Đinh lăng là một loại cây nhỏ, thân nhẵn, không có gai, thường cao khoảng 0,8–1,5m. Lá đinh lăng mọc so le, kép lông chim, lá chét có răng cưa nhọn. Lá đinh lăng có mùi thơm khi vò nát, cuống dài, phát triển thành bẹ to ở phần cuối.

Cây đinh lăng được ví như “nhân sâm dành cho người nghèo” với công dụng trong điều trị rất nhiều bệnh như: mề đay, mẩn ngứa, thấp khớp, tắc tia sữa, ho, tăng cường sinh lý… Tuy nhiên bạn cũng cần phải học cách sử dụng đúng, tránh tình trạng lạm dụng dễ gây ra tác dụng phụ làm ảnh hưởng đến sức khỏe.

Tổng quan về cây đinh lăng

Phân bố 

Cây đinh lăng có thể trồng làm cảnh trong nhà và phù hợp với hầu như mọi vùng miền ở nước ta. Chính vì vậy đây là một trong những loại cây rất quen thuộc đối với nhiều người.

Bộ phận dùng làm thuốc

Hầu như tất cả bộ phận của cây đều được tận dụng. Từ thân, cành, lá đến củ, rễ.

Thu hái – sơ chế 

Thông thường cây đinh lăng sẽ được thu hoạch sau khi trồng từ 3 năm trở lên vào mùa thu. Sau đó sẽ được thái nhỏ để phơi hoặc sấy khô

Bảo quản 

Sau khi phơi khô sẽ được giữ ở nơi khô ráo, tránh độ ẩm có thể gây ẩm mốc và biến chất.

Thành phần hóa học của cây đinh lăng

Các nhà khoa học đã tìm thấy trong đinh lăng có các loại alkaloid, glucosid, saponin, flavonoid, tanin, vitamin B1, vitamin B2, vitamin B6, các axit amin (bao gồm lycin, cystein và methionin) và nhiều nguyên tố vi lượng khác. Trong lá đinh lăng còn có saponin triterpen, một genin đã xác định được là axit oleanolic.

Công dụng của đinh lăng

Trồng làm cảnh trong nhà

Đinh lăng là loại cây dễ trồng, có sức sống mãnh liệt cao, khả năng chịu hạn tốt, thậm chí có thể sinh trưởng và phát triển trong môi trường thiếu ánh nắng mặt trời. Hiện nay có rất nhiều chậu đinh lăng được tạo dáng bonsai, cây được uốn với hình dáng đẹp mắt. Khi bày trí trong phòng khách sẽ khiến không gian thêm tươi mới, đẹp mắt và sang trọng hơn.

Cây đinh lăng được biết đến với ý nghĩa có thể ngăn chặn khí xấu xông vào nhà, từ đó trấn giữ nguồn năng lượng tốt, giúp tài khí dễ tích tụ, không bị tiêu tán, được coi như “thần giữ của” cho chủ nhà. Đây xứng đáng là một trong những loài cây nên có trong nhà, vườn nhà để dẫn dụ tài lộc.

Dùng lá đinh lăng để chế biến thành món ăn

Không chỉ được dùng như một loại rau ăn kèm trong các món gỏi, bạn hoàn toàn có thể sử dụng lá đinh lăng để nấu thành nhiều món ăn vừa ngon lại vừa có tác dụng chữa bệnh. Bởi trong dân gian, lá đinh lăng đã được dùng để điều trị nhiều bệnh lý như tắc tia sữa, trị mẩn ngứa, làm mát huyết, chữa các bệnh về đường tiêu hóa… Do đó, bạn cũng có thể dùng loại lá cây này để chế biến thành các món ăn bồi bổ cơ thể.

Các món ăn từ lá đinh lăng:

Đinh lăng hầm sườn non

Đối với những người phụ nữ sau sinh hoặc mới ốm dậy, nên dùng lá đinh lăng để nấu cùng với thịt, cá và ăn hàng ngày. Vì có tác dụng bồi bổ cho cơ thể giống như nhân sâm, ăn những món ăn này sẽ giúp cơ thể mau được hồi phục. Cách thực hiện như sau:

+ Chuẩn bị:

• 200g sườn non. Nên chọn miếng sườn của lợn non và thịt mềm
• 200g lá đinh lăng (nên chọn lá loại nhỏ và có nhiều răng cưa để nấu.
• Hành khô
• Tiêu, hạt nêm, đường, bột ngọt

+ Cách thực hiện:

• Lá đinh lăng rửa sạch, để ráo nước. Sườn cũng đem đi rửa sạch với nước muối rồi rửa lại với nước sạch nhiều lần, chặt nhỏ thành miếng vừa ăn. Sau đó để nó vào tô rồi ướp các gia vị như hành khô, hạt tiêu, muối, đường trong thời gian khoảng 15 phút.
• Sau khi ướp, cho sườn vào nồi và đun sôi lên với nước. Khi thấy nước đã sôi, tiếp tục đun với ngọn lửa nhỏ. Trong khi đun, nên dùng thìa hớt bớt bọt ở trên. Điều này sẽ giúp nước canh được trong và ngon hơn.
• Hãy hầm cho đến khi thấy thịt chín mềm rồi cho lá đinh lăng vào, đậy nắp kín. Nêm nếm gia vị cho vừa ăn rồi tắt bếp.

+ Cách dùng: 

Dùng để ăn cùng với cơm. Canh đinh lăng nấu sườn sẽ có vị ngọt từ xương, mùi thơm nồng của lá. Không những thế, chúng còn rất bổ dưỡng. Do đó, bạn còn chần chừ gì mà không thử món ăn này.

Cách nấu cá và lá đinh lăng cho các mẹ mới sinh

Ngoài thịt, các mẹ cũng có thể dùng lá đinh lăng nấu với cá để ăn. Nó cũng có tác dụng lợi sữa, bồi bổ cơ thể. Nếu muốn thử thực hiện món ăn này, bạn có thể tham khảo và áp dụng như sau:

+ Chuẩn bị: 

• 1 con cá lóc, nếu không có cá lóc, bạn có thể dùng cá diếc, cá quả hoặc cá diêu hồng để thay thế.
• 1 nắm nhỏ lá đinh lăng
• Các gia vị cần thiết và gia vị kho cá.

+ Cách thực hiện: 

• Cá đem đi rửa sạch, cắt thành khúc và cho vào nồi. Nêm nếm thêm gia vị, mắm, muối và các gia vị khác để ướp.
• Rửa sạch lá đinh lăng. Có thể để nguyên cả cành hoặc cắt thành khúc.
• Sau khi ướp, cho nồi cá lên bếp và đun sôi với chút nước. Khi thấy nước đã sôi, hãy cho thêm lá đinh lăng vào để đun tiếp.
• Cứ đun cho đến khi cá chín thật mềm và nước cạn hết thì tắt bếp để sử dụng.

+ Cách dùng: 

Một nồi cá nấu đinh lăng đạt chuẩn là lúc chín, cá sẽ có mùi thơm mà không bị tanh. Lá không bị nát, đồng thời có mùi thơm, bùi, khi ăn thấy lạ miệng.

Vì cá và lá đinh lăng đều là những thực phẩm lành tính, khi nấu lên rất dễ ăn nên phù hợp cho nhiều đối tượng. Bên cạnh đó, ngoài các thành phần dược tính từ lá đinh lăng, cá còn cung cấp cho cơ thể nhiều acid béo, protein, canxi, omega 3… Nên nó có tác dụng rất tốt để  bồi bổ cho cơ thể. Chính vì vậy, bạn nên sử dụng thường xuyên trong bữa ăn của gia đình.

Vị thuốc đinh lăng 

1. Tính vị 

Theo Đông y, dược liệu đinh lăng có vị ngọt, hơi đắng, tính mát

2. Tác dụng dược lý và chủ trị 

Tùy vào từng bộ phận mà có các công dụng khác nhau.

• Phần thân, rễ có khả năng tăng cường tuần hoàn máu, giúp lưu thông khí huyết.
• Phần lá có khả năng giải độc, chống dị ứng, ho ra máu, kiết lị.

Cây đinh lăng chuyên dùng điều trị trong các trường hợp cơ thể suy nhược, tiêu hóa kém, nhức đầu, đau mỏi cứng cổ, ho ra máu, thấp khớp, đau nhức xương khớp, tắc tia sữa, người hư yếu, ho khan kéo dài.

3. Cách dùng và liều lượng 

Trung bình mỗi ngày dùng từ 1 đến 6g phần rễ và từ 30 đến 50g phần thân, còn lá thì dùng từ 50 đến 100g. Người bệnh có thể sắc để uống, ngâm rượu hoặc chế biến thành món ăn cũng được.

4. Độc tính 

Chỉ nên dùng với một liều lượng nhất định, việc cơ thể tiếp nhận quá nhiều saponin có thể làm ảnh hưởng đến hoạt động của tim.

Một số bài thuốc chữa bệnh:

Dược liệu đinh lăng được dùng để bồi bổ sức khỏe, trị chứng tắc tia sữa, đau nhức xương khớp, ho suyễn kéo dài

1. Bài thuốc giúp phòng ngừa dị ứng và bồi bổ cơ thể

• Chuẩn bị: 200 lá đinh lăng.
• Thực hiện: Nấu sôi với 200ml nước trong 20 phút. Sau đó chắt lấy nước, nấu thêm 20 phút nữa. Dùng nước chia thành 2 lần dùng và uống hết trong ngày.

2. Bài thuốc giúp chữa tắc tia sữa ở phụ nữ sau khi sinh

• Chuẩn bị: 3 lát gừng tươi và 40g rễ đinh lăng.
• Thực hiện: Cho vào nồi, đun sôi với 500ml nước và hạ lửa nấu cho đến khi còn 250ml. Dùng nước sắc uống khi còn nóng.

3. Bài thuốc chữa mề đay mẩn ngứa do dị ứng thực phẩm, thời tiết

• Chuẩn bị: Lá đinh lăng khô 80g.
• Thực hiện: Nấu sôi với 500ml còn lại 250ml, chia thành 2 lần uống và dùng hết trong ngày.

4. Bài thuốc chữa ho mãn tính

• Chuẩn bị: Rễ đinh lăng, nghệ vàng, đậu săn, rau tần, bách bộ và rễ cây dâu mỗi vị 8g, gừng khô 4g.
• Thực hiện: Đem các vị sắc với 500ml, còn lại 250ml. Chia thành 2 lần uống và dùng khi thuốc còn nóng.

5. Bài thuốc chữa đau nhức xương khớp do thấp khớp

• Chuẩn bị: Quế chi và vỏ quýt (trần bì) mỗi vị 4g, thiên niên kiện, cỏ xước, hà thủ ô, huyết rồng và cối xay mỗi vị 8g, rễ đinh lăng 12g.
• Thực hiện: Để quế chi riêng, cho các vị sắc lấy nước, sau khi sôi cho quế chi vào. Chia thành 2 lần uống và dùng khi thuốc còn ấm.

6. Bài thuốc chữa chứng mệt mỏi, lười vận động, uể oải

• Chuẩn bị: Rễ đinh lăng phơi khô, 0.5g.
• Thực hiện: Đun với 100ml nước trong vòng 15 phút, sau đó chia thành 2 – 3 lần dùng và uống hết trong ngày.

7. Bài thuốc chữa chứng vú căng nóng và tắc tia sữa

• Chuẩn bị: Rễ đinh lăng 30 – 35g.
• Thực hiện: Sắc lấy 250ml nước, uống liên tục trong vòng 2 – 3 ngày.

8. Bài thuốc chữa vết thương sưng đau

• Chuẩn bị: Lá đinh lăng tươi.
• Thực hiện: Rửa sạch, để ráo nước và giã nát, sau đó đắp lên vùng đau nhức.

9. Bài thuốc chữa chứng đau lưng mỏi gối

• Chuẩn bị: 20 – 30g thân cành cây đinh lăng, phối hợp thêm cam thảo dây, cúc tần và rễ cây xấu hổ.
• Thực hiện: Sắc lấy nước, chia thành 3 lần dùng.

10. Bài thuốc chữa bệnh viêm gan

• Chuẩn bị: Nghệ 8g, biển đậu 12g, rễ đinh lăng 12g và rễ cỏ tranh 12g.
• Thực hiện: Sắc uống mỗi ngày 1 thang, dùng đều đặn cho đến khi khỏi.

11. Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh liệt dương và rối loạn cương dương ở nam giới

• Chuẩn bị: Sa nhân 6g, cao ban long và trâu cổ mỗi vị 8g, cám nếp và rễ đinh lăng mỗi vị 12g.
• Thực hiện: Sắc uống ngày dùng 1 thang.
• Lưu ý: Để đạt được kết quả điều trị tốt, nên kết hợp với thói quen tình dục lành mạnh, tập luyện và ăn uống điều độ.

12. Bài thuốc chữa bệnh thiếu máu

• Chuẩn bị: Tam thất 20g, hoàng tinh, hà thủ ô, thục địa và rễ đinh lăng mỗi vị 100g.
• Thực hiện: Đem các vị tán thành bột mịn. Mỗi lần dùng 100g thuốc bột sắc với nước và dùng uống trong ngày.

13. Bài thuốc trị chứng kiết lỵ, ho, ban sởi và dị ứng

• Chuẩn bị: Lá đinh lăng khô 10g.
• Thực hiện: Sắc với 200ml nước và dùng hết trong ngày.

14. Bài thuốc chữa chứng ho suyễn lâu năm không giảm

• Chuẩn bị: Gừng khô 4g, xương bồ 6g, đậu săng, rễ đinh lăng, nghệ vàng, tang bạch bì và tần dày lá mỗi vị 8g.
• Thực hiện: Sắc với 600ml nước còn lại 250ml. Chia nước sắc thành 2 lần uống và dùng khi thuốc còn nóng.

15. Bài thuốc chữa chứng ăn uống khó tiêu, đầy bụng và ợ hơi nhiều

• Chuẩn bị: 10g rễ đinh lăng.
• Thực hiện: Sắc với 300ml nước, còn lại 150ml, chia nước sắc thành 2 – 3 lần uống.

16. Bài thuốc chữa chứng đau tức ngực, nhức đầu và nóng sốt

• Chuẩn bị: Chua me đất, lá tre và rễ sài hồ mỗi vị 20g, rau má, cam thảo dây và rễ đinh lăng tươi mỗi vị 30g, trần bì và vỏ chanh mỗi vị 10g.
• Thực hiện: Đem dược liệu thái nhỏ, đổ ngập nước và sắc lấy 250ml. Chia thành 3 lần uống và dùng hết trong ngày.

17. Bài thuốc chữa bệnh viêm gan mãn tính

• Chuẩn bị: Ngưu tất, uất kim mỗi vị 8g, ngũ gia bì, xa tiền tử, rễ đinh lăng, hoài sơn, chi tử, rễ cỏ tranh và hoài sơn mỗi vị 12g, nhân trần 20g, ý dĩ 16g.
• Thực hiện: Sắc uống ngày dùng 1 thang.

18. Ngâm rượu giúp bồi bổ sức khỏe, tiêu thực

• Chuẩn bị: Rễ đinh lăng khô 100g.
• Thực hiện: Tán nhỏ và ngâm với 1 lít rượu 30 độ trong vòng 10 ngày. Cứ vài ngày lắc đều lọ 1 lần để tránh thuốc đóng cặn. Mỗi lần dùng 10ml trước khi ăn, ngày dùng 2 lần.

19. Bài thuốc chữa chứng mất ngủ kéo dài, thiếu tập trung và suy giảm trí nhớ

• Chuẩn bị: Liên nhục 16g, tâm sen 12g, lá đinh lăng 24g, lá vông 20g và tang diệp 20g.
• Thực hiện: Sắc với 400ml nước, lấy khoảng 150ml và chia thành 2 lần uống trong ngày.

20. Bài thuốc trị chứng tiểu ra nước đỏ, đái rắt, đái buốt do sỏi thận

• Chuẩn bị: Kim tiền thảo, xa tiền thảo, lá đinh lăng và liên tiền thảo mỗi thứ 1 nắm to.
• Thực hiệc: Sắc uống đều đặn, nếu bệnh nặng nên gia thêm 10 – 12g chè búp non.

21. Bài thuốc chữa bệnh sỏi thận gây bí tiểu và đau quặn bụng

• Chuẩn bị: Xa tiền thảo 20g, rau ngổ 30g, lá đinh lăng và xấu hổ tía mỗi vị 40g, râu bắp 24g.
• Thực hiện: Đem các vị sắc uống, ngày dùng 1 thang.

22. Bài thuốc trị chứng tắc sữa và sưng đau vú ở phụ nữ sau sinh

• Bài thuốc 1: Dùng hoài sơn, đương quy, rễ bí đỏ, xuyên khung, bạch truật, đan sâm mỗi vị 12g, lá đinh lăng 40g, kim ngân hoa 16g. Sắc các vị lấy nước uống, dùng mỗi ngày 1 thang.
• Bài thuốc 2: Trần bì, kim ngân hoa mỗi vị 12g, sài đất và bồ công anh mỗi vị 20g, lá đinh lăng (sao vàng hạ thổ) 40g. Sắc với 400ml nước, còn lại 200ml chia thành 2 lần dùng. Nên uống khi thuốc còn nóng.

23. Bài thuốc chữa chứng đau mỏi các khớp, khó khăn khi vận động và có biểu hiện xơ cứng

• Chuẩn bị: Trần bì, đại táo, khởi tử, đương quy, cam thảo và xuyên khung mỗi vị 12g, đỗ trọng 10g, nam tục đoạn, củ đinh lăng (sao thơm) và thổ linh mỗi vị 20g, ngưu tất 16g.
• Thực hiện: Sắc với 800ml nước, còn lại 250ml. Đem nước sắc chia thành 2 – 3 lần uống và dùng liên tục trong 15 ngày. Nếu cần có thể lặp lại liệu trình cho đến khi bệnh thuyên giảm.

24. Bài thuốc trị chứng ho khan kéo dài do phế nhiệt

• Chuẩn bị: Cát cánh, đại táo và trần bì mỗi vị 12g, cam thảo, mạch môn và tía tô mỗi vị 16g, củ đinh lăng, xa tiền thảo, lá xương sông, rau má mỗi vị 20g.
• Thực hiện: Đem các vị sắc mỗi ngày 1 thang.

Kiêng kỵ và Lưu ý 

• Cây đinh lăng tuy có tác dụng tốt nhưng chỉ nên dùng với một lượng vừa đủ. Vì nếu dung nạp quá nhiều saponin sẽ làm cho cơ thể mệt mỏi, chóng mặt, hoa mắt và tiêu chảy.
• Chỉ nên dùng khoảng từ 10 đến 20g cây đinh lăng đã phơi khô/ ngày.
• Chú ý nên dùng cây đinh lăng từ 3 tuổi trở lên để đảm bảo dược tính.
• Ngoài việc áp dụng bài thuốc từ dược liệu, bạn có thể hỗ trợ điều trị và nâng cao sức khỏe với các món ăn từ lá đinh lăng.

PHÒNG KHÁM ĐÔNG Y OMC

Fanpage: Phòng Khám Đông Y OMC

Youtube: Phòng Khám Đông Y OMC

Tiktok: Phòng Khám Đông Y OMC