Khô mắt là bệnh gì?

.Bệnh khô mắt xảy ra là hậu quả do mất cân bằng giữa tiết nước mắt và thoát đi của nước mắt bao gồm:

• Số lượng nước mắt tiết không đủ: Nước mắt được tiết ra từ các tuyến trong và quanh mi mắt. Tiết nước mắt sẽ giảm theo tuổi, do các bệnh tại mắt và toàn thân hoặc do tác dụng phụ của dùng thuốc. Điều kiện khí hậu như gió, thời tiết hanh khô cũng làm giảm lượng nước mắt vì bốc hơi nước nhanh, dẫn đến khô mắt.
• Chất lượng nước mắt không tốt: Màng phim nước mắt của chúng ta có 3 lớp: lớp mỡ, lớp nước và lớp nhầy. Mỗi lớp đảm nhiệm một chức năng trong việc bảo vệ và nuôi dưỡng bề mặt nhãn cầu. Lớp mỡ phẳng giúp hạn chế sự bốc hơi nước của lớp nước, trong khi lớp nhầy có chức năng dàn phẳng nước mắt trên bề mặt giác mạc. Nếu nước mắt bốc hơi quá nhanh hoặc dàn không phẳng trên giác mạc sẽ gây ra khô mắt.

Triệu chứng của khô mắt

Khô mắt rất dễ nhận biết, do tròng mắt không được bảo vệ và bôi trơn tốt nên cảm giác khô rát, bỏng rát, mỏi mắt,… thường xuyên xảy ra. Ngoài ra, người bệnh cũng thường thấy hiện tượng nhìn mờ, giảm thị lực tạm thời ngay sau khi chớp mắt.

Khô mắt kích thích khiến nước mắt chảy ra liên tục, song triệu chứng khô mỏi mắt vẫn tiếp tục xảy ra. Nếu chú ý, bệnh nhân còn thấy ra ghèn trắng ở hai bên hốc mắt. Khô mắt càng nặng thì tổn thương nhãn cầu càng nghiêm trọng, biểu hiện rõ nhất là tình trạng giảm thị lực nhanh chóng.

Khô mắt có thể kéo dài, không thể khắc phục nhanh sau khi mắt được nghỉ ngơi sau một giấc ngủ ngắn hoặc một đêm dài. Sau khi tỉnh dậy, dù ngủ đủ giấc nhưng người bệnh vẫn có cảm giác mỏi mắt, buồn ngủ,…

Dấu hiệu khô mắt, đau đỏ mắt càng nghiêm trọng cho thấy mắt càng thiếu nước trầm trọng và nguy cơ đã xuất hiện tổn thương ở tròng mắt. Vì thế người bệnh cần sớm có biện pháp khắc phục, nghỉ ngơi hợp lý và đi khám bác sĩ nếu tình trạng không được cải thiện.

Nguyên nhân dẫn đến khô mắt

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến khô mắt và chúng được phân thành 2 nhóm chính là giảm sản xuất nước mắt và tăng bốc hơi nước mắt.

Giảm sản xuất nước mắt

Những tình trạng sau có thể khiến tuyến lệ giảm bài tiết nước mắt, gây khô mắt mạn tính.

• Lão hóa: Khi cơ thể già đi, tuyến lệ ở mắt cũng bị lão hóa và giảm chức năng, làm giảm lượng nước mắt cần thiết.
• Thay đổi hormon khi dùng biện pháp tránh thai bằng hormon hoặc thay đổi nội tiết khi mang thai và thời kỳ mãn kinh.
• Mắc bệnh toàn thân như tiểu đường, các bệnh tự miễn như lupus và viêm khớp dạng thấp có thể kích thích phản ứng viêm, làm giảm tiết nước mắt.
• Các loại thuốc như kháng histamin, thuốc chống trầm cảm, thuốc tránh thai, thuốc trị Parkinson… có thể kìm hãm hoạt động tiết nước mắt của tuyến lệ.
• Dây thần kinh trên giác mạc (làm nhiệm vụ truyền tín hiệu tiết nước mắt) bị giảm nhạy cảm do bị tổn thương khi dùng kính áp tròng hoặc phẫu thuật mắt.

Tăng bốc hơi nước mắt

Nước mắt tiết ra đủ nhưng lại bốc hơi nhanh vì các nguyên nhân dưới đây cũng sẽ khiến mắt bị khô và phải chịu nhiều tác động xấu từ môi trường.

• Rối loạn chức năng tuyến meibomian làm giảm chất lượng lớp dầu của nước mắt.
• Chớp mắt không thường xuyên, quên chớp mắt do mắc bệnh Parkinson hoặc khi đang tập trung đọc sách, làm việc trên máy tính, lái xe…
• Ở môi trường nhiều gió, khói hoặc không khí khô, nhiệt độ cao.
• Bị ảnh hưởng bởi chất bảo quản trong một số loại thuốc nhỏ mắt tại chỗ.

Khô mắt có nguy hiểm không?

Nước mắt rất cần thiết để bảo vệ bề mặt nhãn cầu và duy trì thị lực. Với mỗi lần nháy mắt, nước mắt sẽ dàn đều trên bề mặt nhãn cầu giúp bôi trơn bề mặt nhãn cầu, giảm tỷ lệ nhiễm khuẩn mắt, rửa trôi các dị vật trong mắt và giữ cho bề mặt giác mạc, kết mạc phẳng, sạch sẽ. khi không có đủ nước mắt, bụi bẩn, vi khuẩn có thể dễ dàng tấn công gây nhiễm trùng, gây sưng đỏ mắt, đau nhức mắt rất khó chịu.

Bệnh khô mắt tuy không quá nguy hiểm nhưng sẽ gây nên triệu chứng mắt mệt mỏi, đỏ, rát giảm hiệu suất làm việc. Nếu để lâu không chữa trị thì có thể chuyển thành khô mắt mãn tính, dần dần gây giảm thị lực nghiêm trọng.

Bệnh khô mắt được chẩn đoán như thế nào?

Tình trạng này được chẩn đoán dựa vào triệu chứng, tiền sử bệnh và kết quả khám mắt. Bác sĩ có thể khám mắt bằng kính hiển vi và có thể thực hiện một số nghiệm pháp như:

• Test Schirmer: Dùng giấy lọc chuyên biệt được đặt (không gây tê tại chỗ) ở chỗ giao giữa điểm giữa và phần ba ngoài của mi dưới. Nếu trong 2 lần liên tiếp, dải giấy thấm ướt < 5,5mm sau thời gian 5 phút, bệnh nhân mắc khô mắt chế tiết.
• Test TBUT: Nhỏ fluorescein vào mắt người bệnh, thực hiện nháy mắt nhiều lần để dàn đều lớp phim nước mắt. Người bệnh nhìn thẳng, canh thời gian cho đến khi TBUT được xác định. Màng nước mắt được quan sát dưới ánh sáng màu xanh cobalt ở đèn khe. Nếu thời gian vỡ ngắn (< 10 giây) nghĩa là mắt bị khô.
• Chẩn đoán khô mắt còn cần phải xem xét khả năng người bệnh mắc hội chứng Sjögren, nếu có kèm theo khô miệng.

Khô mắt được điều trị như thế nào?

Khô mắt là một hội chứng mạn tính. Đã là mạn tính thì gần như khó có thể điều trị khỏi hoàn toàn. Vậy nhiệm vụ của bác sỹ nhãn khoa là giữ gìn cho đôi mắt bạn khỏe mạnh, dễ chịu hơn và duy trì thị lực tốt nhất. Các phương pháp để điều trị khô mắt gồm: bổ sung nước mắt nhân tạo, duy trì phim nước mắt trên bề mắt nhãn cầu, làm tăng tiết nước mắt, điều trị viêm của mi mắt và bề mặt nhãn cầu.

• Bổ sung nước mắt nhân tạo: Các trường hợp khô mắt nhẹ có thể điều trị bằng cách tra nước mắt nhân tạo và có thể sử dụng thường xuyên được. Tốt nhất nên sử dụng các loại nước mắt nhân tạo không có chất bảo quản vì chất bảo quản sẽ gây độc cho mắt khi sử dụng kéo dài.

Tuy nhiên những trường hợp khô mắt vừa và nặng việc sử dụng nước mắt nhân tạo thay thế là không đủ, và cần có các phương pháp khác bổ sung.

• Duy trì phim nước mắt: Một phương pháp để làm giảm các triệu chứng khó chịu của khô mắt là giữ nước mắt tự nhiên ở lâu trong mắt. Vấn đề này có thể thực hiện bằng cách ngăn không cho nước mắt chảy qua đường lệ bằng các cách như: Nút các điểm lệ bằng nút Silicon; Phẫu thuật đóng điểm lệ vĩnh viễn.
• Làm tăng tiết nước mắt: Có thể sử dụng các thuốc tra mắt để tăng tiết nước mắt do bác sỹ nhãn khoa kê đơn. Tốt nhất là sử dụng Omega – 3 tự nhiên.
• Điều trị viêm của mi mắt và bề mặt nhãn cầu: Cần sử dụng các thuốc nước hoặc mỡ để tra mắt theo đơn của bác sỹ nhãn khoa. Các phương pháp như chườm ấm, massage mi mắt, rửa sạch mi mắt sẽ giúp làm giảm viêm nhiễm quanh mắt.

Cách phòng ngừa khô mắt.

Hạn chế ánh sáng xanh và cho mắt được nghỉ ngơi

Ánh sáng xanh do các thiết bị điện tử như máy tính, điện thoại di động, Ipad, TV, đèn LED phát ra có bước sóng ngắn (380-495nm) có thể xuyên sâu và làm tổn thương các tế bào biểu mô, gây rối loạn điều chỉnh, suy giảm thị lực và tăng nguy cơ mù lòa.

Đặc biệt, chúng ta có xu hướng chớp mắt ít hơn khi sử dụng máy tính hoặc khi sử dụng các thiết bị kỹ thuật số cầm tay. Điều này khiến nước từ mắt bốc hơi nhiều hơn và làm tăng nguy cơ khô mắt.

Vì vậy, một quy tắc nho nhỏ có thể giúp hạn chế tác động của các thiết bị điện tử là điều chỉnh thời gian cho mắt nghỉ ngơi hợp lý, áp dụng quy tắc 20-20-20 tức là nên nghỉ giải lao sau mỗi 20 phút, nhìn một điểm cách đó khoảng 20 feet (tương đương 6,1 m) trong khoảng 20 giây và chớp mắt thường xuyên để làm trơn mắt. Thực hiện theo quy tắc này có thể giúp giảm khô mắt và mỏi mắt do máy tính.

Điều chỉnh độ sáng màn hình máy tính

Để giảm thiểu thời gian sử dụng các thiết bị điện tử thì việc sắp xếp, điều chỉnh màn hình máy tính đúng cách là điều cần thiết. Màn hình không được quá sáng hoặc quá tối, vì điều này có thể gây nhức mắt, làm mắt kích ứng và căng thẳng.

Ngoài ra, bạn nên để màn hình thấp hơn tầm mắt khoảng 10-15cm và khoảng cách từ mắt đến màn hình khoảng 50-60cm. Điều này giúp làm chậm quá trình bay hơi của nước mắt giữa các lần chớp mắt.

Chườm ấm cho mắt

Xoa đều tay cho nóng lên sau đó đặt tay lên mắt, thực hiện động tác này từ 5-7 lần sẽ giúp mắt thư giãn. Cũng có thể dùng khăn ấm chườm lên mắt, việc này sẽ giúp các cơ mắt được thư giãn, giảm căng thẳng và mỏi mắt. Rửa mắt bằng nước ấm 2-3 lần/ngày là một cách chữa khô mắt tại nhà hiệu quả.

 Bổ sung Omega-3

Omega-3 có tác dụng cải thiện chức năng của tuyến meibomian, giúp giảm các triệu chứng khô mắt một cách tự nhiên bằng cách làm dịu và bổ sung dưỡng chất cho mắt. Bạn có thể tìm thấy axit béo omega-3 trong:

• Cá hồi
• Cá ngừ
• Cá thu
• Dầu cá
• Hạt lanh
• Hạt chia
• Quả óc chó
• Dầu cọ
• Dầu đậu nành

 Ăn thực phẩm có Vitamin A, B12 và D

Thiếu vitamin D, B12 và A cũng liên quan đến hội chứng khô mắt. Xây dựng chế độ ăn uống cân bằng sẽ giúp giải quyết các vấn đề. Nên bổ sung các loại thực phẩm sau sẽ giúp tăng cường sức khỏe cho mắt như:

• Rau cải
• Sản phẩm bơ sữa
• Cá
• Trái cây họ cam chanh
• Quả hạch
• Nấm
• Trái cây và rau củ quả có màu cam
• Rau lá xanh
• Trái kiwi
• Quả nho
• Thực phẩm giàu chất chống oxy hóa

Bác sĩ có thể cho bổ sung các loại thực phẩm chức năng trong trường hợp cơ thể người bệnh gặp khó khăn trong việc dung nạp thực phẩm. Thực phẩm bổ sung có thể giúp cơ thể có đủ vitamin và khoáng chất nhưng cũng cần cẩn thận khi sử dụng, không nên dùng quá nhiều vì chúng sẽ tạo ra những tác động tiêu cực. Nên uống thuốc theo đúng chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa.

Chớp mắt thường xuyên

Chớp mắt thường xuyên giúp tăng cường sức khỏe của mắt và làm thông các tuyến lệ. Bắt đầu bằng cách nhắm mắt trong 2 giây và mở ra, sau đó tiếp tục nhắm mắt trong 2 giây và nhắm chặt trong 2 giây, cuối cùng mở mắt ra. Để giúp mắt giữ ẩm, bạn có thể chớp mắt 20 phút/lần và 20 lần/ngày. Đây là biến thể của quy tắc chớp mắt 20-20 là nhắm mắt lại sau mỗi 20 phút và giữ yên trong 20 giây.

Tránh xa khói thuốc lá

Khói thuốc lá chứa hơn 7.000 hóa chất. Chúng không chỉ là mối nguy hại tiềm tàng đối với sức khỏe mà còn có thể gây kích ứng cho mắt. Người hút thuốc có nguy cơ bị khô mắt cao gấp đôi so với bình thường.

Hút thuốc cũng có thể làm thay đổi thành phần nước mắt, dễ gây ra các triệu chứng khô mắt hơn. Nên bỏ thuốc lá hoặc tránh xa những nơi có nhiều khói thuốc để tránh gây kích ứng mắt và phổi.

Uống nhiều nước

Nước giúp làm trơn bảo vệ nhãn cầu và bổ sung tuyến lệ. Cung cấp đủ nước giúp mắt rửa trôi bụi bẩn, khiến cho việc chớp mắt dễ dàng hơn và giúp mắt thư giãn. Nên duy trì uống từ 8 – 10 ly nước mỗi ngày, tương đương 1,5 – 2 lít nước.

Ngủ đúng giấc

Thiếu ngủ khiến mắt tiết ra nhiều nước mắt hơn và gây ra nhiều vấn đề dẫn đến khô mắt. Người lớn cần ngủ khoảng 7 – 8 giờ mỗi đêm.

Hạn chế rượu

Uống quá nhiều rượu có thể làm cơ thể mất nước và gây khô mắt. Vì vậy, hạn chế rượu sẽ cải thiện sức khỏe của mắt.

Đeo kính râm/bảo vệ mắt

Khô mắt có thể gây ra chứng sợ ánh sáng, chính là sự nhạy cảm bất thường với ánh sáng và có thể dẫn đến lác mắt, đau mắt, đau đầu, chảy nhiều nước mắt. Có một số loại kính mắt như kính râm hoặc kính lọc ánh sáng xanh có thể giúp giảm bớt và ngăn các triệu chứng khô mắt trở nên tệ hơn.

Hạn chế bụi bẩn vào mắt

Môi trường có độ ẩm thấp, nhiều gió, bụi bẩn, sử dụng điều hòa hoặc nhiều hơi nóng và khói có thể gây khô da và kích ứng mắt tạm thời. Nên thường xuyên đóng cửa sổ vào những ngày gió to sẽ giúp chặn khói bụi, các chất gây ô nhiễm và chất gây dị ứng mắt ở trong không khí.

 Sử dụng máy tạo độ ẩm và máy lọc không khí

Mức độ ô nhiễm không khí đáng báo động hiện nay là nguyên nhân hàng đầu gây ra rất nhiều bệnh về mắt. Vì vậy, nên sử dụng máy lọc không khí và máy phun sương tạo độ ẩm là sự lựa chọn tối ưu khi cung cấp độ ẩm trong không khí đồng thời hạn chế vi khuẩn phát triển. Tránh tiếp xúc lâu với luồng khí từ điều hòa vì chúng có thể gây khô mắt.