Hiện nay, tỷ lệ người bệnh bị rối loạn mỡ máu ngày càng tăng cao. Tuy không gây tử vong ngay, nhưng rối loạn mỡ máu gây nhiều tác hại xấu với sức khỏe như gây nên tình trạng vữa xơ động mạch, tăng huyết áp, suy tim, đái tháo đường,…

Rối loạn mỡ máu là gì?

Rối loạn mỡ máu hay rối loạn lipid máu là tình trạng nồng độ của một hoặc nhiều chất béo (lipid) trong máu không ổn định, quá cao hoặc quá thấp.

Máu gồm 3 loại chất béo chính:

• Lipoprotein mật độ cao – cholesterol “tốt” (HDL)
• Lipoprotein mật độ thấp – cholesterol “xấu” (LDL)
• Triglyceride – chất béo trung tính

Nếu bạn bị rối loạn lipid máu, nghĩa là mức LDL hoặc triglyceride có khi là cả 2, quá cao và mức HDL quá thấp.

Cholesterol LDL được coi là loại cholesterol xấu vì nó có thể tích tụ và hình thành các khối hoặc mảng bám trong các thành động mạch. Quá nhiều mảng bám trong động mạch tim có thể gây ra nhồi máu cơ tim.

HDL là cholesterol tốt vì nó giúp loại bỏ LDL khỏi máu.

Triglyceride tạo ra từ lượng calo bạn ăn vào nhưng vẫn chưa được dùng. Triglyceride được lưu trữ trong các tế bào chất béo. Nó sẽ giải phóng năng lượng khi bạn cần. Tuy nhiên, nếu nạp nhiều calo hơn mức đốt cháy, bạn có thể tích tụ triglyceride.

Bình thường, nồng độ cholesterol máu < 5,2 mmol/l, Triglycerides trong máu <2.3 mmol/l, HDL-C >= 1 mmol/l và LDL-C <3,4 mmol/l. Mức LDL và triglyceride cao khiến bạn có nguy cơ bị nhồi máu cơ tim và đột quỵ cao hơn.

Nguyên nhân nào dẫn đến mỡ máu?

Yếu tố di truyền

Đây là nguyên nhân gây nên tình trạng rối loạn mỡ máu nguyên phát,  rối loạn mỡ máu ở loại này chủ yếu là do yếu tố di truyền. Tuy nhiên, tỷ lệ người mắc bệnh khá hiếm và thường xuất hiện ở độ tuổi trước thiếu niên. Thế nhưng, đây lại chính là yếu tố gây ra rất nhiều bệnh lý liên quan đến tim mạch nghiêm trọng từ sớm và có thể làm cho tuổi thọ của người bệnh bị hạn chế.

Ít vận động

Tình trạng ít hoạt động thể chất, thậm chí không tập thể dục, lười vận động làm gia tăng các axit béo bão hòa trong cơ thể, dẫn đến tăng mức cholesterol xấu.

Thói quen ăn uống không lành mạnh

Nếu có chế độ ăn uống thiếu khoa học, không chỉ những người thừa cân béo phì, mà ngay cả những người thiếu cân cũng sẽ bị rối loạn lipid máu.

Mức cholesterol tăng trong máu đến từ một số loại thực phẩm rất giàu cholesterol xấu như bơ thực vật, thịt đỏ, gan, lòng đỏ trứng, tôm…  Đặc biệt, những người gầy không thực sự quan tâm đến các loại thực phẩm họ tiêu thụ. Tuy họ ăn ít và không tăng cân nhưng đôi khi, thức ăn họ dung nạp lại chứa nhiều cholesterol xấu.

Lạm dụng rượu bia

Tiêu thụ lượng rượu quá mức cho phép sẽ dẫn đến sự gia tăng các lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL-C).

Một số bệnh lý:

Một số bệnh lý cũng có thể gây ra tình trạng rối loạn mỡ máu như: suy giáp, hội chứng thận hư, hội chứng Cushing, đái tháo đường,…

ngoài ra, do một số thuốc ( corticoid, ức chế miễn dịch, thuốc ngừa thai…) có thể dẫn đến rối loạn mỡ máu.

Dấu hiệu nào cho biết có thể bạn đang bị rối loạn mỡ máu ?

Hầu hết những người có cholesterol máu cao đều không có dấu hiệu gì báo trước và cách duy nhất để phát hiện ra bệnh là làm xét nghiệm máu. Tuy nhiên, một số biểu hiện lâm sàng sau có thể giúp cảnh báo bạn cần gặp bác sĩ ngay

• Cung giác mạc: có màu trắng hơi nhạt, hình tròn, được định vị xung quanh mống mắt. Đây là triệu chứng nhận biết bệnh có giá trị cao đối với những bệnh nhân dưới 50 tuổi.

• Ban vàng: tập trung ở mí mắt phía dưới hoặc phía trên, đồng thời chúng cũng có thể phân tán rải rác xung quanh hoặc khu trú tại một vị trí.

• U vàng gân: chủ yếu xuất hiện ở gân dũi của gót chân hoặc các ngón chân và bàn ngón tay ở các khớp đốt.

Hậu quả của rối loạn mỡ máu

Rối loạn lipid máu gây ra hậu quả nghiêm trọng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng của người bệnh. Theo nghiên cứu rối loạn lipid máu, chủ yếu là nồng độ cholesterol cao, góp phần gây ra khoảng 56% bệnh tim thiếu máu cục bộ và 18% đột quỵ, dẫn đến tử vong hơn 4,4 triệu người hàng năm trên thế giới.

Tăng cholesterol máu đã được chứng minh là một yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được đối với các bệnh tim mạch (bệnh động mạch vành, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch não). Thông thường có nhiều yếu tố nguy cơ tim mạch hay đi kèm nhau và thúc đẩy nhau tiến triển. Khi một người có nhiều yếu tố nguy cơ kết hợp sẽ làm nguy cơ bệnh tim mạch tăng lên gấp nhiều lần.

Những hậu quả mà rối loạn mỡ máu thường gây ra như:

Xơ vữa động mach

Khi có quá nhiều LDL cholesterol lưu thông trong máu, sẽ từ từ lắng đọng vào thành các mạch máu. Cùng với một số chất khác, nó sẽ hình thành mảng xơ vữa động mạch và làm lòng mạch bị hẹp dần hoặc tắc hoàn toàn.

Đột quỵ, nhồi máu cơ tim

Rối loạn lipid máu là nguyên nhân dẫn tới quá trình xơ vữa động mạch làm hẹp lòng động mạch. Lượng máu không đủ cung cấp cho tim và não – hai cơ quan quan trọng của cơ thể. Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây ra các biến chứng nhồi máu cơ tim, nhồi máu não…

Tăng huyết áp

Bên cạnh đó các mảng xơ vữa gây ra do rối loạn mỡ máu khiến mạch máu bị thu nhỏ lại, thành mạch bị xơ vữa, không đàn hồi. Vì vậy lượng máu lưu thông chảy qua sẽ khó khăn đòi hỏi tim phải tăng co bóp dẫn tới huyết áp tăng cao.

Viêm tụy cấp

Mức độ triglycerides cao (> 500 mg/dL [> 5,65 mmol/L]) có thể gây viêm tụy cấp. Nồng độ triglyceride rất cao cũng có thể gây ra gan lách to, dị cảm, khó thở và lú lẫn, u vàng phát ban trên thân, lưng, khuỷu tay, mông, đầu gối, bàn tay và bàn chân.

Những biến chứng khác

Ngoài các biến chứng nguy hiểm kể trên, rối loạn mỡ máu còn gây ra các biến chứng như gan nhiễm mỡ, béo phì, hội chứng chuyển hóa làm tăng nguy cơ bệnh lý đái tháo đường…

Rối loạn lipid máu là một bệnh lý diễn biến từ từ, ít có biểu hiện và cần phát hiện sớm nhằm ngăn ngừa những biến chứng ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe và tính mạng của người bệnh.

Rối loạn mỡ máu được chẩn đoán và điều trị như thế nào?

Chẩn đoán

 Vì rối loạn mỡ máu thường không biểu hiện triệu chứng  trên lâm sàng nên xét nghiệm máu là cách tốt nhất để chẩn đoán rối loạn mỡ máu. Xét nghiệm máu sẽ giúp kiểm tra LDL, HDL và triglyceride sẽ cho thấy mức độ của các chất béo trong cơ thể. Dựa vào đó, bác sĩ có thể chẩn đoán bạn có bị rối loạn mỡ máu không.

Bên cạnh những con số này bác sĩ có thể hỏi them bạn về những yếu tố nguy cơ để có phương pháp điều trị thích hợp.

Những chỉ số của mỡ máu có thể thay đổi từ năm này sang năm khác, vì vậy tốt nhất bạn nên làm xét nghiệm máu hàng năm.

Nếu bạn đang dùng thuốc điều trị rối loạn mỡ máu, bác sĩ có thể đề nghị làm xét nghiệm máu thường xuyên hơn.

Điều trị

Việc điều trị rối loạn mỡ máu thường kết hợp cả 3 phương pháp: điều chỉnh chế độ ăn, tăng cường vận động và sử dụng thuốc (nếu cần). Tùy theo mức độ rối loạn mỡ máu và các yếu tố nguy cơ khác của bệnh nhân, bác sĩ sẽ quyết định sử dụng thuốc hay không dùng thuốc.

Hiện nay, có nhiều nhóm thuốc điều trị rối loạn mỡ máu. Lựa chọn loại nào phụ thuộc vào thể trạng người bệnh, mức độ tăng cholesterol, các biến chứng trên mạch máu và các bệnh lý nền khác. Bạn cần đi khám để bác sĩ đánh giá toàn diện, từ đó có chỉ định thuốc phù hợp.

 Cần làm gì để hạn chế biến chứng rối loạn mỡ máu?