Sốc nhiệt, kiệt sức vì nhiệt là các dấu hiệu, trong dân gian còn hay được gọi là “say nắng”.

Sức nóng của mùa hè có thể là một cú sốc đối với hệ thống điều hòa nhiệt đối với cơ thể (do cơ thể con người là một động vật hằng nhiệt) chỉ cần nhiệt độ luôn cao hơn mức trung bình từ 2-4 độ C (mặc dù điều đó có vẻ không nhiều).

Nhưng 2-4 độ C có thể là sự khác biệt giữa việc tận hưởng một ngày hè tràn ngập nắng ấm áp cho những cuộc dạo biển  so với việc phải trải qua một số bệnh liên quan đến nhiệt độ gia tăng.

Điều gì sẽ xảy ra trong cơ thể bạn khi trời nóng?

Cơ thể bạn cực kỳ nhạy cảm với nhiệt độ bên trong. Những thay đổi chỉ một hoặc hai độ có thể dẫn đến một số chức năng sinh lý không hoạt động tốt như bình thường.

Bộ não của chúng ta luôn muốn giữ cho cơ thể ở nhiệt độ khoảng 37 độ C, vì vậy khi chúng ta nhiệt độ môi trừơng bên ngoài quá cao, có hai điều xảy ra:

– Chúng ta đổ mồ hôi để hạ nhiệt, bởi vì quá trình mồ hôi bốc hơi khỏi da có tác dụng làm mát.

– Bơm nhiều máu ra phía ngoài bề mặt da và vào tứ chi để cho phép tất cả nhiệt bên trong cơ thể theo dòng máu mang theo thoát ra ngoài.

Đây là lý do tại sao chúng ta thường đỏ mặt khi trời nóng.

Những phản ứng vật lý này khiến cho cơ thể phải điều tiết và làm việc vất vả hơn bình thường, và từ đó có thể dẫn đến các triệu chứng bệnh liên quan đến nhiệt như kiệt sức vì nhiệt, sốc nhiệt.

Thông thường, điều chỉnh nhiệt là một quá trình cực kỳ hiệu quả, với nhiệt độ cơ thể hằng định thường chỉ dao động trong khoảng trên dưới 1°C cho mỗi lần thay đổi nhiệt độ môi trường nằm trong khoảng từ 25°C đến 30°C.

Ở trạng thái thích nghi này, các “protein sốc nhiệt” (heat-shock protein) giúp sửa chữa những tổn thương do tăng thân nhiệt gây ra. Khả năng tản nhiệt của cơ thể thông qua tăng cung lượng tim, co mạch tuần hoàn ở nội tạng và đổ mồ hôi liên quan đến các protein này.

Tuy nhiên, nếu độ ẩm môi trường trên 75%, các cơ chế làm mát, bay hơi bắt đầu không hiệu quả.

Các phương pháp giúp tản bớt nhiệt khác như bức xạ, dẫn nhiệt và đối lưu, truyền nhiệt… sẽ không thực hiện tốt khi nhiệt độ bên ngoài cơ thể vượt quá nhiệt độ của da, của cơ thể.

Việc bổ sung nước không đầy đủ sau đó có thể dẫn đến những bất thường về chất điện giải đáng kể.

Chủ yếu khi cơ thể mất nước nồng độ natri trong máu có thể bình thường hoặc tăng. Nếu nghiêm trọng, nó có thể dẫn đến xuất huyết, phù não và tổn thương não vĩnh viễn.

Hiếm khi, hạ natri máu xảy ra. Thường sau khi bù dịch quá mức với lượng dịch nhược trương (thường được thấy ở vận động viên chạy marathon và những người sốc nhiệt do gắng sức).

Tăng kali máu có liên quan đến tình trạng sốc nhiệt, xảy ra khi kali được giải phóng khỏi sự phân hủy cơ hoặc nhiễm toan gây ra sự chuyển dịch kali từ tế bào sang huyết tương.

Kali là một chất làm giãn mạch mạnh ở cơ vân và cơ tim, và việc giảm nghiêm trọng kali sẽ dẫn đến tình trạng bất ổn tim mạch và giảm lưu lượng máu đến cơ dẫn đến tiêu cơ vân. Di chứng từ việc tiêu cơ vân có thể từ hạ canxi máu nhẹ đến tình trạng suy thận cấp.

Tăng kali máu và hạ canxi máu cùng nhau có thể dẫn đến bất thường dẫn truyền ở tim bao gồm kéo dài khoảng QT, thay đổi đoạn ST và trong một số trường hợp hiếm gặp có thể dẫn đến rối loạn nhịp tim gây tử vong.

Ngoài ra còn có một loạt các rối loạn đông cầm máu liên quan đến sốc nhiệt, từ đơn giản kích hoạt dòng thác đông máu và tiêu sợi huyết đến xuất huyết gây tử vong hoặc đông máu nội mạch lan tỏa.

Bên cạnh đó, tổn thương nội mô do nhiệt được cho là gây ra các tác động xuôi dòng dẫn đến kết tập tiểu cầu và huyết khối vi mạch dẫn đến đông máu ,

Chuột rút do nhiệt

Chuột rút do nhiệt là một dạng nhẹ nhất của các bệnh liên quan đến nhiệt.

Sau khi đổ mồ hôi dưới trời nóng trong một thời gian dài, cơ thể có thể cạn kiệt nước và các dịch lỏng khác cần thiết để cho cơ thể hoạt động tốt nhất.

Điều này dẫn đến tình trạng mất nước, rút nước trong tế bào, sự trao đổi các chất điện giải bị rối loạn, quá tình co cơ bất thường xảy ra gây một tình trạng gây đau bụng co thắt và co thắt cơ ở lưng và cánh tay.

Điều này xảy ra khi cơ thể bạn cố gắng bù đắp mà không có các chất điện giải thiết yếu mà cơ thể lấy được từ trong dịch cơ thể, và trao đổi chất trong tế bào.

Kiệt sức vì nhiệt là gì?

Kiệt sức vì nhiệt xảy ra khi một người nào đó bị mất nước quá nhiều do lượng nước được thải ra ngoài thông qua mồ hôi, nước tiểu, “hơi thở” khi nhiệt độ môi trường tăng lên cao và/hoặc hoạt động thể chất quá mức.

Các triệu chứng kiệt sức vì nhiệt bao gồm:

– Nhiệt độ cơ thể bình thường hoặc tăng nhẹ

– Da lạnh, nhợt nhạt, ẩm ướt

– Đổ quá nhiều mồ hôi

– Khát

– Đau đầu

– Chuột rút cơ

– Mạch nhanh, yếu

– Có thể chóng mặt thậm chí ngất xỉu.

Sốc nhiệt là gì?

Sốc nhiệt là một trường hợp khẩn cấp đe dọa tính mạng và có thể khiến một người ngã quỵ hoặc bất tỉnh.

Sốc nhiệt có nghĩa là cơ thể không còn khả năng điều chỉnh nhiệt độ bằng cách làm mát bề mặt da bằng cách đổ mồ hôi. Nhiệt độ bên trong cơ thể tăng lên và tổn thương nội tạng có thể xảy ra.

Các triệu chứng của sốc nhiệt bao gồm:

– Giảm tiết mồ hôi

– Nhiệt độ cơ thể cao (trên 40°C)

– Da khô, đỏ bừng, nóng

– Thở nhanh, nông

– Buồn nôn

– Chuột rút, co cứng cơ

– Đau nhức khắp cơ thể

– Xuất hiện hành vi bất thường (cáu gắt, nói lắp,..) hoặc có dấu hiệu nhầm lẫn, nhận thức sai

– Co giật động kinh hoặc có thể mất phản xạ đáp ứng với các kích thích lay gọi/ đau.

Sốc nhiệt do gắng sức là gì?

Sốc nhiệt do gắng sức là tình trạng sốc nhiệt do tập thể dục vất vả trong điều kiện nóng bức.

Các vận động viên và huấn luyện viên thể thao tổ chức luyện tập, gặp gỡ hoặc thi đấu ngoài trời vào mùa hè nên hết sức lưu ý các triệu chứng sốc nhiệt hay kiệt sức vì nhiệt.

Nhưng nó không chỉ xảy ra với các vận động viên. Bất cứ ai hoạt động trong thời tiết nắng nóng, kể cả những người lao động ngoài trời, nhân viên đảm bảo an toàn công trình và công nhân nhà máy,… đều có thể bị sốc nhiệt do gắng sức.

Ngay cả khi làm vườn ở nhà cũng có nguy cơ kiệt sức vì nhiệt và sốc nhiệt

Mệt mỏi và chuột rút cơ là một trong những tín hiệu đầu tiên cho thấy cơ thể bạn đang quá nóng và đây cũng là dấu hiệu báo động bạn cần phải đi vào trong nhà hoặc vào bóng râm để nghỉ ngơi.

Ai có nguy cơ bị kiệt sức do nhiệt, sốc nhiệt cao nhất?

Một số yếu tố khiến cơ thể bạn khó điều chỉnh nhiệt độ hơn, chẳng hạn như tuổi tác, cân nặng, cường độ tập luyện thể dục thể thao và một số bệnh mãn tính đi kèm.

Các nhóm người bệnh dưới đây dễ bị tổn thương nhất khi bị kiệt sức vì nóng và sốc nhiệt:

– Vận động viên mùa hè

– Trẻ em dưới 4 tuổi

– Người lớn từ 65 tuổi trở lên

– Người thừa cân

– Người làm công việc ngoài trời

– Những người mắc bệnh mãn tính như bệnh lý tim, cao huyết áp, đái tháo đường và bệnh tâm thần

– Những người đang dùng một số loại thuốc như thuốc lợi tiểu hoặc thuốc kháng histamine

– Uống rượu, gây mất nước trong bất kỳ điều kiện nào, cũng có thể khiến bạn có nguy cơ kiệt sức vì nhiệt cao hơn.

Sau bao lâu thì các triệu chứng sốc nhiệt xuất hiện?

Sốc nhiệt có thể diễn ra nhanh chóng trong vòng 10-15 phút hoặc từ từ, tiến triển trong vài giờ hoặc vài ngày.

Điều quan trọng là phải theo dõi để phát hiện các dấu hiệu kiệt sức vì nhiệt hoặc sốc nhiệt trong vài ngày sau khi tiếp xúc với nhiệt độ quá cao.

Cũng có thể xảy ra trường hợp sốc nhiệt đột ngột mà không bị kiệt sức vì nhiệt trước đó.

Khi bị kiệt sức vì nhiệt nên xử trí như thế nào?

– Tìm một chỗ trong bóng râm hoặc đi vào trong nhà, lý tưởng nhất là một nơi có máy lạnh. Đặt/ để người bị kiệt sức do nhiệt nằm ở chỗ mát hoặc có bóng râm để theo dõi.

– Nằm xuống với hai chân nâng cao qua đầu.

– Ngâm tay và chân vào nước lạnh, làm mát bằng cách quạt và làm ẩm da nếu có thể.

– Tắm nước mát hoặc ngâm mình trong bồn nước mát. Nếu không có sẵn những thứ này, hãy làm ướt khăn bằng nước mát và đặt chúng lên da của bạn.

– Cởi bỏ quần áo dư thừa và nới lỏng quần áo chật.

– Nếu người đó hoàn toàn tỉnh táo và có phản ứng khi lay gọi, ra lệnh, hãy thường xuyên cho họ uống từng ngụm nước nhỏ.

– Nếu chuột rút xảy ra, nhẹ nhàng kéo căng các cơ bị rút theo chiều hướng ngược lại để giảm đau.

– Tiêu thụ đồ uống thể thao có chứa chất điện giải.

– Đợi 24-48 giờ trước khi tiếp tục bất kỳ hoạt động thể dục thể thao nào tiếp theo.

Khi có người bị sốc nhiệt cần xử trí như thế nào?

– Bấm ngay số 115 để gọi xe cứu thương.

– Nếu có thể, hãy để người bị sốc nhiệt tắm nước lạnh hoặc tắm bồn.

– Làm mát người bệnh bằng các vật dụng sẵn có trong gia đình như khăn ướt, quạt hoặc túi nước đá đặt ở cổ, bẹn và nách.

– Nếu người bị sốc nhiệt bất tỉnh hoặc không tỉnh táo, đặt ở người bị sốc nhiệt ở tư thế hồi phục (tư thế nằm nghiêng an toàn – tư thế mà cơ thể nằm sấp ba phần tư).

– Chuẩn bị cho CPR (hồi sức tim phổi) nếu cần thiết.

Làm thế nào để tập thể dục một cách an toàn trong thời tiết nắng nóng

Không có gì bằng khi được hoạt động vui chơi trong thời tiết mùa hè đẹp, ngập tràn ánh nắng.

Tuy nhiên, giống như tập thể dục khi trời lạnh, có một số điều cần suy nghĩ trước khi tập thể dục khi trời nắng nóng. Dưới đây là một số mẹo về cách thực hiện an toàn:

– Uống 150-300mL nước cứ sau 15-20 phút trong khi tập luyện.

– Mặc quần áo sáng màu làm từ cotton hoặc chất liệu thấm mồ hôi.

– Sắp xếp lịch cho bất kỳ hoạt động thể chất nào vào sáng sớm hoặc buổi tối.

– Tập luyện tại phòng tập thể dục trong nhà hoặc ở tại nhà

– Kết hợp tập các môn thể dục dưới nước trong khoảng thời gian 20-30 phút.

– Nếu bạn phải luyện tập thể dục ngoài trời hoặc tham gia các hoạt động vui chơi ở ngoài trời, thì ban đầu hãy thực hiện các bài tập, hoạt động nhẹ nhàng và tăng cường độ từ từ trong từng lần tập luyện.

Trên đây là những điều giúp cơ thể bạn có thời gian điều chỉnh để gắng sức trong điều kiện nhiệt độ nóng hơn.

Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế

Kính chào Quý Khách hàng,

Với định hướng mang lại những giải pháp y tế toàn diện, Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế đã ra đời nhằm thực hiện sứ mệnh cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tại chỗ như khám bệnh và điều trị bệnh bằng Đông y, chuyên trị các bệnh lý: Cơ xương khớp, Thần kinh, Tiêu hóa, Nội tiết, Phụ khoa, Nam khoa…

Tọa lạc tại vị trí trung tâm của Thành phố Hồ Chí Minh, phòng khám được trang bị hệ thống máy móc hiện đại, cùng đội ngũ chuyên gia, bác sĩ có trình độ chuyên môn cao.

Chúng tôi luôn đặt sức khỏe và sự hài lòng của Quý Khách hàng là ưu tiên hàng đầu.

Với phương châm “Ân cần – Tôn trọng – Yêu thương”, Phòng khám Đông Y OMC cam kết sẽ mang đến cho Khách hàng sự hài lòng từ các dịch vụ mà chúng tôi cung cấp.

Chân thành cảm ơn Quý Khách hàng đã tin dùng dịch vụ của chúng tôi.

PHÒNG KHÁM ĐÔNG Y OMC

Fanpage: Phòng Khám Đông Y OMC

Youtube: Phòng Khám Đông Y OMC

Tiktok: Phòng Khám Đông Y OMC