Bí tiểu là gì?

Bí tiểu là một tình trạng trong đó bàng quang của người bệnh bị ngăn cản không đào thải được nước tiểu, ngay cả khi nó căng đầy và bệnh nhân đã cảm giác buồn đi tiểu dữ dội nhưng không tiểu được hoặc đi tiểu nhưng bàng quang không rỗng hoàn toàn và người bệnh thường xuyên cảm thấy muốn đi tiểu.

Cả 2 giới đều có thể gặp bí tiểu ở các lứa tuổi khác nhau nhưng nam giới ở tuổi trung niên và tuổi già là những người dễ bị bí tiểu hơn cả. Tỉ lệ mắc giữa nam và nữ rất chênh lệch, trung binh cứ 10 người bị bí tiểu cấp mới có 1 người là nữ giới. Ở tuổi trung niên và tuổi già, nam giới có đến 4.5% nguy cơ mắc mỗi năm. Nguy cơ tích luỹ của bí tiểu cấp có thể lên đến 30% ở nam giới độ tuổi 80 tuổi

Phân loại bí tiểu

• Bí tiểu mãn tính: bí tiểu diễn ra trong một thời gian dài. Người bệnh đi tiểu được nhưng bàng quang không hết nước tiểu. Bí tiểu mãn tính không có biểu hiện rõ ràng trong thời kỳ ban đầu, nhiều người bệnh không để ý sẽ không phát hiện tình trạng bất thường. Bí tiểu mãn tính có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm.
• Bí tiểu cấp tính: tình trạng bí tiểu diễn ra đột ngột. Người bệnh muốn đi tiểu nhưng không thể đi được. Bí tiểu cấp tính gây tức bụng, đau bụng dưới. Người bệnh không được giải phóng nước tiểu kéo dài có thể ảnh hưởng tới tính mạng, cần đến bệnh viện cấp cứu càng sớm càng tốt.

Biểu hiện của bí tiểu

Khi bị bí tiểu, người bệnh xuất hiện các dấu hiệu:

• Cảm giác căng, đau, tức bàng quang vùng trước xương mu.
• Gây cảm giác rát và luôn mót đi tiểu nhưng không tiểu được.
• Đau âm ỉ, đau tức khó chịu vùng bụng dưới.
• Đi tiểu nhiều lần trong ngày, tiểu không dứt, vừa đi tiểu xong lại muốn đi tiếp, dòng nước tiểu yếu hoặc gián đoạn.

Nguyên nhân gây ra bí tiểu

Ở người bình thường, trung bình lượng nước tiểu trong bàng quang có từ 250ml – 800ml. Lúc này bạn sẽ có kích thích buồn tiểu; lưu lượng nước tiểu thải ra khoảng 20ml/giây.

Đường tiết niệu dưới được cấu tạo bời bàng quang (nơi lưu trữ nước tiểu tạm thời) và niệu đạo (là một ống thông giữa bàng quang và bên ngoài cơ thể). Niệu đạo được chia thành 4 đoạn: đoạn tiền liệt tuyến, niệu đạo màng, đoạn hành và đoạn dương vật.

Có hai nhóm cơ kiểm soát đi tiểu được gọi là cơ thắt. Cơ thắt trong là nơi niệu đạo xuất phát bàng quang. Cơ thắt ngoài ở phần sau của niệu đạo kiểm soát sự đóng mở của bàng quang. Niệu đạo thường hẹp ở đoạn tiền liệt tuyến, là đoạn nằm giữa 2 cơ thắt

Khi đi tiểu, các bó dải cơ thành bàng quang co bóp tạo áp lực tống nước tiểu xuống niệu đạo. Đồng thời, hệ thống thần kinh trung ương dẫn truyền qua tuỷ sống chỉ đạo mở cơ thắt giải phóng nước tiểu ra ngoài cơ thể.

Hai cơ thắt được tạo thành từ các sợi cơ khác nhau, cơ thắt trong thuộc chi phối thần kinh tự động và không chịu tác động từ ý muốn của bệnh nhân, cơ thắt ngoài có thể mở chủ động theo ý muốn của người bệnh. Một tổn thương bất kỳ trong hệ thống chi phối thần kinh các cơ thắt có thể gây bí tiểu.

Như vậy, muốn đi tiểu được phải có đủ các điều kiện: bàng quang co bóp đủ mạnh, các cơ vòng giãn nở đủ rộng, niệu đạo thông, không bị vướng mắc

Dưới đây là những nguyên nhân có thể gây bí tiểu:

Nguyên nhân thần kinh.

Để hoạt động đi tiểu được diễn ra, chi phối thần kinh bắt đầu từ não qua các cột tuỷ sống đến đám rối thần kinh chi phối co bóp cơ thành bàng quang và mở các cơ thắt, tín hiện phản hồi qua đám rối thần kinh, lên não bằng các cột tuỷ sống cảm giác tự trị. Khi chi phối thần kinh bị rối loạn, cơ bàng quang co bóp mà cơ thắt không mở ra, nước tiểu sẽ bị ứ đọng gây ra bí tiểu

Một số vấn đề có thể gây ra các rối loạn thần kinh chi phối bàng quang cơ thắt bao gồm

Các nguyên nhân bao gồm:

• Tai biến mạch máu não
• Tiểu đường
• Đa xơ cứng
• Chấn thương cột sống hoặc xương chậu,
• Chèn ép tủy sống do các khối u hay thoát vị đĩa đệm.
• Ở phụ nữ, sinh thường có thể làm tổn thương các dây thần kinh kiểm soát việc đi tiểu.
• Nếu bạn đã từng đặt ống thông tiểu, bạn có thể có nguy cơ cao hơn bị bí tiểu. Nguy cơ của bạn cũng cao hơn nếu bác sĩ đã sử dụng bất kỳ thiết bị đặc biệt nào khác như ống thông niệu quản hoặc tử cung.

Tắc nghẽn, chèn ép

Ở nam giới có thể do một số nguyên nhân sau

• Tăng sản tiền liệt tuyến lành tính (BPH): trên 50% các trường hợp bí tiểu ở nam giới là do các vấn đề liên quan đến tuyến tiền liệt.Tăng sản lành tính hoặc ung tuyến tiền liệt có thể chèn ép đoạn niệu đạo tiền liệt tuyến gây chít hẹp hoặc tắc nghẽn hoàn toàn. Hầu hết đàn ông có tăng sản lành tính tuyến tiền liệt khi họ già đi.

• Sỏi bàng quang, niệu đạo
• Ung thư tuyến tiền liệt
• Hẹp bao quy đầu.
• Thắt bao quy đầu cấp xảy ra khi bao quy đầu bị hẹp từ trước và thắt chặt vào rãnh quy đầu không kéo xuống được
• Hẹp niệu đạo do sẹo của việc cắt bao quy đầu gây hẹp niệu đạo, cũng có thể gây tắc nghẽn. Đây là sự thu hẹp của việc mở niệu đạo có thể xảy ra khi dương vật bị viêm do tiếp xúc với nước tiểu và cọ xát vào tã hoặc có sự thay đổi lưu lượng máu đến dương vật.

Ở nữ giới, có thể do những nguyên nhân sau :

• Do các khối u vùng tiểu khung chèn vào bàng quang như u ở tử cung, u buồng trứng…
• Bệnh cũng có thể xảy ra khi trực tràng giãn đè vào thành sau của âm đạo; niệu đạo có thể bị thu hẹp
• Sỏi tiết niệu ngăn chặn dòng chảy của nước tiểu.
• Tử cung bị sa, thoát vị cũng có thể gây chèn ép vào cổ bàng quang và niệu đạo.

Nhiễm trùng

Viêm nhiễm đường tiết niệu gây phù nề tổ chức niêm mạc và có thể gây tắc nghẽn bí tiểu. Những nguyên nhân thường gặp bao gồm:

• Viêm bàng quang, viêm niệu đạo
• Viêm tuyến tiền liệt có thể cản trở nước tiểu thoát khỏi niệu đạo.
• Viêm bao quy đầu ở người hẹp bao quy đầu chưa cắt cũng có thể gây tắc nghẽn.
• Vùng sinh dục ngoài của phụ nữ dễ bị nhiễm trùng và dễ thâm nhiễm chèn ép vào niệu đạo.
•  Ngoài ra, bệnh lây lan do quan hệ tình dục (gọi là STDs) cũng có thể gây sưng và dẫn đến bí tiểu.

Chấn thương

Thường gặp nhất do chấn thương niệu đạo ngoài (niệu đạo dương vật và niệu đạo hành) do tính chất giải phẫu dễ bị tổn thương, chấn thương vỡ xương chậu…

Thuốc

Một số loại thuốc ảnh hưởng đến chức năng cơ bàng quang như có thể gây tác dụng phụ bí tiểu. Các loại thuốc này bao gồm

• Thuốc kháng cholinergics,
• Các loại thuốc trị trầm cảm thế hệ cũ,
• Thuốc kháng histamine,
• Thuốc hạ huyết áp,
• Các thuốc chống loạn thần,
• Các thuốc kích thích tố
• Các thuốc giãn cơ.

Bí tiểu có nguy hiểm không?

Các triệu chứng của bí tiểu khiến người bệnh đứng ngồi không yên hàng giờ, thậm chí là hàng ngày, ảnh hưởng xấu đến tâm lý, cuộc sống và công việc của người bệnh, nhất là ban đêm gây mất ngủ kéo dài, người mệt mỏi, stress.

Người mắc bị bí tiểu, nếu chủ quan không điều trị sớm hoặc điều trị không dứt điểm có thể để lại một số biến chứng như:

• Viêm đường tiết niệu: Nước tiểu ứ đọng lâu ngày không được đào thải ra ngoài tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn có hại phát triển gây viêm.

• Suy giảm chức năng thận: Việc bàng quang chứa quá nhiều nước tiểu có thể làm nước tiểu chảy ngược lại vào thận, gây tổn thương thận không hồi phục.

• Tổn thương bàng quang: Mất khả năng co bóp là tình trạng có thể xảy ra nếu hiện tượng bí tiểu kéo dài. Bởi bàng quang càng chứa nhiều nước không thể thoát ra làm cho bàng quang căng hơn.

Những yếu tố nào làm tăng nguy cơ bị bí tiểu?

Có nhiều yếu tố nguy cơ gây bí tiểu cấp tính như:

• Nam giới lớn tuổi và sự gia tăng của u xơ tiền liệt tuyến lành tính
• Nam giới lớn tuổi với tuyến tiền liệt to
• Sỏi đường tiết niệu có thể tìm thấy ở thận, niệu quản hoặc trong bàng quang
• Sự hiện diện của sa bàng quang ở nữ giới
• Sự hiện diện của sa trực tràng ở nữ giớ
• Nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát có thể gây ra tình trạng hẹp niệu đạo
• Tiểu đường
• Chấn thương tủy sống