Thiểu năng tuần hoàn não hay còn gọi là suy giảm tuần hoàn máu não, một tình trạng lượng máu lưu thông lên não giảm, làm giảm sự cung cấp oxy và các chất dinh dưỡng nuôi não khiến cho tế bào thần kinh thiếu năng lượng để hoạt động, từ đó gây ảnh hưởng đến các hoạt động chức năng của não.

Máu lưu thông đến não như thế nào?

Bốn động mạch chính cung cấp máu cho não là các động mạch cảnh trong trái và phải và các động mạch đốt sống trái và phải. Những động mạch này kết nối với nhau tạo thành một đa giác ở nền não của bạn. Nó được gọi là đa giác Willis. Các mạch máu nhỏ hơn cũng phân nhánh từ các động mạch này để nuôi dưỡng các phần khác nhau trong não.

Não cũng có các xoang tĩnh mạch. Những tĩnh mạch này mang máu chứa carbon dioxide và các chất thải khác ra khỏi não. Một số trong chúng kết nối với các tĩnh mạch của da đầu và khuôn mặt của bạn.

Trao đổi chất dinh dưỡng và chất thải xảy ra ở hàng rào máu não. Rào chắn này giúp bảo vệ não khỏi sự xâm nhập của các chất độc hại.

Những dấu hiệu của thiểu năng tuần hoàn não

Khi bị thiểu năng tuần hoàn não, người bệnh thường xuất hiện các triệu chứng điển hình sau:

• Đau nhức đầu là triệu chứng điển hình cũng như xuất hiện sớm nhất của bệnh lý. Các cơn đau đầu thường có tính lan tỏa, đau co thắt hoặc tập trung ở vùng trán, gáy. Cảm giác đau đầu nhiều hơn khi phải suy nghĩ.

• Chóng mặt đột ngột, gây khó khăn trong di chuyển, đi lại.

• Người bệnh dễ bị hoa mắt, tối sầm mặt mày khi phải thay đổi tư thế đột ngột hoặc vận động mạnh.

• Suy giảm trí nhớ, giảm nhận thức, dễ bị rối loạn cảm xúc hơn bình thường,…

• Mất ngủ, khó ngủ kéo dài.

• Người bệnh xuất hiện các cảm giác không thật như thường xuyên nghe thấy tiếng các tiếng ù bên tai.

• Cơ thể luôn trong tình trạng mệt mỏi kéo dài không rõ nguyên nhân.

• Mất khả năng tập trung trong trong quá trình học tập, làm việc,…

Lưu ý: Hầu hết các triệu chứng của thiểu năng tuần hoàn não sẽ biến mất trong vòng 1 giờ, nhưng cũng có thể kéo dài đến 24h. Các triệu chứng có thể hồi phục hoàn toàn sau 24 giờ và thường có xu hướng lặp đi, lặp lại nhiều lần nếu không được điều trị dứt điểm. Nếu thiểu năng tuần hoàn não kéo dài sẽ gây ra trường hợp đột quỵ, ảnh hưởng đến tính mạng người bệnh.

Nguyên nhân dẫn đến thiểu năng tuần hoàn não

Theo các chuyên gia, nguyên nhân gây ra tình trạng thiểu năng tuần hoàn não phổ biến nhất là:

• Ảnh hưởng của bệnh lý xơ vữa động mạch khiến các mao mạch dẫn máu bị hẹp lại và làm chậm, tắc quá trình lưu thông máu. Đây cũng là nguyên nhân chính gây bệnh, chiếm tới khoảng 60 – 80% ca bệnh.

  Xơ vữa động mạch khu trú tại nơi xuất phát của động mạch não sau hoặc chỗ phân đôi của các động mạch, đoạn cuối động mạch đốt sống. Khi gặp các yếu tố kết hợp khác như huyết áp động mạch thấp sẽ có những biểu hiện của triệu chứng thiểu năng tuần hoàn não

• Mạch máu bị dị dạng hoặc viêm tắc động mạch.

• Ảnh hưởng từ các chấn thương như thoát vị đĩa đệm tại cột sống cổ, thoái hóa đốt sống cổ,… khiến mạch máu bị chèn ép và hạn chế quá trình tuần hoàn máu lên não bộ dẫn đến thiểu năng tuần hoàn não

• Các chèn ép từ bên trong não bộ như u não, u dây thần kinh số 8 hay các bệnh lý thần kinh khác.

• Người bệnh bị rối loạn về huyết áp.

• Bệnh tim mạch: suy tim, bệnh van tim…

Các đối tượng dễ bị thiểu năng tuần hoàn não

Thiểu nằng tuần hoàn não thường gặp ở người trung niên và cao tuổi, đặc biệt nơi những người lao động trí óc, nam mắc bệnh nhiều hơn nữ. Tỷ lệ mắc bệnh thiểu năng tuần hoàn não rất cao, theo thống kê khoảng 2/3 người đứng tuổi đều mắc chứng bệnh này.

Tuy nhiên, với cuộc sống hiện đại ngày nay, khi mà con người phải đối diện với nhiều yếu tố độc hại như ô nhiễm môi trường, lối sống mất cân bằng, ăn uống không khoa học, không vận động, cường độ làm việc căng thẳng… khiến cho tình trạng thiểu năng tuần hoàn não này ngày càng bị trẻ hóa, xuất hiện nhiều ở độ tuổi dưới 40.

Trong các tai biến mạch máu não nguyên nhân do thiểu năng tuần hoàn não chiếm 9-25% tổng số các tai biến mạch máu não.

Yếu tố nguy cơ của thiểu năng tuần hoàn não

Một số yếu tố dưới đây được cho làm gia tăng nguy cơ mắc thiểu năng tuần hoàn não.

• Bệnh lý

Một số bệnh như xơ cứng động mạch não, dị tật bẩm sinh mạch máu não, thoái hóa các đốt sống cổ, đốt sống lưng, lắng đọng mỡ động mạch, rối loạn nhịp tim, suy thận mạn tính…được cho là những yếu tố gây ra thiểu năng tuần hoàn não.

Trong những bệnh lý kể trên thì xơ vữa động mạch là nguyên nhân chính gây ra tình trạng thiếu máu não. Nguyên nhân là do khi động mạch bị xơ vữa sẽ ngăn cản quá trình lưu thông máu lên não khiến lòng động mạch cảnh bị thu nhỏ hơn mức bình thường đến 70%.

Thông thường vào khoảng thời gian nửa đêm và rạng sáng bệnh nhân sẽ có những biểu hiện thiếu máu cục bộ vì đây là khoảng thời gian hoạt động của tim yếu nhất và huyết áp cũng được hạ thấp đến mức tối đa khiến tình trạng thiếu máu trở nên trầm trọng.

• Các yếu tố xã hội

Việc uống bia, rượu, thói quen sinh hoạt thiếu khoa học, lành mạnh được coi là những yếu tố khiến căn bệnh này gia tăng ngày một nhiều. Bên cạnh đó những áp lực tâm lý, căng thẳng trong công việc cũng khiến con người khó kiểm soát cảm xúc, hay cáu gắt, suy giảm trí nhớ, rối loạn tuần hoàn máu não. Từ đó dẫn đến thiểu năng tuần hoàn máu não.

• Béo phì

Theo nghiên cứu những người béo phì có nguy cơ mắc căn bệnh này cao hơn những người có cân nặng vừa phải. Nguyên nhân là do những người béo phì có hàm lượng mỡ dư thừa cao, điều này ảnh hưởng đến quá trình hoạt huyết, lưu thông máu trong cơ thể.

Đồng thời lượng mỡ dư thừa này cũng khiến cơ thể trở nên nặng nề hơn, gia tăng áp lực làm việc lên các hệ cơ quan đặc biệt hệ tuần hoàn. Từ đó cản trở quá trình lưu thông máu lên não, gây hiện tượng thiếu máu não, chóng mặt, đau đầu dẫn đến thiểu năng tuần hoàn não.

• Tuổi tác

Những người trên 40 tuổi có nguy cơ mắc bệnh nhiều hơn những người trẻ tuổi. Nguyên nhân là do khi về già các hệ cơ quan dần lão hóa theo quy luật tự nhiên. Vì thế chúng không còn hoạt động chính xác, sung sức như tuổi thanh niên.

Thiểu năng tuần hoàn não nguy hiểm như thế nào?

Thiểu năng tuần hoàn não kéo dài có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng như sau:

• Đột quỵ não

Đây là một trong những hậu quả của thiểu năng tuần hoàn não kéo dài thường gặp và để lại nhiều hệ lụy nhất.

Nguyên nhân là do xơ vữa động mạch kéo dài, không được phát hiện và điều trị kịp thời. Khi các mảng xơ vữa này lớn dần và bong vỡ ra, tiểu cầu sẽ bao bọc xung quanh, hình thành nên cục máu đông. Cục máu này sẽ phát triển tới mức có thể bít kín lòng động mạch não khiến cho người bệnh gặp phải tình trạng đột quỵ.

Khi cục máu đông chặn dòng máu chảy trong động mạch não, các tế bào não sẽ không nhận được lượng oxy và các chất dinh dưỡng cần thiết. Điều này có thể ngăn chúng hoạt động chính xác. Lưu lượng máu cung cấp cho não dừng lại đủ lâu có thể làm hỏng, tổn thương hoặc chết các tế bào não làm giảm khả năng điều khiển hoạt động của các cơ quan trong cơ thể. Ví dụ, nó có thể ảnh hưởng đến lời nói, vận động hoặc trí nhớ của bạn.

Khả năng hồi phục của người bệnh còn phụ thuộc vào mức độ tổn thương, việc phát hiện và xử lý cơn đột quỵ nhanh hay chậm. Nếu người bệnh được cấp cứu kịp thời thì khả năng bình phục hoàn toàn sẽ cao, ngược lại nếu chậm sẽ khiến cho người bệnh gặp tai biến như nói ngọng, khó nói, liệt nửa người,… thậm chí dẫn đến tử vong.

• Thiếu oxy lên não

Việc tuần hoàn máu không tốt sẽ khiến não bị thiếu oxy. Triệu chứng này thường gặp ở những người bệnh bị thiếu máu hoặc từng mắc các bệnh lý về tim mạch. Nếu tình trạng này kéo dài sẽ khiến cho người bệnh có thể rơi vào trạng thái mơ màng, hay nhầm lẫn.

Nếu được giải quyết tình trạng thiếu máu một cách nhanh chóng kịp thời sẽ giúp cho não bộ không bị tổn thương. Tuy nhiên, nếu để tình trạng này kéo dài, có thể dẫn đến hôn mê, thậm chí gây tử vong.

Điều trị thiểu năng tuần hoàn não như thế nào?

Việc điều trị thiểu năng tuần hoàn não tập trung vào nguyên nhân gây bệnh như duy trì mức huyết áp mục tiêu, dùng thuốc chống xơ vữa động mạch hoặc dùng thuốc tăng lưu lượng máu não theo chỉ dẫn của bác sĩ, điều chỉnh mức glucose máu (nếu tăng).

Ngoài ra, bệnh nhân cần điều trị các bệnh tim mạch (nếu có) hoặc nếu hẹp do xơ vữa động mạch não thì nong mạch, đặt stent theo chỉ định của bác sĩ.

Phòng ngừa thiểu năng tuần hoàn não

Tình trạng thiểu năng tuần hoàn não khi kéo dài và không được điều trị kịp thời sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới cấu trúc, chức năng của não bộ, từ đó dẫn đến các biến chứng nguy hiểm.

Do đó, để giảm nguy cơ mắc thiểu năng tuần hoàn não, đặc biệt là với giới trẻ, cần lưu ý tới các vấn đề sau:

Chế độ ăn uống khoa học

• Hạn chế ăn đồ chứa nhiều dầu mỡ, đồ ăn nhanh, thực phẩm chứa các chất bảo quản.

• Sử dụng các loại thực phẩm giàu dinh dưỡng, giảm hàm lượng cholesterol.

• Các thực phẩm giúp tăng lưu lượng máu lên não mà người bệnh nên sử dụng có thể kể đến như cá béo, rau xanh (súp lơ, rau cải bina,…), hải sản, các loại đậu, ngũ cốc nguyên hạt, hoa quả mọng nước (cam, quýt, bưởi, dâu tây, việt quất), thị đỏ ( thịt cừu, thịt bò,…).

Chế độ nghỉ ngơi hợp lý

• Nên có thời gian nghỉ ngơi tối thiểu là 10 phút khi thực hiện các công việc về trí óc liên tục trong 2 giờ đồng hồ.

• Luyện tập thể dục thể thao để nâng cao sức khỏe, hạn chế tình trạng thừa cân, béo phì. Tùy theo thể trạng sức khỏe mà bạn có thể lựa chọn cho mình các bài tập, môn thể thao phù hợp.

• Hạn chế tình trạng căng thẳng, stress kéo dài. Thay vào đó, hãy cố gắng để cơ thể được thư giãn ở mức tốt nhất.

• Không sử dụng điện thoại, máy tính, tivi liên tục trong thời gian dài.

Điều trị thiểu năng tuần hoàn não với y học cổ truyền

Theo y học cổ truyền, những triệu chứng của bệnh thiểu năng tuần hoàn não được mô tả trong các chứng huyễn vựng, đầu thống, hư lao, kiện vong…với nhiều nguyên nhân gây ra bệnh như:

• Rối loạn tình chí, áp lực cuộc sống gia tăng: lo lắng, cáu giận, buồn bực làm can khí uất kết, khí uất hóa hỏa, can dương thượng cang, can phong nội động nhiễu loạn thanh khiếu gây nên huyễn vựng.
• Ăn uống không điều độ, thích ăn thức ăn béo ngọt, uống rượu: ăn uống không điều tiết làm rối loạn chức năng vận hóa thủy thấp của tỳ vị, thấp tụ thành đàm, đàm trọc ứ trệ bưng bít thanh dương gây nên huyễn vựng.
• Lao động quá sức hoặc ít vận động: thận là gốc của tiên thiên, tàng tinh sinh tủy; não là bể của tủy. Lao động quá sức, sinh hoạt tình dục quá độ, tuổi cao sức yếu… đều làm cho thận tinh hao hư, não tủy bất túc và gây nên bệnh.
• Khí huyết hao hư: bệnh lâu ngày làm khí huyết hao hư hoặc do rối loạn chức năng tỳ vị làm rối loạn nguồn hóa sinh huyết dịch gây nên khí huyết bất túc: khí hư làm thanh dương không thăng, huyết hư làm não không được nuôi dưỡng gây bệnh.

Tùy theo nguyên nhân và bệnh cảnh mà bệnh nhân mắc phải, thầy thuốc sẽ chọn sử dụng các bài thuốc khác nhau như:Thông khiếu hoạt huyết thang, Thiên ma câu đằng ẩm, Long đởm tả can thang, Bán hạ bạch truật thiên ma thang, Quy tỳ thang…

Ngoài phương pháp dùng thuốc thì phương pháp không dùng thuốc cũng thường được sử dụng như: châm cứu, xoa bóp bấm huyệt,…

Một số huyệt thường dùng  như: Thái xung, Hành gian, Huyền chung, Nội quan, Thần môn, Tam âm giao, Túc tam lý, Huyết hải, Lương khâu, Can du, Tâm du, Trung quản, Cưu vĩ, Tỳ du, Vị du…