Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO)  thì đa số người bệnh hồi phục hoàn toàn sau khi mắc COVID-19, nhưng có khoảng từ 10  đến 20% bị ảnh hưởng lâu dài biểu hiện ở mức độ khác nhau từ nhẹ đến nặng thì gọi đó là tình trạng hậu COVID-19.

WHO định nghĩa hậu COVID -19 là tình trạng bệnh lý xuất hiện ở những người trong tiền sử nhiễm SARS-COVID 2, thường xuất hiện trong vòng 3 tháng sau khi khởi phát COVID- 19 với triệu chứng có tác động đến cơ thể và kéo dài ít nhất 2 tháng. Các triệu chứng và ảnh hưởng của nó cũng cần chú ý chẩn đoán phân biệt với các bệnh lý khác.

Hậu COVID-19 tồn tại sau 12 tuần với các biểu hiện đa dạng, như mệt mỏi kéo dài, khó thở, đau hoặc tức ngực, ho, có vấn đề về trí nhớ và tập trung, rối loạn giấc ngủ, loạn nhịp tim, đau khớp, rối loạn cảm giác, chóng mặt, đau đầu, trầm cảm, lo âu, ù tai, đau tai, đau họng, loạn cảm họng, mất mùi, buồn nôn, tiêu chảy, đau bụng, chán ăn, sốt, phát ban, rụng tóc…

Trong đó các triệu chứng khó thở kéo dài, hụt hơi khi nói chuyện hoặc gắng sức là vấn đề mà nhiều trường hợp nhiễm COVID-19 đã khỏi bệnh gặp phải.

Triệu chứng này có thể được cải thiện sau vài tuần khỏi bệnh nhưng cũng có nhiều trường hợp tình trạng này kéo dài dai dẳng, gây ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe và chất lượng sống, đồng thời giảm khả năng lao động của bệnh nhân.

Thế nào là khó thở, hụt hơi hậu COVID-19?

Triệu chứng khó thở, hụt hơi hậu COVID-19 biểu hiện khá rõ ở một số tình huống như người bệnh không nói tiếp trọn câu vì hụt hơi, khó khăn khi làm việc gắng sức hay khi đi bộ nhanh, thậm chí bị hụt hơi kể cả khi chỉ leo vài bước cầu thang, tim đập nhanh hơn, hơi thở đứt quãng, hụt hơi có thể kèm theo tức ngực, người bệnh không hát lên được tông giọng cao như khi chưa bị COVID-19,…

Nguyên nhân

Khi xâm nhập vào cơ thể, virus SARS-CoV-2 có thể tấn công tất cả các cơ quan, nhưng thường tập trung chủ yếu tại hệ hô hấp, đặc biệt là phổi. Một số tổn thương ở hệ hô hấp mà người bệnh thường gặp phải như rối loạn trao đổi khí ở phế nang cùng với hệ mạch máu bao quanh phế nang gây mất cân bằng oxy, gây viêm phổi, xơ phổi, viêm phổi kẽ,… từ đó dẫn tới giảm diện tích trao đổi khí.

-Khó thở và ho kéo dài, đau ngực, thường mắc kéo dài sau khi điều trị COVID, là hiện tượng thường xảy ra sau nhiễm virus đường hô hấp nói chung với triệu chứng chính là  ho,  thường chỉ ho khan, thở khò khè, nặng ngực, thường gặp ở bệnh nhân trong khi mắc COVID có tăng IL-6 và  lipocalin-2, các biệu hiện như vậy được nằm trong  một hội chứng  gọi là hội chứng tăng phản ứng đường thở sau viêm.

Hơn nữa, bệnh cũng gây ra tình trạng viêm đa cơ quan và viêm tại chỗ làm ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất, rối loạn đông máu, tắc vi mạch và nhiều vấn đề liên quan khác. Chính vì thế, nguồn dung nạp oxy được hấp thu vào cơ thể sẽ giảm đi, gây thiếu oxy và cuối cùng dẫn đến hụt hơi, khó thở.

Cũng theo các chuyên gia, đối với những trường hợp vừa khỏi bệnh, các tổn thương ở nhiều cơ quan và đặc biệt là cơ quan hô hấp chưa được hồi phục hoàn toàn, do đó, triệu chứng hụt hơi, khó thở do nguồn cung oxy cho cơ thể chưa kịp đáp ứng cũng là điều dễ hiểu. Bệnh nhân cần phải có thời gian để cơ thể hồi phục trở lại.

Hiện các nhà nghiên cứu đã xác định được những bất thường trong phổi của những bệnh nhân bị COVID-19 kéo dài. Nghiên cứu này đã thí điểm với 36 bệnh nhân, cho thấy có khả năng COVID-19 có thể gây ra tổn thương vi thể cho phổi mà không được phát hiện bằng các xét nghiệm thông thường.

Đây là nghiên cứu đầu tiên chứng minh những bất thường về phổi ở những người bị COVID-19 kéo dài gặp tình trạng khó thở. Virus đã gây ra một số bất thường dai dẳng trong cấu trúc vi mô của phổi hoặc hệ mạch phổi, ảnh hưởng đến trao đổi carbon dioxide và oxy.

Những tổn thương hay gặp nhất ở phổi là hình kính mờ, xơ hóa phổi, viêm phổi tổ chức, dày các vách liên tiểu thùy, khí phế thũng…

Những đối tượng nào có nguy cơ bị khó thở, hụt hơi hậu Covid-19

Có nhiều yếu tố chi phối làm các di chứng hậu COVID kéo dài, trong đó có hụt hơi, khó thở, cụ thể:

– Người bệnh COVID nặng phải thở máy, hoặc thở oxy kéo dài, viêm phổi nặng, mắc nhiều bệnh nền cho thấy di chứng hậu COVID nặng hơn và kéo dài hơn so với người bệnh nhẹ;

– Người bệnh COVID chưa tiêm hay tiêm chưa đủ liều vaccine có di chứng hậu COVID nặng và kéo dài hơn.

Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí The Lancet vào tháng 1/2022 cho thấy đối tượng được tiêm 2 liều vaccine nếu mắc bệnh Covid sẽ giảm khoảng một nửa nguy cơ mắc chứng hậu COVID kéo dài; Mức độ kháng thể của cơ thể thấp cũng làm di chứng hậu COVID phức tạp hơn.

Giáo sư Mukaetova-Ladinska, Đại học Leicester Anh đã đưa ra nghiên cứu giải thích rằng mức độ thấp hơn của kháng thể immunoglobulin IgM và IgG3, kết hợp với các yếu tố nguy cơ, có thể làm tăng nguy cơ di chứng hậu COVID…

Các biến chứng có thể xảy ra nếu khó thở kéo dài

Khó thở là kết quả của tình trạng thiếu oxy hoặc giảm oxy trong máu, tức là mức oxy trong máu thấp.

Vì thế, nếu chủ quan với tình trạng này mà không có biện pháp xử lý kịp thời, não sẽ không được cung cấp đủ oxy để hoạt động trong thời gian dài, dẫn đến hiện tượng suy giảm nhận thức tạm thời hoặc vĩnh viễn.

Cùng với đó là một loạt biến chứng nguy hiểm khác như tổn thương não, hoại tử não, đột quỵ…

Khó thở hụt hơi kéo dài cũng có thể là dấu hiệu của tổn thương phổi

Phổi là cơ quan bị ảnh hưởng nặng nhất bởi COVID-19 với những biến chứng như viêm phổi, hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển và nhiễm khuẩn. COVID-19 có thể gây tổn thương lâu dài cho phổi, biểu hiện qua triệu chứng khó thở. Các biến thể mới của virus SARS-CoV-2 cũng ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ hô hấp, có thể gây viêm phế quản.

Khi nào cần đến gặp bác sĩ ?

Không phải tất cả bệnh nhân hụt hơi, khó thở hậu COVID đều phải đi khám sau khi khỏi bệnh COVID. Nhiều bệnh nhân sẽ hết hụt hơi, khó thở sau 2-3 tuần, thấy trong người đã trở lại bình thường như trước bệnh, không nhất thiết phải đi khám. Trong khi đó, một số bệnh nhân cần đi khám để đánh giá:

– Có biểu hiện hụt hơi, khó thở kéo dài, không thuyên giảm và ảnh hưởng đến sinh hoạt công việc hàng ngày, nhất là đã kéo dài hơn 3-4 tuần;

– Người có nguy cơ cao (lớn tuổi, mắc bệnh nền, thở oxy kéo dài…) nên tái khám lại ít nhất 1 lần trong vòng 1-3 tháng kể từ khi khỏi bệnh;

– Sau khi đã tuân thủ điều trị thuốc men, tập thở, tập phục hồi chức năng hô hấp theo ý kiến bác sĩ, nhưng tình trạng hụt hơi, khó thở không thuyên giảm;

– Tình trạng hụt hơi, khó thở tăng lên rõ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cần tái khám can thiệp sớm.

Bạn cứ đến cơ sở khám chữa bệnh, bác sĩ sẽ khám tổng quát, hỏi bệnh sử, tiền sử bệnh và quyết định cho làm những thăm dò, xét nghiệm liên quan để chẩn đoán xác định.

Bạn cần đi cấp cứu hoặc gọi tổng đài Cấp cứu 115 khẩn cấp nếu xuất hiện cơn hụt hơi đột ngột, cảm thấy tức ngực, khó nói.

Dấu hiệu cần đi cấp cứu ngay:

• Xuất hiện cơn đau tức ngực
• Cơn đau nhói ngực lan đến cánh tay, lưng, hàm, cổ
• Có thể kèm cơn đau nhói tim

Cần đi khám bác sĩ ngay nếu gặp các triệu chứng sau đi kèm:

• Thở khò khè.
• Khó chịu ở ngực, đau hoặc đau ngực
• Cổ họng căng cứng hoặc ho, nuốt sặc
• Khó thở ngay cả khi hoạt động nhẹ hoặc trong khi nghỉ ngơi
• Xuất hiện cơn khó thở trong đêm hoặc khi ngủ
• Phải đứng lên mới thở được
• Khó thở khi nói chuyện
• Khó thở khi hít vào hoặc nghẹt thở khi ăn uống.

Phương pháp chẩn đoán khó thở, hụt hơi sau khi mắc COVID-19

Nhiều phương pháp cận lâm sàng hiện đại hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán nguyên nhân khó thở đối với người bệnh hậu COVID-19 như: Đo hô hấp ký, chụp X-quang, kiểm tra CT-Scan, siêu âm màng phổi…

Đo hô hấp ký

Đo chức năng hô hấp hay còn gọi là hô hấp ký là kỹ thuật thường quy trong chẩn đoán và theo dõi đánh giá mức độ của các bệnh lý đường hô hấp. Khi tiến hành đo chức năng hô hấp, các bác sĩ sẽ sử dụng máy đo các dòng khí khi hít vào, thở ra để tính toán được nhiều chỉ số chức năng phổi quan trọng.

Kỹ thuật này không chỉ giúp ghi lại những thông số liên quan đến hoạt động của phổi, mà còn giúp đánh giá 2 hội chứng rối loạn thông khí ở người bệnh là tắc nghẽn và hạn chế.

Mục đích của đo chức năng hô hấp là để biết được thông tin chính xác về lưu lượng không khí lưu thông trong phế quản và phổi ở người bệnh, động thời giúp đánh giá mức độ tắc nghẽn và mức độ trầm trọng của giãn phế nang.

Chụp X- quang lồng ngực

Hình ảnh X-quang phổi có giá trị trong việc phát hiện, chẩn đoán bệnh, đánh giá mức độ nặng, đánh giá các biến chứng hô hấp, theo dõi đáp ứng điều trị và chẩn đoán.

Chụp CT – Scan ngực

Chụp CT- Scan ngực giúp phát hiện rõ các dấu hiệu dày vách liên tiểu thuỳ, dày vách bên trong tiểu thuỳ, giãn phế quản, dải tăng đậm độ dưới màng phổi… là những dấu hiệu ít gặp, gặp chủ yếu trong giai đoạn muộn. Tràn dịch màng phổi, tràn dịch màng tim, hạch, tổn thương hang, tràn khí màng phổi… là những dấu hiệu ít gặp hơn, có thể gặp trong giai đoạn bệnh tiến triển.

– Chụp XQ ngực không chuẩn bị

– Chụp cắt lớp vi tính lồng ngực (xem tổn thương phổi)

– Đo các thông số chức năng hô hấp (đánh giá có rối loạn thông khí không?)

– Siêu âm tim (đánh giá bệnh lý tim mạch liên quan)

– Xét nghiệm sinh hóa cơ bản, huyết học…

Cách điều trị

Khi gặp tình trạng khó thở, hụt hơi những bài tập thở sẽ giúp bạn cảm thấy dễ chịu hơn. Nếu tập lâu dài những bài tập này sẽ  góp phần giúp khôi phục lại chức năng hô hấp đã bị tổn thương bởi COVID-19

Ưỡn ngực về trước:

Ngồi trong tư thế ngực ưỡn về phía trước có thể giúp cải thiện cảm giác khó thở. Hãy ngồi thẳng lưng, ưỡn ngực về phía trước rồi đặt tay lên đùi, vai thả lỏng. Đây là động tác giúp cho ngực được thả lỏng nên nhờ đó chức năng phổi cũng được cải thiện đáng kể.

Thở sâu

Thở sâu đường bụng có thể giúp kiểm soát tình trạng khó thở. Thực hiện bằng cách:

Nằm xuống, đặt hai tay lên bụng

Hít sâu qua mũi, phình bụng và để phổi chứa đầy không khí.

Nín thở sâu trong vài giây.

Thở chậm qua miệng cho đến khi phổi hết không khí.

Lặp lại trong khoảng 5 – 10 phút.

Duy trì đều đặn hàng ngày sẽ giúp kiểm soát chứng khó thở tốt hơn.

Xông mũi

Hãy lấy một bát nước nóng rồi nhỏ thêm vào đó vài giọt tinh dầu bạc hà hoặc tinh dầu khuynh diệp và cúi mặt xuống bát ở khoảng cách phù hợp đủ để không bị bỏng sau đó hít thật sâu cho hơi nước bốc lên từ bát vào trong mũi và thở ra nhẹ nhàng.

Hít hơi nước có thể giúp làm thông mũi, giúp thở dễ dàng hơn. Hơi nóng và độ ẩm từ hơi nước cũng có thể làm tan chất nhầy trong phổi, giúp giảm sự khó thở.

Quan điểm về Y học cổ truyền

Theo y học cổ truyền, COVID-19 là bệnh được quy vào phạm vi “Dịch bệnh”, “Ôn bệnh” hoặc “Nhiệt dịch độc”. Bệnh ban đầu chủ yếu gây tổn thương hai tạng phế và tỳ. Vì vậy sau khi kết thúc điều trị hoặc do người bệnh thấy đỡ triệu chứng không tiếp tục điều trị và không chú trọng bảo vệ tạng phủ, hoặc do điều trị không đúng dẫn đến 2 tạng chưa thể hồi phục hoàn toàn, từ đó gây ra các di chứng về sau. Nếu không tích cực điều trị sẽ ảnh hưởng đến các cơ quan ngũ tạng khác, có thể để lại di chứng khó điều trị hoặc di chứng vĩnh viễn.

Một số di chứng do tổn thương tạng phế chưa phục hồi hoàn toàn như: Ho lâu dài, hụt hơi đoản hơi, mất khứu giác, tê bì ngoài da, phát ban, mệt mỏi, đau tức ngực mất ngủ do ho nhiều đoản hơi. Bên cạnh đó là di chứng do tổn thương tạng tỳ chưa phục hồi hoàn toàn: Chán ăn, mất vị giác, đau mỏi cơ, tiêu chảy, buồn nôn, trào ngươc, lâu ngày ảnh hưởng huyết phận gây rụng tóc, huyết ứ.

Để điều trị các bệnh nhân hậu COVID-19, trong y học cổ truyền thường quan tâm đến phần khí huyết, khi khí huyết bị tổn thương nhiều thì tùy từng thể trạng mỗi người sẽ có các bài thuốc khác nhau để bồi bổ những bộ phận, cơ quan bị hư tổn.

Di chứng lâu dài do ảnh hưởng khí huyết gồm: Mệt mỏi, khó thở, thở gấp, đau tức ngực, đau lâu ngày không đỡ, đau nhói, khô miệng không muốn uống nước, trống ngực, mất ngủ hay mơ, phiền táo, hay tức giận. Vì vậy, cần kết hợp các bài thuốc y học cổ truyền có tác dụng bổ khí dưỡng huyết hoạt huyết hóa ứ, giúp phục hồi chức năng ngũ tạng,  cân bằng âm dương.

Cùng với đó cần bồi bổ và phục hồi chức năng tạng phế tỳ ngay sau khi kết thúc điều trị hoặc ngay từ ban đầu trong giai đoạn bị bệnh. Tùy vào thể trạng, người bệnh sẽ được bác sĩ chỉ định phương pháp điều trị khác nhau.

Nhiều trường hợp chỉ cần áp dụng phương pháp không dùng thuốc như: Dưỡng sinh ,  khí công (tập thở), thực dưỡng(bồi bổ điều trị qua thức ăn), xoa bóp bấm huyệt (ấn huyệt trị bệnh), nhĩ châm, cứu ngải, châm cứu giác hơi bệnh nhân đã khỏi hoàn toàn.

Ngoài ra, nếu không dùng thuốc thì y học cổ truyền cũng có nhiều cách để giúp phục hồi sức khỏe cho người bệnh như tập luyện dưỡng sinh, hướng dẫn bệnh nhân tập các bài thở ; hay phương pháp châm cứu nếu bệnh nhân ho nhiều, tức ngực thì có thể dung phương này hoặc nhĩ châm; giác hơi, cấy chỉ.

Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế

Kính chào Quý Khách hàng,

Với định hướng mang lại những giải pháp y tế toàn diện, Phòng khám Đông y OMC – một sản phẩm của Công ty CP ĐT&PT Giải Pháp Y Tế đã ra đời nhằm thực hiện sứ mệnh cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tại chỗ như khám bệnh và điều trị bệnh bằng Đông y, chuyên trị các bệnh lý: Cơ xương khớp, Thần kinh, Tiêu hóa, Nội tiết, Phụ khoa, Nam khoa…

Tọa lạc tại vị trí trung tâm của Thành phố Hồ Chí Minh, phòng khám được trang bị hệ thống máy móc hiện đại, cùng đội ngũ chuyên gia, bác sĩ có trình độ chuyên môn cao. Chúng tôi luôn đặt sức khỏe và sự hài lòng của Quý Khách hàng là ưu tiên hàng đầu.

Với phương châm “Ân cần – Tôn trọng – Yêu thương”, Phòng khám Đông Y OMC cam kết sẽ mang đến cho Khách hàng sự hài lòng từ các dịch vụ mà chúng tôi cung cấp.

Chân thành cảm ơn Quý Khách hàng đã tin dùng dịch vụ của chúng tôi.

PHÒNG KHÁM ĐÔNG Y OMC

Fanpage: Phòng Khám Đông Y OMC

Youtube: Phòng Khám Đông Y OMC

Tiktok: Phòng Khám Đông Y OMC