi
• TT (trachomatous trichiasis): Đây là trường hợp đau mắt hột có biến chứng, lông xiêu cọ vào giác mạc
• CO (corneal opacity): Đây là trường hợp nặng nhất của đau mắt hột, bệnh có thể gây tổn thương trên giác mạc nguy cơ mù lòa

Triệu chứng của đau mắt hột là gì?

Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh đau mắt hột thường ảnh hưởng đến cả hai mắt như:

Triệu chứng cơ năng:

• Ngứa nhẹ và kích ứng mắt và mí mắt
•  Đổ ghèn có chứa chất nhầy hoặc mủ
• Mí mắt sưng
• Nhạy cảm với ánh sáng
• Đau mắt

Triệu chứng thực thể:

• Thẩm lậu kết mạc: Hiện tượng thâm nhập tế bào viêm, chủ yếu tế bào lympho. Thẩm lậu là tổn thương viêm mạn tính do tế bào cơ thể gây ra, triệu chứng là kết mạc bị phù, đục, che phủ hệ mạch bên dưới.
• Hột: Hột thường xuất hiện kết mạc sụn mi trên, có thể kết mạc mi dưới, cùng đồ, kích thước không đều, từ 0,5 – 1mm.

• Màng máu giác mạc: Hột đặc hiệu, bệnh mắt hột giác mạc, màng máu khu trú lớp nông, phần trên giác mạc. Màng máu do thâm nhiễm giác mạc hột và tân mạch.
• Sẹo và lõm hột trên giác mạc. Xuất hiện điển hình là ở kết mạc mi trên, là những dải xơ trắng hình sao, có nhánh hình thành dạng lưới. Đây là tổn thương chứng tỏ bệnh mắt hột đã tiến triển lâu. Khi có sẹo ở kết mạc, mi trên sẽ làm cho lông mi bị mọc ngược vào, chà xát vào giác mạc gây tổn thương, viêm nhiễm tái phát ảnh hưởng tới thị lực.
• Nhú gai: Khối đa giác có ranh giới rõ, giữa khối nhú có một chùm mao mạch

Đau mắt hột tiến triển như thế nào?

Các giai đoạn phát triển của bệnh đau mắt hột bao gồm:

• Giai đoạn 1

Ở giai đoạn này, các mụn nhỏ (hay còn gọi là các hột) xuất hiện trên bề mặt kết mạc, sụn mi trên với số lượng ít nhất 5 hột. Kích thước mỗi hột dao động từ 0.5 mm trở lên.

• Giai đoạn 2

Tổn thương do vi khuẩn gây ra đã nghiêm trọng hơn, số hột mắt có thể tăng lên về kích thước và số lượng. Bên cạnh đó, kiểm tra sẽ thấy kết mạc sụn mi trên có dấu hiệu đỏ, sưng thể hiện tình trạng viêm nhiễm nhẹ.

• Giai đoạn 3

Đây là giai đoạn viêm nhiễm ở mắt đã tiến triển nặng hơn, tổn thương có thể gây hình thành sẹo ở mí mắt bên trong. Các vết sẹo này khi kiểm tra mắt sẽ thấy rõ, gây ảnh hưởng tới mắt và thị lực.

• Giai đoạn 4

Khi đau mắt hột đã gây hình thành sẹo trong mắt, sụn mi ngắn lại và bờ mi lộn vào bên trong. Lông mi mọc ra sẽ phát triển ngược vào phía mắt gây khó chịu, tổn thương giác mạc.

Các chuyên gia cho biết, nếu có dấu hiệu này người bệnh cần sớm đến cơ sở y tế để xử lý lông mọc quặm, nếu không giác mạc có thể bị lông làm tổn thương và suy giảm chức năng. Nhiều trường hợp điều trị muộn đã dẫn đến biến chứng viêm loét giác mạc nguy hiểm.

•  Giai đoạn 5

Khi đau mắt hột tiến triển đến giai đoạn này, giác mạc của người bệnh đã bị viêm nhiễm nghiêm trọng. Triệu chứng người bệnh gặp phải là tình trạng ngứa, rát vô cùng khó chịu, khiến họ có xu hướng đưa tay lên mắt dụi nhiều hơn và khiến mắt tổn thương nặng hơn. Nếu chậm trễ, bệnh sẽ gây đục giác mạc, làm suy giảm thị lực nghiêm trọng và dẫn đến mù lòa.

Đau mắt hột có nguy hiểm không?

Bệnh đau mắt hột là nguyên nhân gây mù hàng đầu trên toàn thế giới. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính có 6 triệu người bị mù do bệnh đau mắt hột. Hầu hết mù lòa gây ra do bệnh đau mắt hột xảy ra ở những vùng nghèo của châu Phi. Trong số trẻ em dưới 5 tuổi, tỷ lệ bị đau mắt hột có thể là 60% hoặc hơn..

Đau mắt hột là bệnh viêm ở mắt nghiêm trọng, bệnh càng kéo dài không điều trị tốt thì tổn thương càng nặng, người bệnh phải đối mặt với nhiều biến chứng như:

• Viêm kết mạc bờ mi mạn tính: gây ra triệu chứng ngứa, cộm, đỏ mắt kéo dài.

• Mù lòa: Nhiễm khuẩn nặng dẫn đến viêm mủ nhãn cầu, làm mất thị lực vĩnh viễn.

• Viêm sụn mi: bờ mi xơ hóa, biến dạng.

• Loét giác mạc: khiến người bệnh bị đau, nhức mắt, dễ gây loạn thị, đục giác mạc và mất thị lực hoàn toàn.

• Loạn thị: do hột và sẹo cọ sát lâu ngày khiến giác mạc lởm chởm, ảnh hưởng đến quá trình hội tụ ánh sáng gây loạn thị.

• Bội nhiễm: Tổn thương đau mắt hột trở nên nghiêm trọng hơn khi bị nhiễm khuẩn, nhiễm virus hoặc vi nấm, dễ gây viêm loét giác mạc.

Còn nhiều biến chứng khác do đau mắt hột gây ra

Nếu bạn hoặc con bạn bị ngứa hoặc kích ứng mắt hoặc chảy dịch từ mắt, đặc biệt nếu bạn sống hoặc gần đây đến một khu vực mà bệnh đau mắt hột là phổ biến.Điều trị càng sớm thì hiệu quả càng tốt và hạn chế được những biến chứng này.

Nguyên nhân gây đau mắt hột

Bệnh mắt hột là do vi khuẩn Chlamydia Trachomatis gây ra. Một số đặc điểm của vi khuẩn gây bệnh mắt hột bao gồm:

• Chlamydia Trachomatis ngoài gây bệnh ở mắt ra còn có thể gây bệnh ở đường tiết niệu sinh dục có hột ở người. Chúng có 15 tuýp huyết thanh khác nhau có thể gây bệnh ở mắt, đường sinh dục.
• Khả năng tồn tại của vi khuẩn này rất tốt trong môi trường lạnh có thể sống hàng tuần ở môi trường có nhiệt độ thấp, với nhiệt độ cao chúng chết ở 50 độ C trong vòng 15 phút. Ngoài cơ thể người, không tồn tại được quá 24 giờ.

Những yếu tố nào làm tăng nguy cơ mắc bệnh đau mắt hột?

Có nhiều yếu tố nguy cơ mắc bệnh đau mắt hột như:

• Điều kiện sống đông đúc. Những người có nhiều tiếp xúc gần gũi với người bệnh có nguy cơ lây nhiễm cao hơn.
• Vệ sinh kém. Tình trạng vệ sinh kém và thiếu vệ sinh như mặt hoặc bàn tay dơ, giúp bệnh lây lan dễ dàng.
• Tuổi tác. Những nơi bệnh đang hoành hành, phổ biến nhất ở trẻ em từ 4-6 tuổi.
• Giới tính. Ở một số khu vực, tỷ lệ mắc bệnh của phụ nữ cao gấp 2-6 lần so với nam giới. Điều này có thể là do phụ nữ tiếp xúc nhiều hơn với trẻ em, những đối tượng chính là ổ nhiễm trùng.
• Ruồi. Những người sống trong các khu vực kiểm soát ruồi kém có thể dễ bị nhiễm trùng hơn.
• Thiếu nhà vệ sinh. Người dân sống ở nơi không có nhà vệ sinh  – nhà vệ sinh công cộng – có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn.

Chẩn đoán đau mắt hột bằng cách gì?

Để chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh, các bác sĩ sẽ dựa vào các biện pháp thăm khám lâm sàng và cận lâm sàng

Từ đó có 4 tiêu chuẩn để chẩn đoán lâm sàng bệnh đau mắt hột. Đáp ứng 2 trong 4 tiêu chuẩn để chẩn đoán bệnh đau mắt hột. Ở những vùng có dịch đau mắt hột bùng phát chỉ cần đáp ứng 1 trong 4 tiêu chuẩn để chẩn đoán bệnh.

• Hột ở kết mạc sụn mi trên: chỉ tính hột ở vùng trung tâm, không tính ở hai góc và bờ trên sụn.
• Sẹo điển hình trên kết mạc sụn mi trên.
• Hột ở vùng rìa cực trên hoặc di chứng hột.
• Màng máu trên giác mạc.

Chẩn đoán cận lâm sàng bệnh đau mắt hột dựa vào phương pháp tế bào học. Đây là xét nghiệm thực hiện bằng cách chích hột hoặc nạo nhẹ kết mạc sụn mi trên, có thể thấy:

• Thể vùi trong nguyên sinh chất tế bào biểu mô (CPH (+)).
• Tế bào lympho non, nhỡ, già.
• Đại thực bào Leber.
• Thoái hoá của tế bào biểu mô.

Điều trị đau mắt hột như thế nào?

Điều trị nội khoa