Các tác nhân gây ảnh hưởng đến tình trạng viêm mũi vận mạch bao gồm:

• Môi trường: Ô nhiễm môi trường, bụi bẩn, khói, sự thay đổi nhiệt độ và độ ẩm.
• Khí hậu: Khí hậu thay đổi từ nóng sang lạnh, đặc biệt là thời tiết khô làm độ ẩm không khí thay đổi đột ngột, dễ gây kích ứng niêm mạc mũi.
• Rối loạn nội tiết: Một số yếu tố rối loạn nội tiết tố và chuyển hóa như: Sử dụng thuốc ngừa thai; Thay đổi nội tiết tố khi mang thai, kinh nguyệt, các tình trạng về hormone khác như chứng suy giáp.
• Thuốc: Một số loại thuốc có thể gây ra tình trạng viêm mũi vận mạch như thuốc điều trị cao huyết áp, thuốc tâm thần, thuốc giảm đau…
• Các yếu tố khác: Mùi hôi, khói thuốc, nước hoa, ăn đồ cay nóng, thay đổi cảm xúc (khóc lóc…) hoặc nhiễm virus đều là những tác nhân có thể gây tình trạng viêm mũi vận mạch.

Đối tượng dễ bị viêm mũi vận mạch

Steroid tại chỗ hoạt động trên niêm mạc mũi dẫn đến giảm hóa ứng động của bạch cầu trung tính và bạch cầu ái toan. Thuốc này cũng giúp giảm giải phóng tế bào mast và chất trung gian basophil, và cuối cùng là giảm phù nề và viêm. Các tác dụng phụ của Steroid thường được báo cáo nhất là khô mũi, đóng vảy và kích ứng vách ngăn.

• Thuốc kháng cholinergic

Loại thuốc này có thể giúp giảm chảy nước mũi bằng cách tác động cục bộ và chỉ chặn đầu vào của hệ phó giao cảm đối với các tuyến niêm mạc mũi. Tuy nhiên, các chế phẩm uống có tác dụng phụ toàn thân đáng lo ngại như mờ mắt, khô miệng và tiết dịch đặc. Chảy máu cam và khô mũi cũng có thể xảy ra.

• Thuốc kháng histamin đường uống

Thuốc này có vai trò hạn chế trong viêm mũi vận mạch và hiện không có công thức cụ thể nào được phê duyệt. Chúng có xu hướng chỉ mang lại lợi ích cho những bệnh nhân bị hắt hơi và ngứa.

Thuốc kháng histamin tại chỗ như azelastine được chấp thuận cho cả viêm mũi dị ứng và không dị ứng.

Azelastine rất hữu ích ở những bệnh nhân bị chảy nước mũi và nghẹt mũi. Azelastine là chất đối kháng thụ thể H1. Nó cũng ức chế sự tổng hợp leukotrienes, kinin, cytokine và biểu hiện phân tử bám dính, đồng thời mang lại tác dụng chống viêm không liên quan đến histamin. Đặc điểm này làm cho nó có hiệu quả trong viêm mũi vận mạch.

Azelastine giúp giảm đáng kể các triệu chứng vận mạch, bao gồm tắc mũi, chảy nước mũi và phù mũi.

Bệnh nhân bị viêm mũi vận mạch mạn tính thường ít đáp ứng với điều trị bằng thuốc này hơn so với những người bị viêm mũi dị ứng.

• Kết hợp steroid xịt mũi và thuốc kháng histamin tại chỗ

Sự kết hợp này có hiệu quả trong điều trị triệu chứng viêm mũi mạn tính không dị ứng. Capsaicin tại chỗ cũng đã được chứng minh là có hiệu quả như một liệu pháp hỗ trợ cho những người bị chảy nước mũi và nghẹt mũi.

Cơ chế này được cho là xoay quanh sự điều biến của các sợi C liên kết với các tế bào thần kinh cảm thụ đau. Capsaicin nhắm mục tiêu tiềm năng thụ thể thoáng qua vanilloid loại 1 (TRPV1), một kênh ion có trên các tế bào biểu mô, tuyến dưới niêm mạc và dây thần kinh trong niêm mạc mũi của con người và hỗ trợ điều tiết dịch tiết và nghẹt mũi.

• Thuốc cường giao cảm

Đặc biệt là thuốc thông mũi tại chỗ có thể giúp giảm triệu chứng trong thời gian ngắn. Thuốc thông mũi tại chỗ hoạt động chủ yếu bằng cách kích thích các thụ thể alpha-1 và alpha-2 trên mạch máu của niêm mạc mũi. Hành động này dẫn đến co mạch, giảm lưu lượng máu và sau đó làm giảm tắc nghẽn và chảy nước mũi ở khoang mũi.

Cho đến nay, chưa có nghiên cứu nào xác định hiệu quả của thuốc thông mũi tại chỗ đối với bệnh viêm mũi mạn tính không dị ứng. Việc sử dụng lâu dài thuốc thông mũi tại chỗ có thể dẫn đến giãn mạch và tăng tắc nghẽn. Tình trạng này được gọi là viêm mũi do thuốc. Vì vậy người bệnh cần sử dụng thuốc thông mũi theo hướng dẫn của bác sĩ để tránh bị nghiện thuốc hoặc viêm mũi do thuốc.

Phẫu thuật

Khi điều trị thuốc đơn thuần không kiểm soát tốt các triệu chứng của viêm mũi vận mạch, can thiệp phẫu thuật có thể được áp dụng.

Phẫu thuật giảm kích thước cuốn dưới có bảo tồn niêm mạc có thể cải thiện triệu chứng tắc nghẽn. Đồng thời có tác dụng hỗ trợ điều trị bằng thuốc. Vì khi đó thuốc dễ tác dụng vào sâu hơn trong hốc mũi.

Điều trị cắt dây thần kinh vidian là một lựa chọn phẫu thuật cho bệnh viêm mũi vận mạch. Kỹ thuật này nhằm mục đích phá vỡ nhánh thần kinh tự chủ chi phối hốc mũi, do đó làm giảm tiết dịch mũi. Biến chứng đáng chú ý nhất bao gồm khô mắt sau phẫu thuật với tỷ lệ là 48%. Ngoài ra còn có rối loạn cảm giác và sung huyết niêm mạc mũi. Hầu hết các triệu chứng chỉ là tạm thời, khô mắt sẽ hết sau 1 đến 6 tháng.

Đông y trong điều trị viêm mũi vận mạch

Theo Y học cổ truyền, các triệu chứng của viêm mũi vận mạch nằm trong phạm trù các chứng tỵ cừu (chảy nước mũi), tỵ tắc (ngạt mũi).

Nguyên nhân xuất phát từ tạng Phế, Tỳ bị suy giảm khiến cho vệ khí không được bền chặt, tà khí (phong, hàn…) dễ xâm nhập,  làm cho phế khí mất tuyên giáng mà gây nên các chứng chảy nước mũi, hắt hơi, sổ mũi, hay tắc mũi…

Tùy vào nguyên nhân và bệnh cảnh mà bệnh nhân mắc phải mà thầy thuốc sẽ sử các phương pháp điều trị với mục đích:

• Bồi bổ chính khí giúp tăng cường lưu thông khí huyết tạng phủ, cân bằng âm dương, nâng cao chính khí, bảo vệ cơ thể.
• Khu phong, tán hàn, thẩm thấp, thanh nhiệt, giải độc, kháng viêm

Trong đó 2 phương pháp được sử dụng nhiều nhất là

• Phương pháp dùng thuốc với các vị thuốc thường được dùng như: Bạc hà, Tân di hoa, Ké đầu ngựa, Phòng phong, Hoàng kỳ…
• Châm cứu (phương pháp không dùng thuốc) với một số huyệt hay được sử dụng như : Phế du, Phong trì, Phong môn, Nghinh hương, Tứ bạch…