Rau má có tác dụng tiêu nhiệt, dưỡng âm, giải độc,… thường dùng để điều trị nhiều bệnh như viêm họng, viêm amidan, ngộ độc thực phẩm. Ngoài ra, chúng còn được sử dụng với mục đích giảm nhanh các triệu chứng bệnh ngoài da và hỗ trợ cải thiện bệnh tim mạch và thần kinh.

Rau má là gì?

Rau má (Centella asiatica) còn có tên gọi khác là tích tuyết thảo hay liên tiền thảo thường mọc ở những nơi ẩm ướt, râm mát, thung lũng, bờ mương, đất mùn tơi xốp tại các vùng nhiệt đới. Cây rau má có đặc điểm hình thái như sau:

• Rễ cây rau má có màu trắng kem và được bao quanh bởi một lớp lông tơ. Rễ cây này gồm có rễ chùm ở gốc và các rễ đốt mọc ở đốt thân.
• Thân nhẵn và gầy, là loại thân bò lan, màu xanh lục hoặc lục ánh đỏ, có rễ ở các mấu.
• Các lá mọc ra từ cuống dài khoảng 5 – 20 cm, có màu xanh, hình thận với cuống dài và phần đỉnh lá tròn, kết cấu trơn nhẵn với các gân lá dạng lưới hình chân vịt.
• Hoa chủ yếu là màu trắng hoặc có thể là phớt đỏ, mọc thành các tán nhỏ, tròn gần mặt đất.
• Quả có hình mắt lưới dày đặc, chín sau khoảng 3 tháng và toàn bộ cây, bao gồm cả rễ, được thu hái thủ công.

Cây này là loại cây thân thảo, có nguồn gốc từ đất nước Úc, các đảo Thái Bình Dương, quần đảo New Guinea, Melanesia, Malesia và châu Á. Loại rau này có hình dạng giống như những đồng tiền tròn, xếp nối nhau. Do đó, nó còn có tên gọi khác là liên tiền thảo.

Đây là cây thân nhỏ, mọc bò ở khắp nơi, nhất là chỗ ẩm mát. Thân cây rất mảnh, lá mọc so le, thường tụ khoảng 2 – 5 lá ở một mấu. Hoa của cây có màu trắng trong khi quả lại có màu nâu đen. Cây này mọc dại ở những nơi ẩm thấp như bờ mương hay thung lũng.

Ở Việt Nam, bạn có thể dễ dàng tìm thấy loài cây này ở dưới các tán lá của vườn cây hoặc men theo bờ ruộng. Hiện nay, ở TP. HCM và Tiền Giang, một vài giống đã được chọn lọc để trồng ở những vùng rau chuyên canh.

Thành phần hóa học

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng trong rau má có chứa các hợp chất như beta carotene, sterol, saponin, alkaloid, flavonol, saccharide, canxi, sắt, magiê, mangan, phốt pho, kali, kẽm, các loại vitamins B1, B2, B3, C, K… Các thành phần này sẽ thay đổi tùy theo từng khu vực hoặc mùa thu hoạch.

Trong 100g chiết xuất từ dược liệu này có chứa 88,2g nước; 3,2g đạm; 1,8g tinh bột; 4,5g cellulose; 3,7mg vitamin C; 0,15mg vitamin B1; 2,29mg canxi; 2mg phốt pho; 3,1mg sắt; 1,3mg beta carotene…

Bộ phận dùng

Toàn cây, dùng tươi hoặc phơi, sấy khô.

Dạng dùng của rau má là gì?

• Dạng tươi
• Nước sắc
• Viên nang mềm 450mg
• Trà.

Công dụng của rau má

Chữa các bệnh về tĩnh mạch

Rau má có thể giúp giảm sưng và tăng cường lưu thông máu huyết đối với những người bị bệnh về tĩnh mạch như suy tĩnh mạch (một căn bệnh gây ứ máu ở chân).

Một nghiên cứu được công bố trong ngành mạch học vào năm 2001 đã theo cho các đối tượng bị tăng huyết áp tĩnh mạch dùng giả dược hay rau má và theo dõi họ trong 4 tuần.

Kết thúc thời hạn, những triệu chứng như phù mắt cá, sưng tấy, đau nhức, chuột rút, mệt mỏi ở chi dưới đều giảm rõ rệt ở những đối tượng uống rau má.

Các nhà nghiên cứu ghi nhận rằng dùng rau má khoảng 180mg một ngày có hiệu quả trong việc giảm các triệu chứng liên quan đến cao huyết áp. 

Phục hồi vết thương

Vốn được dùng để trị các vết thương nhẹ, rau má có chứa các hóa chất được gọi là triterpenoids được cho là có tác dụng đẩy nhanh tốc độ hồi phục, tăng các chất chống oxy hóa ở vùng da bị thương, giúp da khỏe mạnh và tăng cường lưu thông máu huyết đến vùng cơ thể bị thương.

Một nghiên cứu vào năm 2006 đã thử nghiệm tác dụng hồi phục của cây này đối với các vết thương ở chuột. Kết quả cho thấy các vết thương được điều trị bằng chiết xuất lá rau má hồi phục nhanh hơn rất nhiều so với các vết thương không được chữa trị.

Dù vẫn còn thiếu các thử nghiệm trên người nhưng bằng chứng này có vẻ đã củng cố cách dùng truyền thống của cây này: một loại thảo dược trị thương.

Giảm lo âu

Chất triterpenoid trong rau má có thể giúp bạn giảm lo âu và tăng cường các chức năng thần kinh đối ở nhiều người. Theo một nghiên cứu vào năm 2000 được đăng trên tạp chí Bệnh học Tâm thần lâm sàng, bệnh nhân thường ít bị giật mình bởi tiếng ồn hơn từ 30-60 phút kể từ khi uống rau má.

Dù nghiên cứu này cho thấy cây này có thể có tác dụng chống lo lắng ở người nhưng các nhà nghiên cứu vẫn chưa thể xác định rõ hiệu quả trong việc điều trị các triệu chứng lo lắng.

Cải thiện khả năng nhận thức

Các nghiên cứu đã cho thấy cây này có ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng nhận thức. Nguyên nhân chính là do chiết xuất cây này có tác dụng tích cực đến hệ tuần hoàn trong cơ thể, giúp đẩy mạnh oxy hóa trong não và cải thiện các hoạt động nhận thức.

Chất chống oxy hóa trong cây này cũng góp phần kích thích các đường dẫn thần kinh bằng cách xóa bỏ các mảng bám và các gốc tự do trong não.

Điều này biến cây này trở thành một loại “thuốc bổ” phổ biến dành cho người cao tuổi, bởi đã có nghiên cứu chứng minh cây này có thể giảm tốc độ ảnh hưởng của bệnh Alzheimer và chứng mất trí.

Giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh

Có một bài thuốc truyền thống sử dụng lá rau má để trị các cơn đau dạ dày – chứng bệnh mà bây giờ người ta gọi là loét dạ dày. Bài thuốc này đến nay vẫn còn tác dụng, đồng thời hoạt tính chống viêm nhiễm và chống ôxi hóa của lá rau má cũng có tác dụng rõ rệt trong việc cải thiện sức khỏe của ruột và đại tràng.

Hỗ trợ hệ tuần hoàn

Rau má đóng hai vai trò lớn trong hệ tuần hoàn và cả hai đều có lợi cho cơ thể người. Chiết xuất cây này có thể giúp cường hóa thành mạch máu và mao mạch, giúp ngăn ngừa xuất huyết và tối ưu hóa hệ tuần hoàn.

Cây này giúp kích thích lưu thông máu, giúp tăng oxy hóa trong các bộ phận cơ thể và các cơ quan nội tạng quan trọng, từ đó giúp các bộ phận và cơ quan nội tạng này hoạt động hiệu quả.

Thanh lọc cơ thể

Từ bao đời nay người ta đã dùng rau má như một loại thuốc lợi tiểu nhẹ. Do đó cây này có thể kích thích cơ thể thải ra các độc tố, muối, nước và thậm chí là chất béo dư thừa trong cơ thể qua đường tiểu.

Quá trình thanh lọc cơ thể này giúp giảm bớt áp lực đối với thận và nhìn chung giúp thải độc tố nhanh chóng đồng thời vẫn giữ cơ thể khỏe mạnh và cân bằng dịch.

Ăn rau má như thế nào thì tốt? Liều dùng bao nhiêu là đủ?

Để việc ăn cây này mang đến nhiều lợi ích cho cơ thể, bạn nên chú ý tới một số vấn đề sau:

• Mỗi ngày, chỉ nên uống 1 cốc nước rau má (tương đương khoảng 40g). Đối với các vấn đề về tuần hoàn máu ở chân như suy tĩnh mạch: uống khoảng 60 – 180mg chiết xuất cây này mỗi ngày.
• Không nên sử dụng loại rau này quá 6 tuần liên tiếp nếu không có sự chỉ định của bác sĩ.
• Không nên dùng đối với những người người có tiền sử mắc bệnh gan hoặc đã từng mắc các bệnh tổn thương da, ung thư cũng không nên dùng.
• Liều dùng của loại rau này có thể khác nhau đối với từng người, phụ thuộc vào tuổi tác, tình trạng sức khỏe và một số vấn đề cần quan tâm khác. Hãy tham khảo ý kiến của thầy thuốc và bác sĩ để có một liều dùng thích hợp.

Bạn có thể gặp tác dụng phụ nào khi dùng rau má?

Sử dụng quá nhiều có thể gây ra một số tác dụng không mong muốn như:

Ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa

Loại dược liệu này có tính hàn, dễ gây lạnh bụng, tiêu chảy. Ngoài ra, nếu việc chế biến không đảm bảo vệ sinh cũng có thể khiến bạn bị rối loạn tiêu hóa.

Giảm khả năng thụ thai và tăng nguy cơ sẩy thai:

Phụ nữ dùng loại rau này trong thời gian dài có thể khó thụ thai. Quan trọng hơn, nếu bạn sử dụng trong thai kỳ, loại rau này có nguy cơ gây sẩy thai rất cao.

Bệnh gan:

Loại rau này có thể gây tổn thương gan. Những người đã bị bệnh gan như viêm gan nên tránh sử dụng loài cây này do có thể làm trầm trọng hơn tình trạng bệnh.

Phẫu thuật:

Sử dụng loài cây này có thể gây buồn ngủ nhiều nếu bạn kết hợp với thuốc dùng trong và sau phẫu thuật. Bạn nên ngừng sử dụng ít nhất 2 tuần trước khi phẫu thuật theo lịch trình.

Bên cạnh đó, trong một số thử nghiệm lâm sàng, loại rau này có thể gây ra các vấn đề liên quan đến viêm da. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về các tác dụng phụ, hãy tham khảo ý kiến thầy thuốc hay bác sĩ.

Những lưu ý khi dùng rau má

Lưu ý khi sử dụng loại rau này

Rau má là loại rau phổ biến, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Tuy nhiên người dùng không nên lạm dụng. Chỉ nên uống 1 cốc rau má (tương đương 40g rau má) mỗi ngày và không uống quá 1 tháng.

Nếu muốn dùng tiếp hãy ngưng ít nhất nửa tháng. Những phản ứng dị ứng với loại rau này có thể gặp bao gồm đỏ da, ngứa hoặc phát ban trên da.

Người dùng cũng có thể bị đau bụng, buồn nôn hoặc thải ra phân có màu lạ. Dù các triệu chứng này cũng như việc các hợp chất trong rau má phản ứng với nhau rất ít gặp nhưng bạn cũng nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi dùng loại rau này.

Những người không nên dùng rau má

• Phụ nữ mang thai và cho con bú.
• Những người đang mong muốn thụ thai.
• Người bị tiểu đường: Người bị tiểu đường nên sử dụng ra má ở một lượng vừa phải. Nếu dùng quá nhiều và thường xuyên sẽ làm tăng lượng đường trong máu.
• Những người đang sử dụng thuốc chống trầm cảm, thuốc an thần. Rau má có thể làm giảm tác dụng của thuốc, giảm hiệu quả điều trị bệnh.

Các món ăn, thức uống chế biến từ rau má

Sinh tố rau má đậu xanh

• Rau má 500 gr
• Đậu xanh cà vỏ 150 gr
• Sữa đặc 200 ml
• Dụng cụ thực hiện: Máy xay sinh tố, nồi hấp

Cách làm

• Nấu chín đậu xanh: Đậu xanh sau khi ngâm khoảng 4 – 5 tiếng cho vào nồi hấp hấp chín trong 30 phút.
• Xay và lọc lấy nước rau má: Rau má mua về ngắt bỏ bớt phần thân rau má và nhặt những cọng rau bị vàng, rửa sạch rồi để ráo. Cho 500 gram rau má vào trong máy xay sinh tố thêm 1 lít nước lọc và xay nhuyễn hỗn hợp. Cho rau má đã xay qua rây hoặc ra túi vắt và lọc bỏ phần bã.
• Xay hỗn hợp với nhau: Cho vào máy xay đậu xanh đã hấp chín, 200 ml sữa đặc và phần nước rau má đã được lọc ấn nút và xay cho đến khi các nguyên liệu hòa trộn đều với nhau.
• Thành phẩm: Đậu xanh rau má mang đến cho bạn một cảm giác thanh mát vào những ngày hè. Vị béo bùi của đậu kết hợp với rau má tươi mát một sự kết hợp tuyệt vời ngon không cưỡng nỗi. Đậu xanh rau má nên được sử dụng ngay khi xay xong, nếu không dùng hết thì có thể bảo quản trong tủ lạnh và dùng trong ngày.

Sinh tố rau má cốt dừa

Rau má còn được gọi là tích tuyết thảo hay liên tiền thảo, một vị thuốc trong đông y. Rau má chứa nhiều khoáng chất, chất chống oxy hóa, dưỡng âm, cải thiện trí nhớ, cải thiện vi tuần hoàn và các bệnh về da. Chính vì những công dụng tuyệt vời của mình mà rau má trở nên phổ biến.

Tuy nhiên, với nhiều người rau má lại có mùi ngai ngái của thảo cỏ, thế nên công thức hôm nay sẽ kết hợp rau má nước cốt dừa cho vị thơm ngon, dễ uống hơn. Sinh tố rau má cốt dừa là công thức cực kỳ dễ làm mà đem lại một món thức uống thơm ngon.

Nguyên liệu

• Rau má
• Muối
• Nước cốt dừa
• Sữa đặc
• Đường
• Nước

Cách làm

• Rau má phải ngắt bớt rễ sau đó rửa sạch, làm lần lượt các trình tự là ngâm muối, rửa sạch, vớt ra để ráo, cắt khúc ngắn cho dễ xay.
• Cho rau má, nước cốt dừa, sữa đặc, đường, nước và chút muối vào máy xay sinh tố, xay khoảng 2 phút thấy được rồi thì tắt máy, lọc hỗn hợp qua rây để lấy nước cốt rau má cốt dừa