Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là gì?
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính hay còn gọi là COPD (Chronic obstructive pulmonary disease), là bệnh hô hấp phổ biến có thể phòng và điều trị được. Bệnh đặc trưng bởi các triệu chứng hô hấp dai dẳng và giới hạn luồng khí, là hậu quả của những bất thường ở đường thở và/hoặc phế nang thường do phơi nhiễm với các phân tử hoặc khí độc hại, trong đó có khói thuốc lá, thuốc lào là yếu tố nguy cơ chính.
Ô nhiễm không khí và khói chất đốt cũng là yếu tố nguy cơ quan trọng gây bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 3 trong các nguyên nhân gây tử vong và đứng thứ 5 về gánh nặng bệnh tật toàn cầu. Việt Nam là quốc gia có tỷ lệ mắc bệnh khá cao ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương
Nhóm nghiên cứu của Hội Hô hấp Châu Á Thái Bình Dương đã thống kê tần suất bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) trung bình và nặng của người Việt Nam trên 35 tuổi là 6,7%, ở mức cao nhất khu vực. Đồng thời, theo một nghiên cứu khác, Việt Nam là nước có tần suất COPD là 9,4%, có xu hướng tiếp tục tăng cao do tình trạng hút thuốc lá, thuốc lào và ô nhiễm môi trường gia tăng
Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính được chia làm hai dạng, bao gồm:
- Viêm phế quản mạn tính:
Là tình trạng lớp niêm mạc của các ống phế quản bị viêm. Lớp lót trong các ống phế quản phổi bị sưng tấy, đỏ và chứa đầy các chất nhầy. Các chất nhầy này là nguyên nhân gây hẹp đường thở.
- Khí phế thũng
Khí phế thủng (hay khí phổi thũng – Emphysema) là dạng phổ biến nhất của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính . Đây là bệnh của phế nang và các tiểu phế quản. Phế nang gồm nhiều túi nhỏ chứa khí. Khí phế thủng xảy ra khi những vách ngăn giữa các túi khí suy yếu dần và vỡ ra – tạo các khoảng không khí lớn thay vì nhiều khe nhỏ. Điều này làm giảm diện tích bề mặt của phổi và hạn chế lượng oxy từ phổi đến máu.
Khi thở ra, các phế nang bị tổn thương không hoạt động bình thường nên không khí cũ bị giữ lại, không còn chỗ cho không khí trong lành, giàu oxy đi vào. Hệ quả là người bệnh cảm thấy khó thở, đặc biệt khi vận động mạnh hay tập thể dục. Bệnh cũng khiến phổi mất đi tính đàn hồi. Hầu hết người bị khí phế thủng sẽ xuất hiện đồng thời viêm phế quản mãn tính.
Nguyên nhân gây ra bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính
Có 2 yếu tố có thể là nguyên nhân bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính:
- Các yếu tố nội tại bao gồm: Tình trạng thiếu hụt, khuyết tật về gen như thiếu hụt men alpha 1 antitrypsin
- Các yếu tố do ô nhiễm môi trường: Khói thuốc lá, thuốc lào, khí thải, khí độc công nghiệp…
Tình trạng tổn thương hoặc tắc nghẽn tại các mô phổi gây ra tình trạng bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Các tổn thương này xảy ra khi bạn thường xuyên hít phải các chất kích thích có hại trong thời gian dài. Và bất cứ đối tượng nào cũng có nguy cơ mắc bệnh kể cả trẻ em hay người lớn. Trong đó, các chất kích thích là nguyên nhân tiềm ẩn gây bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính có thể kể đến như:
- Hút thuốc, hít phải khói thuốc lâu dài gây nguy cơ cao 80-90% mắc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính.
- Khói hóa chất.
- Bụi bặm.
- Ô nhiễm môi trường ngoài trời.
- Ô nhiễm môi trường không khí trong nhà như hít phải khí đốt nhiên liệu.
- Bụi nghề nghiệp, hóa chất.
- Nhiễm trùng đường hô hấp dưới thường xuyên, đặc biệt là với trẻ nhỏ.
Có thể nói, hút thuốc lá hay hút thuốc lá thụ động là tác nhân gây bệnh lớn nhất.
Cùng với các nguyên nhân tiềm ẩn gây bệnh kể trên, các yếu tố kết hợp sau khiến khả năng mắc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính càng cao là:
- Người trong độ tuổi từ 65-74, có tiền sử bệnh hen hay các bệnh hô hấp khác
- Người có tiền sử hút thuốc hoặc hít nhiều khói thuốc trước đây, người có gia đình mắc bệnh này,…
Dấu hiệu của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính
Các triệu chứng của bệnh thường không rõ ràng và dễ nhầm lẫn với các bệnh hô hấp khác cho đến khi có xuất hiện tổn thương phổi và thường trở nên trầm trọng hơn theo thời gian, đặc biệt nếu tiếp tục tiếp xúc với khói thuốc.
Tổn thương trong tắc nghẽn phổi mạn tính ban đầu chủ yếu tập trung ở các nhánh phế quản nhỏ có đường kính < 2mm và nhu mô phổi
Các dấu hiệu bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính ban đầu có thể bao gồm:
- Cảm thấy khó thở, đặc biệt là trong các hoạt động thể chất;
- Thở khò khè;
- Tức ngực;
- Ho có đờm kéo dài;
- Nhiễm trùng đường hô hấp thường xuyên;
- Thiếu năng lượng;
- Giảm cân ngoài ý muốn (trong giai đoạn sau);
- Sưng phù ở mắt cá chân, bàn chân hoặc chân.
- Sốt nhẹ và cảm giác ớn lạnh
Những người mắc bệnh cũng có khả năng trải qua các đợt cấp trong đó các biểu hiện trên có thể trở nên tồi tệ hơn so với sự thay đổi thông thường hàng ngày và kéo dài ít nhất vài ngày.
Trong những trường hợp nặng có thể phải nhập viện, điều trị kháng sinh, thở máy, corticoid…chức năng hô hấp giảm sút, thời gian sống còn bị rút ngắn lại.
Khi xuất hiện các biểu hiện ở giai đoạn ban đầu, người bệnh thường chủ quan cho rằng những cơn ho, khạc đờm là bệnh bình thường. Từ đó, không có các can thiệp kịp thời, dẫn đến tiếp tục tiến triển nặng lên đến khi xuất hiện triệu chứng khó thở liên tục.
Ban đầu, tình trạng khó thở thường chỉ xuất hiện khi gắng sức, càng về sau cơn khó thở càng xuất hiện thường xuyên hơn, và đến giai đoạn cuối cùng người bệnh cảm thấy khó thở ngay cả khi đang nghỉ ngơi trên giường.
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính được chẩn đoán bằng cách nào?
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính được chẩn đoán dựa trên các yếu tố tiền sử, triệu chứng, kết quả khám lâm sàng và cận lâm sàng.
Đo chức năng hô hấp (hô hấp ký) là xét nghiệm cho phép kiểm tra và phát hiện mức độ nặng của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD. Xét nghiệm này cho biết thông tin chính xác về lưu lượng không khí lưu thông trong phế quản và trong phổi. Đây là thăm dò khá đơn giản và hầu như không gây đau đớn, khó chịu hay tai biến cho bệnh nhân.
Hô hấp ký là xét nghiệm cần thiết để:
- Chẩn đoán xác định bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và phân biệt bệnh với các bệnh phổi khác như hen phế quản;
- Đánh giá sớm mức độ tắc nghẽn phế quản;
- Theo dõi tiến triển của bệnh;
- Lựa chọn phương pháp điều trị thích hợp.
Ngoài đo chức năng hô hấp đơn thuần, những thăm dò chức năng phổi hữu ích trong đánh giá bệnh bao gồm: Đo dung tích toàn phổi, đo thể tích khí cặn, khuếch tán khí qua màng phế nang mao mạch (DLCO).
Các giai đoạn của bệnh phổi tắc nghẽ mạn tính
Có nhiều hệ thống phân loại khác nhau, tuy nhiên phân loại GOLD được sử dụng để xác định mức độ nghiêm trọng của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và giúp xác định kế hoạch điều trị. Dưới đây là bảng Mức độ tắc nghẽn đường thở theo GOLD 2018:
Giai đoạn GOLD và Giá trị FEV1 sau test hồi phục phế quản:
- Giai đoạn 1 (giai đoạn nhẹ): Giá trị FEV1 ≥ 80% trị số lý thuyết sau khi test hồi phục phế quản, tức là so sánh với giá trị FEV1 ở người cùng độ tuổi nhưng không mắc bệnh phổi.
Ở giai đoạn này, các triệu chứng mờ nhạt, người bệnh có thể bị ho mạn tính, ho có đờm nhưng không biết chức năng phổi đang suy giảm dần. Đến khi các triệu chứng bệnh rõ ràng thì phổi đã bắt đầu bị tổn thương.
- Giai đoạn 2 (giai đoạn trung bình): Giá trị FEV1 ở khoảng 50 – 79%. Người bệnh ho có đờm nhiều hơn so với giai đoạn 1 (nhất là vào buổi sáng), khó thở, thở khò khè và các đợt cấp trở nên nghiêm trọng.
- Giai đoạn 3 (giai đoạn nặng): Giá trị FEV1 từ 30 – 49%, chất lượng cuộc sống bị giảm sút. Ở giai đoạn này, luồng khí ra vào phổi ngày càng hạn chế. Do đó, tình trạng khó thở sẽ nặng hơn dù người bệnh chỉ hoạt động hơi gắng sức, thường xuất hiện các đợt cấp và mệt mỏi kéo dài.
- Giai đoạn 4 (giai đoạn cuối – giai đoạn rất nặng): Giá trị FEV1 thấp hơn 30%. Ở giai đoạn cuối, các tổn thương không phục hồi ở phổi lan rộng đến các khu vực trao đổi oxy, khiến phổi không còn khả năng cung cấp đầy đủ oxy cho cơ thể. Điều này gây ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác như tim, động mạch phổi… dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, tiên lượng rất xấu, đe dọa đến tính mạng.
Trong đó FEV1 là thể tích thở ra gắng sức trong giây đầu tiên. Mức độ nghiêm trọng tăng lên khi FEV1 giảm.
Ngoài ra, BPTNMT còn có thể được phân loại dựa vào triệu chứng khó thở và số lần trở nặng trong 1 năm.
Điều trị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính như thế nào?
Cho đến nay chưa có bất kỳ phương pháp nào có thể điều trị khỏi hoàn toàn bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Tuy nhiên, nếu tuân thủ nghiêm ngặt chỉ dẫn của bác sĩ, bệnh nhân có thể được kiểm soát tình trạng bệnh và giảm số đợt cấp cần nhập viện
Dưới đây là những phương pháp kiểm soát bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính hiệu quả phổ biến:
- Bỏ thuốc lá: Khói thuốc lá là tác nhân chính gây bệnh, vì thế trong quá trình điều trị bệnh, yếu tố đầu tiên và quan trọng nhất cai nghiện thuốc lá, để tăng hiệu quả điều trị.
- Khí dung và thuốc uống: Tùy thuộc vào sức khỏe và mức độ phổi tắc nghẽn, bác sĩ sẽ kê những loại thuốc phù hợp cho người bệnh, chẳng hạn như: Thuốc giãn phế quản, Corticosteroid, Methylxanthines, Roflumilast,… để giảm viêm, mở rộng đường thở, giúp người bệnh thở dễ dàng hơn và cải thiện tình trạng hô hấp.
- Kháng sinh: Thuốc kháng sinh không được khuyến cáo để điều trị dự phòng bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, chỉ được chỉ định trong một số trường hợp tái phát đợt cấp do nhiễm khuẩn ở phế quản phổi. Tuy nhiên, việc dùng kháng sinh điều trị nhiều lần có thể dẫn đến tình trạng đề kháng kháng sinh.
- Xây dựng chế độ ăn uống đầy đủ các chất đạm, giàu vitamin A, D, E và khoáng chất (hoa quả, rau xanh…). Bổ sung các loại thực phẩm bổ sung có nguồn gốc rõ ràng, đồng thời, có chế độ nghỉ ngơi, kết hợp với phương pháp vật lý trị liệu phục hồi chức năng phổi (hô hấp liệu pháp), thể dục rèn luyện thể lực hợp lý theo chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ..
- Thở oxy hoặc thở máy: Nếu tình trạng bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính trầm trọng, bác sĩ có thể chỉnh định cho bệnh nhân thở oxy hoặc thở máy hỗ trợ.
- Phẫu thuật: Đây là phương pháp có thể áp dụng cho người có một số hình thức của bệnh khí thũng nặng hay người không đáp ứng với thuốc, cụ thể:
- Giảm khối lượng phổi: Ở phẫu thuật này, bác sĩ sẽ bỏ phần nhỏ mô phổi bị hư hỏng để tạo thêm không gian trong khoang ngực để mô phổi còn lại và cơ hoành hoạt động hiệu quả hơn. Phẫu thuật này có một số rủi ro và kết quả lâu dài có thể là không tốt hơn so với các phương pháp không phẫu thuật.
- Ghép phổi: Cấy ghép phổi là lựa chọn ở người có tình trạng khí thũng nặng, người đáp ứng tiêu chí cụ thể. Cấy ghép có thể cải thiện khả năng để thở, nhưng cần phải chờ một thời gian dài để nhận được cơ quan hiến tặng. Vì vậy, các quyết định ghép phổi là phức tạp.
Chăm sóc người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính tại nhà
Điều trị duy trì tại nhà sau khi điều trị ổn định đợt cấp của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là một việc làm hết sức quan trọng. Sau khi ra viện, bác sĩ sẽ kê cho bạn sử dụng các loại thuốc uống hoặc thuốc hít, thuốc xịt.
Các thuốc này bản chất là các thuốc giãn phế quản có tác dụng kéo dài, có thể kết hợp với thành phần corticoid dạng phun hít hoặc không. Bạn cần duy trì đều đặn và đúng thao tác sử dụng các thuốc này theo hướng dẫn của bác sĩ để đạt hiệu quả cao nhất.
Bên cạnh đó, bạn nên giữ ấm cơ thể, đeo khẩu trang khi ra ngoài hoặc tiếp xúc với người khác để tránh nguy cơ khởi phát đợt cấp do hít phải khói bụi hoặc nhiễm virus.
Bạn cần tiêm phòng vacxin cúm hàng năm và vacxin phế cầu mỗi 5 năm 1 lần vì khi tiêm phòng cũng đã được chứng minh giảm nguy cơ đợt cấp của bệnh.
Tập thể dục tùy theo tình trạng sức khỏe cụ thể để giảm cảm giác khó thở, tăng khả năng thích nghi với các hoạt động sinh hoạt, lao động hằng ngày, tốt nhất là các bài tập thiền, tập thở kiểu bụng (thở hoành) hoặc Yoga.
Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế
Kính chào Quý Khách hàng,
Với định hướng mang lại những giải pháp y tế toàn diện, Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế đã ra đời nhằm thực hiện sứ mệnh cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tại chỗ như khám bệnh và điều trị bệnh bằng Đông y, chuyên trị các bệnh lý: Cơ xương khớp, Thần kinh, Tiêu hóa, Nội tiết, Phụ khoa, Nam khoa…
Tọa lạc tại vị trí trung tâm của Thành phố Hồ Chí Minh, phòng khám được trang bị hệ thống máy móc hiện đại, cùng đội ngũ chuyên gia, bác sĩ có trình độ chuyên môn cao.
Chúng tôi luôn đặt sức khỏe và sự hài lòng của Quý Khách hàng là ưu tiên hàng đầu.
Với phương châm “Ân cần – Tôn trọng – Yêu thương”, Phòng khám Đông Y OMC cam kết sẽ mang đến cho Khách hàng sự hài lòng từ các dịch vụ mà chúng tôi cung cấp.
Chân thành cảm ơn Quý Khách hàng đã tin dùng dịch vụ của chúng tôi.
PHÒNG KHÁM ĐÔNG Y OMC
Fanpage: Phòng Khám Đông Y OMC
Youtube: Phòng Khám Đông Y OMC
Tiktok: Phòng Khám Đông Y OMC